ОНДРИН ВАЛЬКА: "Тӧрлаш цацен тӧрсӹрӹм, Со кӹчӓлын Тӧр Сирӹм."

Кыце тӹнгӓлмӹлӓ вӓл - когон шӱмӹм пачын-кӹдежтӓрен попынем ылнежӹ...
Пиш сӹлнӹ поэзин шамак тагачы шакташ тӹнгӓльӹ - Ондрин Валькан (Валентин Андреевич Афанасьев), кырык марын лӹмлӹ поэтӹн у лыдыш книгӓжӹ лӓктӹн.
ЯРЛА ЧИӒ, ВАШТАЛТ МИӒ лӹмӓн книгӓ лач Валькан сек шергӹ шаныкалымашвлӓжым мӓлӓннӓ тайыдеок пачын анжыкта.
Но, мӓлӓннӓ вел ма?...
Ӹшлӓнжӓт ӹшкӹмжӹм алталыдеок пачеш! Вот техень сек тӧр тӹнг кӹчӓлмӓш корны кого поэзим пиш раскыдын пӓлдӹртӓ...
"Мӹнь кӹтошкӹ ам пыры,//Шӱдӹ лошты ам мыры,//Мӹньӹ шкедурешынем//Вес семӹнь келесӹнем." - ти йиш корны лач патыр эдемлӓн вел пачылтеш... Дӓ эче вет ӹшке ӹшлӓнжӓт тӹ патыр поэт алтален ак керд - вес йишлӓжӹ, ӹшлӓнет ат ӹнянӹ гынь, сӹлнӹ лыдыш вӓреш рифмуйымы куплетвлӓ вел лӓктӹт...
"Ярла чиӓ,//Вашталт миӓ//Ӹлӹмӓшнӓ -//Анжы пыт.//Вады-ирӹ,//Санзал-ширӹ//Ылыт мӓмнӓн курым кыт." - ти шая вуйта кӱэр логӹц изи ӓнгӹр тьорген лӓктеш. Шамак мадеш, йӹлгӹжеш, иктӹ весӹм лыктын шыпшеш... Пиш мастарла сирӹмӹ! Ик уты шамакат уке! Цилӓ керӓл шамак лыкмы дӓ керӓл вӓрӹш пыртымы!
Яжо поэзи шамакым мадыктышашлык дӓ Ондрин Валька ти пӓшӓм чоте ӹштен мышта - тӹдын шамаквлӓжӹ лыдыш вашт куштат, тӹргештӹлӹт, чонгештӹлӹт, но хозаштым пиш колыштыт - лач анжыктым вӓрвлӓш вел пырен курымеш тӹнгӹт дӓ авторын шӧртньӹ лыдышвлӓжӹм изи халыкланна переген урдат...
Лыддок, шергӓкӓн халык, Ондрин Валькан у вик лыдышвлӓжӹм...

Пал Генай,
Йынгы-Кушыргы

МӸНЬЖӸ МАЛЫН ШАЧЫНАМ?

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Мӹньжӹ малын шачынам,
Малын сӹнзӓм пачынам:
Кӱ когонжы ӱшты ин
Мӹлӓм шамде сусу лин?...

Цила вӓре йӓл да йӓл -
Кӱ когонжы вычен вӓл?
Тӹтеок лит шачшывлӓ:
Шулыканвлӓ, ясывлӓ,
Мӹнгеш-анеш каштшывлӓ.

Тӹтеок сӓй вӓрвлажӹм
Ташкат кымдан ялвлӓшты...
Ташкат шукын, партьы дон -
Кӱ кӹтӧзӹ, сӓртыдок!

Мӹнь кӹтошкӹ ам пыры,
Шӱдӹ лошты ам мыры,
Мӹньӹ шкедурешынем
Вес семӹнь келесӹнем.
Цаклыда-йӓ, ӓклӹдӓ -
Малын ак ли, ак ли ма?

Угӹц ынде ат тышкы,
Пырыделам партьышкы.
Кӱ ярата шкетӹнвлӓм,
Когонок "техеньӹвлам"?

Ужын-ужде лӱдӹшӹм,
Колыштделам шӱдӹшӹм:
Ваштарешлӓ попенӓм,
Шке чиӓвлӓм погенӓм,
Тӧрлаш цацен тӧрсӹрӹм,
Со кӹчӓлын Тӧр Сирӹм.

...Кышты тӹдӹ -
Улы ма?
Ылам иктӹ
Курыман?...

ЯРЛА ЧИӒ - ВАШТАЛТ МИӒ

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Ошым-шимӹм,
Мажы лимӹм
Кычы кӧргӹштет цилӓ:
Сусу-ясы,
Мӱӓн-качы
Погыналтеш ач пӱлӓ.

Ярла чиӓ,
Вашталт миӓ
Ӹлӹмӓшнӓ -
Анжы пыт.
Вады-ирӹ,
Санзал-ширӹ
Ылыт мӓмнӓн курым кыт.

Охыр-цицӹм,
Тореш пичӹм -
Тамамат вӓрештӓш лин.
Цӓшӹм лоаш,
Укем моаш
Пуйыралтын южшы ин.

Тӧр-каклякам,
Чӓй-ӓрӓкам,
Сӓй тотешмӹ - шӹлтӓш мам...
Рвезӹм-марым,
Йӱкшӹм-арым -
Тидӹмӓт пӓлемдӓ шам.

Ярла чиӓ,
Вашталт миӓ,
Ӹлӹмӓшнӓ кеӓ пак.
Самынялтмын,
Угӹц шачмын
Мондалт ак керд, агеш ӓк.

Со покшал дон,
Пурын йӓл дон
Тымень шона кашташ вӓл?
Сотыш-йыдыш,
Корнын кытыш
Эчеӓт шкӹметӹм нӓл.

КЕРЕМЕТ КАРЕМВЛӒ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Тевеш, ти вӓрвлӓштӹ Керемет "ӹлен" витнӹ...
Изи ылмем годшенок ти каремвлӓм чоте яжон ӓшындӓрем. Тьоти-папивлӓ тӹ вӓрвлӓ лишкӹ ыныкавлӓштӹм чоте пингӹдӹ шамак дон пыраш цӓренӹт.
- Тӹш идӓ пыры, Керемет кыча!!!
Тенге кынамжы сӹгӹрӓл колтен мол вырсенӹт, кынамжы пелйукын пӹжген вел сарваленӹт...
Ти картышты кым вӓр анжыктымы. Кок сола лишӹл вӓрвлӓжӹм Кугилӓ-карем манын лӹмдӓт ыльы, а кымшыжым ам ӓшӹндӓрӹ - Йынгы вес сирӹштӹ изи куп постол йӹргешкӹ йӓр ыльы, иктӓ кым-вӹц метӹр вел торешжӹ, Кого вӹтлӓ пушӓнгӹ эче сирӹштӹжӹ кушкын шалген. Ӓлдок ӹне тӹ вӓрым пока "Керемет куп лаксы" манын лымденӓ. А кӱ гӹнят тӹ вӓрӹн лӹмжӹм ӓшӹндӓрӓ гӹнь вара тӧрленӓ, яра?

Ӹнде пыйырт когоэмден ти вӓрвлӓм анжыктем.

1. Кугилӓ карем. Ти карем солана гӹц Йоласал векӹлӓ лӓкмӹк иктӓ 300 метӹрӹштӹ тӹнгӓлӹн. Кок вуян карем. Кереметжӹ корны гӹц ӧрдӹжрӓк, Ӱллык монгыр, вуйшты "ӹлен". Кугивлӓм агыл - воксьок нимахань пушӓнгӹмӓт тӹ каремӹштӹ изиэм годым ужделам, но, шонгывлӓн попым семӹнь, кугилӓжӹ перви лач тӹшток ылын. Вара тӹдӹм роэн пӹтӓренӹт витнӹ - революци паштекет цилӓ йиш религи ваштареш большевиквлӓ чоте кредӓлӹнӹт, ане...

2. Кугилӓ карем. Ти, Якыныр велнӹшӹ, изи дӓ мытык карем Тарваш лидӹш пыра. Седӹндон шукынжок тидӹм лач Тарваш лидешок шотленӹт. Но, Сприлыкыштына цилӓн ти вӓрӹм Кугила карем маныт ыльы, да тӹштӹш Керемет гишӓнӓт циланок палӓт ыльы векӓт. Сприлык гыцжӹ тӹ карем вуйжы пиш лишнӹ ыльы. Пичӹвла шайыц гӹнь 300-400 метӹр нӓрӹ вел векӓт. Изи, какляка кугивлӓм тӹштӹ ӓшӹндӓрем...

3. Керемет куп лаксы. Тишкӹ мӓ ыржа пӱкш погым паштек шӹлӹннӓ моло. Вӹтлӓ лӹвӓлӓн пырен шӹнзӹнӓӓт пӱкшӹм шӹгӹльтен качкын шӹнзеннӓ. Тӹ вӓр гӹц кӱшнӹрак ыржа ныр ылын, а ныр покшалныжы иктӓ 3-4 пӹркем рошавлӓ кушкыныт. Изи рошавлӓ - иктӓ 5-10 тӹшкӓӓн вел векӓт. Но пӱкшжӹ тӹштӹ когон шалдыра кушкын, дӓ эче вес вӓрвлӓ гӹц ирӹ поспеен. Седындон халык тыдым "ыржа пӱкш" манын лымден. Но, тетявлӓэт, нигнамат тырхен вычен кердделыт - ыжар пӱкшвлӓмок кынамжы кӹрӹн тыгыр кӧргӹш шырен таенӹт дӓ Керемет док миэн качкыныт... Тӹдӹжӹ ӓнят лачокат вырсен, но тетявлӓ шӹдӹ йукжым лач тьоти-папивлӓ доц вел колыныт... Ӓнят шонгы эдемвлӓэт Керемет йукым колыныт, ӓнят Керемет тенге нӹнӹн йукыштым кычылтын...

Тенге ылын?...