вторник, 8 августа 2017 г.

Мӹнер амашвлӓ (кечӹвӓл...)

Кечӹвӓл!...
Качкындалмык хресӓньвлӓнӓ, шукынжок, амашвлӓ мыч шӓлӓневӹ дӓ кӓнӓлтӓш вазын амален кевӹ... Амаш вӓрнӓ шӹплӓнӹш... Тум ӹлӹштӓшвлӓ вел шокшы мардежешэт тама йишлӓ шужгат... кынамжы амаш кӧргӹгӹц цаклашат ак ли... вуйта юр юрмыла мол чучеш... Седӹндон, Лёнитнӓ ти йукым колын трӱк тыргыжланен шижӹн кеӓ дӓ амаш гӹц лӓктӹн вуйым йӹрвеш сӓрӓ — юр толеш гӹнь халыкым тӧрӧк кӹньӹлтӹмлӓ дӓ пӹсӹрӓкӹн капналаш кемӹлӓ вет...
Юр агыл — мардеж вел! Цилӓ век анжалын-омештӓлӹн, Лёнит мӹнгеш амаш кӧргӹш пыра дӓ иктӓ пелцӓш нӓреш эче вазындалеш...
Тӹ жепӹн сӓмӹрыквлӓ Шур тӹрӹш нӱштӹлӓш кеӓт...
Тура сир гӹц тӹрген, ошмам урыктен, тыгыр-ялашым талашен кыдашын... вӹд тӹрӹшкет иктӹ весӹ паштек саслен... ваштылын... кыргыж валенӓ ыльы...
Да тӹгырлӓ йӹлгӹжшӹ Шур вӹдӹш шагалтеок шынгалтынна...
Яжонок иэн мыштышывлӓ пӹсӹн Шур покшак, ӓль вес сирӹш ижӹ, соревнуялтын иӓт ыльы... Кодшы изирӓк тетявлӓжӹ коаш вӹдӹштӹ вел шунгырталтылыт дӓ царгыж йуквлаштӹ вӹд вӹлец пиш мӹндӹркӹ чонгештӓт...
Вес сиржӹ кымда ошма нерӓн ыльы, дӓ тӹшец покшакыла гынь вӹслӹ метӹр якте вӹджӓт коаш ылын. Икӓнӓ йыдым, ӓшӹндӓрем, мӓ тӹш пыш дон ванженнӓӓт претньӹк дон колым кычаш пыреннӓ. Дӓ, анжок, вӹд пындашым лыген-пыдратен претньӹкнӓм ошмаш ыдырен лыкнаат ӧрт кешнӓ — кыт мыч цилӓ претньӹк ражвлӓштӹ изи стерляквлӓ шыралт шӹнзӹнӹт ыльы... Ведрӓнӓм тӧрӧк тӹнӓм темӹшнӓ векӓт... Но, лачокшым гӹнь, стерляк лошты тӓзӹля кӹршвлӓжӓт шукын попазенӹт...
Нӱштӹлмӹ паштек мӓ тура сирӹш кузенӓӓт жар сиремеш пачангын веремӓм эртареннӓ... Шӹренжок кӱшӹцӹн вӹд тӹрӹш анженнӓ — тӹштӹ кого колвлӓ коаш вӓрӹш лӓктӹн цӹрцӹквлӓм, лӹпӹвлӓм дӓ вес йиш шукшвлӓм кӹчӓл каштыныт дӓ мӓмнӓм когон ӧрӹктӓренӹт... «Кыце ти кого колым кычаш лиэш вӓл?» - техень ядыштмаш изи вуйвлӓнӓм чоте тыргыжланен...
Но, икӓнӓ цӱдӓ лиӓлтӹн! Ик ӹрвезӓш балуйым семӹнь кого цӹрцӹкӹм кычышат ӓнгӹрӹшкӹжӹ чиктӹш. Йориок лескыжымат сек цаткыдым ялштыш — техень кӹжгӹм кол лӱдеш манын мӓ нигнамат кычылтделна... Вара тӹ кого цӹрцӹкӹм коаш вӓрӹш шуш дӓ ӓнгӹрваштыржӹм шун сирӹш шыральы... Тӹ пашӓжӹ вашт мӓжӹ тӓнгнӓм потикӓлӓ мыскыленнӓ: «Крокодилым кычынет ма? Ат лӱд вара — ӹшкӹметӹм вет вӹд лӹвӓк ыдырен кеӓ дӓ качкеш!!!». Но, ӹрвезӓшнӓ йӹралтӹдеок: «Шӹпӹн! Колемӹм идӓ лӱдӹктӹ!» - манын, вуйта лачок ӹнянен...
Техень шаныдымы пьесым тӹ кечӹн изи ватагана Шур сирӹштӹ колвлӓ дон кеквлӓлӓн анжыктен... Дӓ,... тумаялат гӹнь,... тетя жеп ти йиш мадмашвлӓ дон халык ӹлӹмӓшӹм чоте сӹлнештӓра... Анжалдок, ма вара тӹ кечӹн лиӓлтӹ...
Теве тӓнгнӓ нӱштӹлӓш пырыш дӓ сагана ӓвӹклӓ мадаш тӹнгӓльӹ... Теве, тетявлӓэт мадын шугырталтылыныт дӓ трӱк тӓгӱн тянгыра йукжы нӹнӹм ӧрт колтыш: «Кол! Кого кол качкеш!»... Дӓ тӹ эргӓшет киджӹм ӓнгӹрваштыр векӹлӓ виктӓ...
Ой-йой!... Цаткыды пӹркем ӓнгӹрваштыр вӹдвӓрӓ гань ӓйӹнӓлтӹн, мычашжы дон вӹдӹм ыдыра, кого колет тӹдӹм ӹрзен-цӹтӹртен вӹд лӹвӓк шыпшеш...
Кол-лоэц тӓнгнӓ цӓрӓ кутанок тӹш кыргыж мишӓт цӹтӹрнӹш киджӹ пиш ӓнгӹрваштырым хватьышат кого пӓрдӓшӹм сирӹш ыдырен лыкты — лач ӹшкӹмжӹн киджӹ кытанок ыльы...
Нелӹцжӹ иктӓ кым кило нӓрӹ ыльы векӓт...
(пакыла эчеӓт лиэш...)