среда, 25 декабря 2019 г.

ВЛАДИМИР ДОБРОСМЫСЛОВЫМ ӒШӸНДӒРЕНӒ...

Пуры лижӹ, шергакӓн Кырык Сирем!
Тевеш тиштӹ Владимир Добросмыслов гишӓн чоте яжо видеом анжышым. Мӓ тӹдӹ дон иквӓреш 1966 ин Йоласал кӹдӓл школым пӹтӓрӹшнӓ. Вара коктынат ӹшке корнывлӓ мыч кеннӓ дӓ кым-ныл и кытла мӹнь Володям ужтелам...
Дӓ тевеш хала автовокзалышты трӱк вӓшлин шагална...
- Кыце ӹлет, мам ӹштет? - ядынам мӹнь.
- Тевеш, Чехословакиштӹ служенӓм, дӓ тӹштӹ онгем вашт революционервлӓэт автомат доно лӱэнӹт... Ранени паштек демобилизуенӹт... - йукыштыжы нима йиш шӹдӹм шӹм кол, лач сӹнзӓштыжӹ вуйта лыдын лӓктӹм: "Мам ӹштет - вот тенге лиӓлтын!"
Ӓшӹндӓредӓ сӓй - 1968 ин Чехословакиштӹш лиӓлтмӓшвлӓм. Интернетӹштӹ шукы материалвлӓм моаш лиэш - тӹнӓм тӹ сӓндӓлӹк СССР-ын контроль лӹвӓц айырлынежӹ ылын...
...
Дӓ теве Володян пакылашы ӹлӹмӓш корныжы гишӓн Пайскырык библиотекын пӓшӓзывлӓ чоте яратен шайыштыт, дӓ творчествыжым, рисункывлӓжӹм анжыктат.
Тагачы якте мӹнь Володя Добросмысловын ӹлӹмӓш гишӓн воксьок палӹделам - Кырык Сир гӹц пиш мӹндӹрнӹ, Сибирь, Дальний Восток, Крайний Север монгырвлӓ мыч ӹлӓш-труяш вӓрештӹн...
Седӹндон ти видео мӹньланем пиш керӓл дӓ келшӓ.
Тӓлӓндӓат цилӓлан пуры лижӹ!
Толшы У и доно, Шартял айо доно шергӓкӓн Кырык Мары халык!

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

воскресенье, 8 декабря 2019 г.

МАРИЙСКИЕ СВЯЩЕННЫЕ РОЩИ НИЖЕГОРОДСКОЙ ОБЛАСТИ

Тиш анжалдок - Угарман велнӹшӹ Керемет рошавлӓ гишӓн профессор Николай Морохин чоте раскыдын пӓлдыртӓ.
Познакомьтесь здесь с материалами исследований профессора Николая Морохина о марийских священных рощах Нижегородской области.

КЫРЫК СИР СОЛАВЛӒ

"2015 ин Нижний Новгород халан типографиштӹ лӓктӹн Кырык мары кымдем карты, кышты пӹтӓриш гӓнӓ цилӓ сола кырык марла сирӓлтӹнӹт.
Ти пӓшӓм ӹштӓш шанымаш пырен кым эдемлӓн:
Николай Владимирович Морохин - филологи наукын доктор, Нижний Новгород халашты ӹлӓ.
Дмитрий Павлов.
Анатолий Семятнёв - Нижний Новгород халашты марынвлӓн автономим вуйлатышы.
Марлаш сӓренӹт: Анатолий Семятнёв, Валентин Афанасьев.
Карты лӓкмӓшкӹ ӹшке оксаштым пиштенӹт:
Н.В.Морохин, профессор,
В.А.Пекунькин, историм тымдышы,
С.В.Цендушева, Микрӓк потребительский обществын вуйлатышы."
Тишец нӓлмӹ.

четверг, 21 ноября 2019 г.

ЛЫДЫМ-ЛЫДЫМ

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Лыдым-лыдым
Сирӹмӹвлӓэтӹм-
Сӹнзӓӓт якшаргы ӹнде вӓк.
Ядам, кыды
Тӹнгден пиш ышетӹм,
Кыдын кӱкшӹ манаш лиэш ӓк?

Теве йӱӓт
Цаткыды ӓрӓкӓм:
Изи веле цӓркӓ - йӱкшӹ трӱк.
Тиштӹ пуа
Вишкӹдӹ ӓляквлӓм.
Шамде шукы шамак лошты сӱк.

Тиштӹ кеет
Иӓн мыч яклакан,
Тӹрген-тӹрген лявӹрӓвлӓ гач...
Вуйта эдем
Корны мыч акшакла,
Тӹшкӹ-тишкӹ йӧрӹлтӓлтӹн лач.

Уке, агым,
Ам колты ямакым,
Кыды пиш алтален пуа йой,
Ам пу ӓкӹм,
Куктенӓт шамаквлӓм -
Шӧртньӹ агыл сирӹметшӹ. Той.

вторник, 19 ноября 2019 г.

ЙЫЛ - ШӸЛ! ӰЖ - КӰШ!!! (тум гӹц тыртням чанген лыктым...)

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы


Вуйжым кӱш лӱктен сӹнзӓжӹмӓт кӓрен
Нержӹм кашартен дӓ цаткыдемдӓрен


Онг вашт Комбы Корны мыч колтымла Кечӹм
Тыртнялан согоньлымла яжо игечӹм


Кӹртни ял тӹлӓнет пишок керӓл лиэш
Тышманвлӓ ваштареш кредӓлӓш дӓ шиӓш


Кӱн пӱӓм урыктышаш - Йылым сӹсӹртӹшӓш
Ӓптӓн доно цӹвӹм палшалташ сӹгӹрӹшӓш


Пач кӹлдӹм якшартен дӓ тӹрлен мужедӹн,
Керемет шӹгӓм тайы пыным пыргедӹн...


Тыл нерӹм виктӓш, тышманвлӓмӓт ӓрӓш,
Вуй кӧргӹш келеш вӓрӓшвлӓм постараш...


Пӹл тӹрвлӓм ражташ шылдырлан кымыл!
Йур вашт хӹдӹрлӓт рашкалтышвлӓ: «Йыл!!!»


Пӱӓм урыктен, кӱвлӓм шӓлӓтен, ирӹкӹм пачеш кӹл!
Йур вӹд согоньла, хӹдӹртӹш рашкалтеш: «Шӹл!!!»


Тыртняэмӹн корныжы пачылтын вел дӓ ӱлӹцӹн куза кӱш...
Мӓлӓннӓ сагаэт - «Келеш ак кел?», но тӹньжӹ сойток мӓмнӓм ӱж!


P.S. Пыргедӹт вуй кӧргӹм ӹрвезӹ дон ӹдӹр — ма тиды ылеш: «Кӱш!»
Кӱшкӹлӓ кузымла тенгелӓ ӱжӹт гӹнь? Ӓль Йыл тореш пиштӹмӹ кӱш?

понедельник, 4 ноября 2019 г.

ТОКЫНА ТОЛМЕМ ШОЭШ...

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Тангыжын йукан коэ(э)ш
Токына толмем шоэш...
Шонг лоэш вӹдӹш шӹнзӓм -
Кӧргӹшкем кӓрем сӹнзӓм...
…....

.

Тетяэт поханям кӹчӓ -
Йамакемӹм чоте выча...
Полдыш-сӹнзӓвлӓм пачам,
Мӹнер ышмашкы качкам...

Келеш гӹнь йӱктӓш (ы)шкалым
Паштекет каремӹш валем...
Вӹдсӹнзӓш валтет ведрӓм -
Мӹнят тӹлӓт палшен кердӓм...

Мӓгӹрӓ тӱнӹ коти
Амасам пачай, тьоти!
Сагажок мӹнь тьотим вычем -
"Пач йӓ амасам!" - кӹчем...

Шим куды гӹц шӹкш куза -
Шолтат кыва дон кугуза
Тывыртыш падкагыльым. Ӱ дон
Качкам сагашты ик шӱдӹм...

Олмаву лӹвӓк вазам -
Йӹл корнышты моам ражым...
Сар вуян ӹрвезӹ иктӹ
Пӓрдӓш кычаш мӹньӹм чиктӓ...

Камака шайылан шӹнзӓм -
Миж лаштыкым тырын пынзем...
Папиэмӹн кидшӹ каршта -
Кӓп йӹрем шӹртӹжӹм ялшта...

Кым пистӹм окня гӹц ужын
Укшвлӓштӹм ӹрзӓлӓм тужын...
Бобикемын пачылтеш (ы)шмажы -
"Ти шелжӹ кышец лӓктӹн вазы?"

Марывлӓ чангат ош кудым,
Вӓтӹвлӓ авартат шудым...
Кыш вара мӹлӓмжӹ ӹне кешӓш -
Кыце пеле-лошкышты шелшӓш...

Саснаэт ньыргыжеш йукын -
Нерат линӹт тӹдӹ гӹц шукын...
Цаткыды пандым нӓлӓм -
Цаткыдын саснам лыпшалам...

Кӹлӓтӹш йывырт пырем -
Олмам кӹшӓнвлӓш шырем...
Пӹрцӹ лоэш калям ужам -
Чоте вет мӹшкӹржӹ шужен...

Кӹшедӹк кышкедеш ош пӹлӹм...
Цӹгӓквлӓжӹ пӹсӹн-тӹвӹльӹн
Пӹлгомнажым ыргат-тумыштат -
Мӹнят тенгеок тӹдӹм ӹштем...

Тум лаштык гӹц роэм тыртням
Ялешӹжӹ чиктем кӹртним
Йыл сирӹшкӹ коктын кенӓ
Пӱӓвлӓм ружген валтенӓ

Туан Кырык Сирнӓ тӹнгеж
Пындаш гӹцӹн куза мӹнгеш
Йылжат трӱк ӹлӹжеш-шижеш
Тангыжышкем мӹнгеш пижеш...
.
...
.......

Ош шонгым шӓлӓтен лӓктӓм -
Тыртня мыры кӱшӹц шакта...
Сӹнзӓэмӹм кымдан кӓрем
Шонгемӓшэм монам вӓрӹм...

понедельник, 28 октября 2019 г.

вторник, 22 октября 2019 г.

ӸЛӸШТӒШ ӸЛӸЖТӒШ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Кынам вӓл корнемжӹ тӹ шонгы тум лӹвӓк миэн шоэш?

Вет декабрьын, кымлышы кечӹн, 1964-шы ин...
Тӹ цаткыды тумым мӓ ӓтям дон пулан роэн валтышна...

Казоной Вал велнӹрак тӹдӹ кок-кым шӱдӹ и кытан курымым ӹлен-шалген...
Тум лӹвӓлнӹ соланавлӓ дӓ пошкырт-тарашныр-якынырвлӓжӓт тыр-шытыр лыкышты, кынамжы чоте тыргыж, ивлӓ вашт ош понгым, пӱкшӹм-мӧрӹм, эхельжӹмӓт погенӹт...
Мӹнят погенӓм вет!

Махань увервлӓм тӹ тум переген урден вӓл техень кужы ӹлӹмӓш вашт?

Ӹлӹштӓш вашт???????? Ане-ане, ӹлӹштӓш ӹлӹжтӓш! Тумым ӹлӹштӓш ӹлӹжтӓ вет, ане?!

Тӹ тум вӓржӹмӓт вет лач иктӹ – ТӸ остатка тум ӹлӹштӓш анжыктышашлык...

Цӓрӓ пушӓнгӹ вуйышты ТӸдӹ ӹшкетжок кечӓ ыльы (ылеш!!!)...
Кӱшнӹш мардежӹм кычен монгыр гӹц монгырыш коэштӓлтӹн...

"Ӹлӹжӹн кердеш витнӹ!" - манынна мӓ - "Техень ӱштӹвлӓ вашт перегӓлт кодын гӹнь!"
Лесник дон кушыргы хресӓньвлӓнӓ тум вуйыш анжен ӹшке вуйыштым ыдырен шалгат - мам ӹштет вара?..

Вара нӹнӹ пӹсӹ пиля дон цаткыды тумемӹм пӹсӹн пилӓш тӹнгӓлевӹ...
...
Мӓгӹрӓш тӹнгӓльӹм...

...Тумемжӓт мӓгӹрӓш тӹнгӓльӹ, дӓ вес пушӓнгӹвлӓжӓт чоте мӓгӹревӹ...

Шӹп кодшы марывлӓ вел мӓгӹрӹдеок пиляштӹм шыпшедевӹ - тум кӓпӹм пӹчкедевӹ...
"Йыыыжжж-выыыжж-йыыййвввыыыжж!" - пилӓштӹ пиш вӹцкӹжӹн ньыргыжын-мӓгӹрен шонгы пушӓнгӹм пӹсӹ пӱвлӓ доно шаныдеок тарваш-пӹчкӓш вӓрештӹнӓт...
Ӓтямжӓт мӓгӹрӹде векӓт – сӹнзӓжӹм ӧрдӹжӹш сӓрен-кӱӓнгден-кӓрен...
Вара - “Лым вӹлӓн пум аралок!» - манын мӹньӹм пингӹдӹн талаштарыш...

"Ррррррууууушшшшшт!" - тидӹ пуштмы йук!

Шонгы тумем лывыргы лым вӹк лыпшалт вазы - шӹргӹ сӹнзӓвӹд тӹдӹм лывыртен...
Пӧртӱсжӓт мӓгӹрӓш тӹнгӓльӹ - луды пӹлгом кӱшӹц аварген валыш, ойхырыш пушӓнгӹ вуйвлӓм элтӓлыш - дӓ сӹнзӓвӹд йурлаок ружгаш тӹнгӓльӹ...

Тӹнӓм ужын колтышым - ТӸ остатка тум ӹлӹштӓш пӹлгом вӓрӹштӹжок пижӹн кодын - цӓрӓ тум веле ӱлнӹ киӓ - поконьык гань...


ТӸ-шкет ӹлӹштӓш шӹргӹ вуйышты коэштӓлтеш - йыдым тенгеок шӹдӹрвлӓ коэштӓлтӹт векӓт...

Мӹньым выча...

среда, 9 октября 2019 г.

У ФОТОВЛӒ

Тиштӹ Измаил Ефимовын у фотовлӓжӹм ужын кердӹдӓ.
Пӹтӓриш партьы паштек 26 у фотом ӱлӹк валымык ужыда.
Кого тау, шергӓкӓн Измаил!

четверг, 12 сентября 2019 г.

2019 КЫРЫК СИР - АНЖЫДОК

Кырык Сирнӓ тагачы тенге ӹлӓ.

Анжыдок Измаил Ефимов
дӓ Ондрин Валька
тенешӹ Кырык Сир ӹлӹмӓшӹм анжыктат.
А тиштӹжӹ Измаил Ефимов дӓ Ирина Покровская Пластинина шонгы ӱэвлӓнӓн омынвлӓм пӓлдӹртӓт...

понедельник, 9 сентября 2019 г.

четверг, 29 августа 2019 г.

ЙЫЛ КЕК ШАЧЕШ...

Тевеш кечӹ лӓктеш!
Иктӓ яжо уверӹм канда сӓй...
Шанет-агыт - тенге гӹнят сойток канда вет!
Лач тӹ увержӹм кынамжы палдӹртен мышташ келеш...
Тенге!!!???


суббота, 27 июля 2019 г.

МОНОЛОГ


Владислав Самойлов, Цермышал


Жепӹн корным каштамат,
Ши шӹдӹрвлӓм ӓнгӹрем –
Шкедурешем ваштылам,
Шкедурешем мӓгӹрем.

Эдем ясым пӓлемӓт,
Худам шанен ам мышты.
Котомкаэм нӓлӓмӓт,
Кишӓм кодем тагышты.

Эртен кешӹ жепӹштӹ
Ӓш дон лиӓш ясы ма?-
Пилӓ шалгем цепӹшты:
Соэшок сарасымы...

Ой, ашкедмӹ корныжын
Малан келеш кужыжы?-
Ӹжӓл изи кормыжым
Шӓвӓлтӓлӓш пурыжым...

Ашкед кешӓш пакыла,
Тӹтӹрӓвлӓ лошкыла -
Мыралталшаш лагыла,
Шужгалталшаш ошкыла.

Цӓш ганьок яратышаш
Ӹлыштӓшвлӓм ӓшыштӹ...
Соэшок ыжатышаш -
Жеп гӹньӹ вилӓшӹштӹ.

Кечӹ аяр лаштыкла
Соты шӱмемӓт ӹрен -
Шкедурешем ваштылам,
Шкедурешем мӓгӹрем.
.......
...
.

(перевод на русский - Пал Генай)

Бреду в бреду рекой времён,
Звёзд серебро ужу и вижу
Что сам себя я ненавижу
За то что сам в себя влюблён...

Познавши горе не смогу
Желать вам худа мысленно -
Сложу котомку и сбегу...
В следах раскроюсь искренно...

Но дважды в воду не ступить...
И прошлым жить готов ли я?
Завою волком - на цепи
убого жить. У Бога ль я?..

И разве должен быть мой путь
Так долог, как у Господа?
А горсть добра мне отщипнуть
Не жалко ль вам - без повода?..

Но выйти ль снова мне на луг?
Поплыть в туманах по полю,
И спеть с дроздом – певцом разлук,
И пошептаться с тополем...

В ненастье - вылиться в любви
Как листья! Ярко! В радости!
Хранить их вечно «на крови»
Когда завянут... к старости...

И солнца луч из мрачных туч
Согреет душу опытом...
И смех и слёзы мне поруч -
Стих зарифмую шёпотом...

среда, 24 июля 2019 г.

КУРЫМ МЫЧ ЯЛ КОРНЫ ДОН АШКЕДӸН...

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Курым мыч ял корны дон ашкедӹн
Цӱдӓм шонем пыракым пыргедӹн...

Курым мыч Йынгы вӹд лоэш коэн
Цӱдӓм лоэм кого колла шоэн...

Курым мыч шӹргӹшкӹ кузым семӹнь
Цӱдӓм анжем ӓен пӱкш пӹркемӹм...

Курым мыч Шур алык салым жепӹн
Цӱдӓм колам - тянгыран мырыш кекӹм...

Курым мыч пышкыды лымыш вазын
Цӱдӓм шӓрлем пи дон мадын хайзин...

Курым мыч сӱӓнӹм ӓрен-кычен
Цӱдӓ гань ӱӓн меленӓм вычем...

Курым мыч Шанавӹл Кӱшкӹ кузен
Цӱдӓм лыктам тужыш вӹдӹм ружген...

Курым мыч Сарлай шӹргӹшкӹ вален
Цӱдӓм вактам пистӹм пӹчкӹн нӓлӹн...

Курым вашт кугилӓш шошым каштын
Цӱдӓм йӱӓм ош пушӓнгӹм ражтен...

Курым вашт морен кишӓм какляртен
Цӱдӓм поктем ечемӹм кашартен...

Курым вашт йыдпелӹн имним кӹтен
Цӱдӓм кӱктем турим тылыш пыртен...

Курым вашт немоткам пидӹн шӹнзен
Цӱдӓм йӓмдем шӹртӹм шыпшын-пынзен...

Курым вашт цажвычым ныр мыч кӹрӹн
Цӱдӓм таем тыгыр кӧргӹш шырен...

Курым вашт окня им нылен ражтен
Цӱдӓн тотым охоницӓш ваштем...

Курым вашт лач кӱшыц вала тирем
Цӱдӓн лӹмӹм шӓпнӹш лым дон сирем...

Курым вашт йур вӹдӹм поген вачкыш
Цӱдӓм шотлем - патькыш паштек патькыш...

Курым вашт сӹнзӓэм кӱшкӹ лӱктен
Цӱдӓм шӹлтем – кердшӹ тӹдӹ чӱктен...

.......
...
.

Курым вашт колыш эдемвлӓм ӓштен
Цӱдӓ корным паштекӹштӹ ташкем...

четверг, 4 июля 2019 г.

ПӦРТӰС ЛӸМДЕРВЛӒ

Шергӓкӓн кырык мары халык!
Теве мӓ кым книгӓм тӓлӓндӓ лыктын пиштеннӓ.
Ти книгӓвлӓм мӓмнӓн чоте лӹмлӹ землякна сирен - краевед, биолог, учёный Христофор Фокеевич Балдаев, кыдылан шукердӹ агыл 92 и темӹн шон...
Пӹтӓриш книгӓм "РЫБЫ РЕК И ОЗЁР МАРИЙСКОЙ АССР" тиштӹ лыдаш лиэш. Ти пӓшӓм сӓмӹрӹк жепӹнок Христофор Фокеевичнӓ вес МГПИ-н преподаватель дӓ ученый Пётр Григорьевич Ефремов доно сиренӹт.
А 1983-шы ин Х.Ф.Балдаевын РУССКО-МАРИЙСКИЙ СЛОВАРЬ БИОЛОГИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ лӹмӓн лымдержӹ лӓктӹн. Тӹдӹм тиштӹ анжыдок.
2012 ин лӓкшӹ МАРИЙСКО-РУССКИЙ СЛОВАРЬ БИОЛОГИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ тиш темдӓлмӹк пачылтеш.

понедельник, 17 июня 2019 г.

ТОЛДА ТОКЫНА ХЫНАЛАШ!

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Камакана кого, кымда,
Пиш керӓлвлӓм ӹштӓш тымда.
Сусун-сусун тӹргӓ тылжы,
Ти сусужы курым ылжы.

Тотештӓлӹн ширӹм-качым,
Сӓкен анзык анзылвачем,
Падырештен турим-кавштам,
Цылан мычкы пӹсӹн каштам.

Теве келгӹвлӓм-коашвлӓм
Нӱштӹл шӹнденӓм руашвлӓм:
Лижӹ шукы сыкыр-киндӹ,
Авартыла ӓль шергиндӹ.

Тышкалт шӹцок йӹле кагыль,
Кид лӹвецӹн лӓк падкагыль,
Тотлы-тотлы меленӓвлӓм
Кӱэшт лыкдок тӓ,селмӓвлӓ.

Нӓрӓйӓлтӹн цилӓ вецӹн,
Шӹц вацакыш кыравецем.
Шукым-шукым ӹштен пуэм,
Ситӓ шелем, ситӓ ӱэм.

Ӹнде пӓшӓн перке каеш,
Эх, ӹндежӹ лиэш паяш!
Толда тидӹм-йӓ анжалаш,
Толда токына хыналаш!

(Ондрин Валька, "Чарли"(Йошкар-Ола,2008) книгӓ гӹц, 48 стр.

пятница, 14 июня 2019 г.

ТОШТЫ ОВУЦА

Ай-яй кыце куштен мыштат!!! Теве анжалдок эртӹш Пеледӹш айошты тошты овуцам ӓштен пишок яжон кырык мары артиствлӓнӓ кушталтат.
Видеожым Евгения Савельева симаен.
Кого тау, тӓлӓндӓ, шотеш пиштӹмӹ Евгения!

понедельник, 10 июня 2019 г.

АРВӒТӸ МЫРЫ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Теве анжалдок-колыштдалдок Агата Смирнова, пиш талантан Москвашты ӹлӹшӹ кырыкмарын мырызы ӹмӹрет годшы "Арвӓтӹ мырым" мыралта.
Ти мыры тӱнямбал проект эртӓрӹм вашт туан халыкнан культурым Земля йӹрвеш, вес сӓндӓлӹквлӓ лоэш шӓрлӓш палшен.
Мыры гӹц пасна Агата эче Кырык Сир овуцавлӓ гишӓн, мулӓндӹн сӹлнӹлык гишӓн шайыштын, йыхнам пӓлдӹртӹш монгырвлӓм анжыктен.
Цевер ӹдӹрӓш, тевеш ӹшкежӓт арвӓтӹн косир тыгырым чиэн мыра - тидӹм ужын вескид хынавлӓ туан велнӓм яжоракын пӓлӓш тӹнгӓлӹт...

воскресенье, 2 июня 2019 г.

ЧАЛОМКИН. САМ СЕБЕ ПИШУ Я ЭТИ ПИСЬМА (часть четвёртая - ВОЛК)


Шергӓкӓн тӓнгвлӓ! Тевеш тиштӹ ӓшӹндӓрӹмӓшвлӓэмӹн нӹлӹмшӹ лаштыкым лыдын кердӹдӓ.
Дорогие друзья! Вот здесь вы можете прочесть четвёртую часть моих воспоминаний.
Кого тау!
Большое спасибо!

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

четверг, 2 мая 2019 г.

ЛИЭШ ЖЕРӒ УГӸЦӸН

Ондрин Валька, йынгы-Кушыргы

Шӹре - шоэ,
Мадеш коэ.
Мадеш вӹд покшалныла.
Кечӹ олен,
Шокшым поген,
Вала ӱлӹк палныла.

Кечӹ олен,
Шокшым поген,
Вала вӹд пындашышкы.
Якшарикӓн,
Пиш кужикӓн,
Шыпшылт кеш пындашыжы.

Якшарикӓн,
Пиш кужикӓн,
Йӹлгӹжӓлтеш вӹдӹштӹ.
Анжен сылык,
Вуйта тылык,
Шалгем мӹнь вӹд тӹрӹштӹ.

Анжен сылык,
Вуйта тылык,
Ӓшӹндӓрен сотыжым.
Пиш переген,
Кычен шергӹн,
Мӹлӓм пумы шокшыжым.

Кечӹ, кечӹ -
Сотыгечӹ
Малын пӹтет выртышты?
Ох, шеклӓнем,
Пӹц мӹлӓнем
Йыдын шим йӹвӹртӹштӹ.

Ох, шеклӓнем,
Пӹц мӹлӓнем
Вӹдӹн тура сирӹштӹ.
Лиэш-агеш
Угӹц шалгаш
Тиштӹ иргод ирӹштӹ?

...Шӹре-шоэ
Мадеш коэ,
Мадеш вӹд покшалныла.
Кечӹ олен,
Шокшым поген,
Вала ӱлӹк палныла.

Жеп шылдыран,
Жеп мындыра,
Тӹдӹм кердеш кӱ кычен?
Ам ли сылык,
Ам ли тылык,
Лиэш жерӓ угӹцӹн!

понедельник, 25 марта 2019 г.

ЛАЗАРЬ ОСЬКИНӸН КЫРЫК СИРЖӸ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Анжем дӓ ужам...
Ужам эртӹш жепеш шылен кодшы Кырык Сирӹм, иктӓ 1960-70шы ивлӓ лошты техень Йыл ыльы, дӓ халанажат мӹлӓм тенге ӓшӹндарӓлтеш токо. Сӓмӹрӹквлӓ тӹнӓмшӹ туан велнӓм воксьок ак пӓлеп седӹ...
Но, нигнамат ат пӓлӹ вет кышец ӓль кӱн палшык дон цӱдӓ ужмаш-пӓлӹмӓш лӓктӹн кердеш...
Рушла манаш гӹнь "магия творчества" мӓмнӓм чоте пӹтӹрен-цӹтӹртен-авартен кердеш - лач тӹдӹн сӓрӓнӹшкӹжӹ шамдеок попазет гӹнь...
Тенгечӹ мӹнят "фейсбук алык" мыч каштын трӱк техень сӓрӓнӹш лӓктӹн шагальым...
Тенгелӓ анзыланем ЛАЗАРЬ ОСЬКИН - кырык марын патыр, цаткыды кидӓн дӓ пӹсӹ сӹнзӓӓн художник вӓшлин шагальы...
Вуйта йӓнг кӧргӹ гыцок чиӓвлӓжӹ лӓктӹт дӓ ик цӹре весӹ сага вазын сӹнзӓвыд лыкмеш шӱмӹм шиктӓт-тыргыжтарат-сулыктарат...
Ирен йогыш Йыл тӹрыштӹ Кырык Сирнӓ пачылтеш...
Хала мыч кӱэрӓн корны, уршы пичӹ, вишнёпка...
Цевер алык, куги кырык, баржы, цӹвӹ, кловой пӹл...
Вӹд-ӓвӓ йӹлгӹжтӓ, шыжӹ-сарта, сынзӓвӹд соты...
.......
...
.
Техень ассоциацийвлӓ мӹньлӓнем Лазарьын картинвлӓм анжым вашт лӓктӹт...
Тӓлӓндӓ вес йишлӓ гӹнят, но яратымашда сойток шукемшӓшлык!

Тишӓк лач кым картинӹм анжыктем, а цилӓ пашӓвлӓжӹм, дӓ Лазарь Егорович Оськинӹн ӹлӹмӓш гишӓн шайыштмаш дон фотовлӓм шотеш пиштӹмӹ Андрей Черкасов (лӹмлӹ московский художник) тиштӹ ужын кердӹдӓ



суббота, 16 марта 2019 г.

КЫРЫК МАРЫВЛӒ ДӒ ВИРЬЯЛ СУАСЛА МАРЫВЛӒ


Ма уша кырык марывлӓм вирьял суасла марывлӓ дон?
Тевеш тиштӹ чоте интереслӓ сирымӹ.
Лыдындалдок, шергӓкӓн тангвлӓ!
https://vk.com/club_kyryk_mary

воскресенье, 10 марта 2019 г.

САЛЫМ СОЛА

Теве тиштӹ Кырык Сирӹн сек цеверӹн пӓлдӹртӹмӹ шӧртньӹ лаштыквлӓм постарен анжыктымы.
Салым сола - лач изи мулӓндӹнӓ покшалны техень цӱдӓм переген урда.
Видеон авторжылан пиш кого тау!

среда, 9 января 2019 г.

МУРАВЬИНАЯ СВАДЬБА

Руш йӹлмӹш сӓрӹмӹ "Кыткы сӱӓнӹм" тиштӹ лыдын кердӹдӓ. Геля шыжарем икечӹ тидӹм мӹлӓм колтыш дӓ ӹнде пиш сусун ти кырык мары классикын поэмам цилӓ халыклан анжыктынем.
"Кыткы сӱӓн" лачокшы изи халыкнан семня ганьок цымыр ӹлӹмӓшӹм пиш раскыдын пӓлдӹртӓ. Солавлӓнӓ кыткы шӱнгӓвлӓ ганьок Кырык Сир мыч курым гӹц курымыш кушкыныт да тышманвлӓ ваштареш иквӓреш кредӓлӹн вел перегӓлт кодыныт.
Дӓ, анжыдок, кыце мастарын Пет Першут сӱӓн ӹвӹртӹмӓшӹм анжыктен мыштен. Поэман ритмжы пиш пӹсӹ йӹлмӹ доно сирӹмӹ. Шая - мытык, сӓрӓлтӹш трӱк - куштым семлӓок вашталт кеӓ. Товырген-шодырген, пиш пӹсӹн лыдын вел ти ямакын цепочкаштыш шамаквлам айыркалаш келеш - тӹнӓм вел ямакын келгӹ-келшӹ семжӹ шакташ тынгӓлеш...
Ти халыкнан монгыржым тенгеок мастарын чанген поэт Эзра Левонтин рушла сирен мыштыш. Пиш талантын сӓрӹмӹ - тенге шанем токо...
.......
Здесь можно прочесть поэму-сказку "Муравьиная свадьба" ("Кыткы сӱӓн") горномарийского поэта Пет Першут, написанную в 1937 году в переводе Эзры Левонтина.
Поэма "Кыткы сӱӓн" входит в список наиболее ярких произведений марийских литераторов. Звучащая в ритме скороговорки, она воспроизводит дробные ритмы горномарийских танцев. На мой взгляд, переводчику Э. Левонтину удалось сохранить оригинальный ритм стиха.

Пал Генай