ТЕЛ ВАДЫ

Никон Игнатьев

Вады шомык,
Йыдшы лимык,
Качкын-йӱн,
Токы мимык, —
Лӓктӓт тӱгӹ,
Нӓраялын,
Кеет кӹчӓл
Вара йӓлӹм…

Атат цаклы
Кого ӱштым,
Кет сола дон
Улӹк, кӱшкӹ.
Цаклал, кышты,
Ма юк шакта,
Кеет тӹньӹ
Тӹдӹ якте!

Ӹдӹрволкыш
Анжен пырет —
Вады мычкы
Яжо мырет.
Яратымы
Юкым колышт
Анжен шӹнзет
Ӹдӹретӹм…

Кечӹ мычкы
Ӧршы кӓпет,
Атат пӓлӹ,
Кыце кӓна,
Ӹдӹр анжен,
Попен, мадын...
Ӹнежӹ тӹшкӹ
Кеӓт малын?..

1920

Тишец нӓлмӹ - https://vk.com/club_kyryk_mary?w=wall-2564602_9694%2Fall

ЛЫМ АРМАРЫ (изи баллада)

Евгения Савельева, Цикмӓ

Лымжы лымеш, ош мыжӓр дон

мӱдӓ корным.

Окня вашт анжалеш сола -

Телжӹ толын.

Ӓнят, тӹдӹ выча тӓгум

Костенец дон?

Ӓнят, ылеш токет пуры,

Шӹдӓн - весӹ док?

Лым алтала, лым аздара

Лӓктӓш пӧрт гӹц.

Лым армарым тек айыра

Шукы логӹц.

Лым айыра сӓмырӹкӹм

Лым ӹдӹрлӓ,

Дӓ вазалеш тӹдӹн кидӹш

Соты пӹллӓ.

Яратымаш шачеш поран

ганьы шӱмеш.

Ытлаш ак ли, шанымашвлӓ

Вазыт вуйеш.

Ӹрвезӹ манеш: ти ӹдӹр дон

Линӓ тӓнгвлӓ:

Ылеш косир, ӧфи ганьы.

Но иӓнгдӓ

Ӱштӹ мардеж кидшӹ-ялжым

Йӓнгжӹ хӓлӓ.

Ломыж ганьы вала лымжы,

Корным ямда.

Кеӓт коктын лым ӹдӹр дон,

Поран ваштыр-

Паштек кешӹ. Уштӹ шыра

Вуйта вашток

Йӓнгӹм им дон. Тел цӹтӹртӓ,

Тел цӹвештӓ

Ӱштӹ кид дон. Кышты ӹнде

Тӹ эдемнӓ

Ши «шӹдӹр» дон? Корным моаш,

Мӹнгеш толаш

Шана пишок лым армары

Ӹнде соэш.

ВУЙВӦРТЕМ

Анатолий Атюлов

Ӹнгӹжӓвлӓ дон шӹкедӹл
Тура сирвлӓм кок покаш,
Вӓрӹн-вӓрӹнжӹ тӹргештӹл,
Йорта ӓнгыр шӹргӹ вашт.

Темӹн керддӹмӹ вӹд пӧртем.
Ышмам кӓрен выча лач.
Ӹлӹшташвлӓ йӹржӹ пӧрдӹн,
Пыраш цацат церот гач.

Ӹшкеӓт мӹнь ӓнгӹр ганьы
Йонгыш, пак талашем со.
Ӹлӹмашын соты тангыж
Шыпшеш токыжы процок.

Шанымашвлӓ, лач шӹдӹрвлӓ,
Вуйвӧртемӹшкем, валгалт,
Вӹсен сӓрнен, партьын тӹргӓт,
Ирӹк уке пыйыртат.

Теве эртӓ ӹлӹмашем-
Шӹжгӓ шӹдӹр вала вел.
Тагышакен кӱшӓн цӓшем
Лакен коды вет эче.

Паштекшок шынгалты весӹ
Вуйвӧртемӹш сотырак.
Тӹдӹ мӹлӓм раш келесӹш:
"Цӓшет тӹньӹн палнырак.

Тӧр пӓшӓштӹ пӱжвӹдетшӹм
Ит жӓлӓйӹ, лӱдде ке.
Шонгенм пӹтетӓт, ышетшӹ
Йӓллӓн воксе акат кел".

Сӹлнӹ шамак, сотын йылен,
Толын пырыш трӱкӹшток.
Шӱмеш пиш яргата тылым
Чӱктӹш тӹдӹ выртышток.

( "Кӱшӹл кымдемӹн корны" книгӓ гӹц, 31 стр., Йошкар-Ола, 2016, Мары книга изд-во).

ШӸЖӸМ УЖМАШ

Виталий Петухов

Шке цевержӹм анжен, ваштар
Тырынок амала.
А выргемжӹ, якшар лаштык,
Шоэн, ӱлӹк вала.

Тылан соты ӹлӹштӓшвлӓ
Укш гӹц ӹнде шӹлӹт.
...Анжен шалгыш ти нӓрӓштӓм,
Ӧрӹн, луды вӹлӹ.

Шӹкш дон нӓлмӹ гань сӹнзӓштӹ
Сылык лит тамалын.
Чучыт вилшӹ ӹлӹштӓшвлӓ
Шӹлшӹ ик цамала?

Ӓль ваштаржы, сӹлнӹ-кужы,
Тӹкнӹшӓт сӹнзӓэш,
Шке худажым угӹц ужын.
Ойхырен сынзалеш?

Ял лӹвӓлнӹ кишӹ ара
Ӹлӹштӓшвлӓ вӹлнӹ
Вӹцкӹж ялан, шим аржаан,
Шалга цевер вӹлӹ...

("Со пуры лижӹ" книгӓ гӹц, 70 стр.Йошкар-Ола,1990и, Мары книгӓ изд-во.).

КОРНЫ

 Софроний Гайдов

Йыд ваштареш, ӓнят, лӓкмӹ корныш,
Керӓлок вӓл вазын кидеш сӓп?
Вуйыш пыра шанымаш тек тошты,
Кынам рвезӹ эче ылеш кӓп.

Кымда корны кеӓ Пуры докы,
Весӹ видӓ пасе вӓрвлӓ мыч.
Кымшы киӓ купан шӹргӹ лошты,
Рехенялтеш, шанет, акат пыч.

Пӹтаришӹш кеет ашкедмӓшеш,
Яклешт вазат, лиӓт кокшыштат.
А кымшышкы, эдем шагалмашеш,
Атат ли вет иктӹн шотыштат.

Пачеш корным пӹтӓришӹ ашкыл,
Сола йӹр соталгы тӹлзӹшкӓт.
Пыраш келеш ӹлӹмӓшӹн кашкыш,
Шоаш манын Марсын ӹрдӹшкӓт.

("Ир лыпш шыпшалмеш" книгӓ гӹц,14 стр.Йошкар-Ола, 2001и,Йошкар-Ола, Периодика Марий Эл.

АТЫЛ...

 Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Геннадий Замятин, Йӱрнӹ

Шӹжӹш мардежвлӓжӹ тиштӓкен
Эдемвлӓм да сиреньвлӓм ӓйӓт.
Дӓ мӹнь турешем вуйым сӓкем:
Вӓл ӹнде кӱжылӓн ӹнянӓш...

Сар ӹлӹштӓшвлӓ ялем тервен
Ӹрӹктӓш ядыт лач котилӓ.
Дӓ йӓнгӹштемжӹ вуйта шервлӓ
Шотаялт миӓт эртыш ивлӓ.

Мӱлӓндӹ мычкы шӹжӹ тангыж
Ӹшке пӧртемӹш мӹньӹм нӓлеш.
Ӹндежӹ ма доно ладнангаш,
Кынам йӹр чучеш пиш ӹжӓлӹн.

Ӓль тӹ ик эдем вӓшлиӓлтеш,
Лач кыды пиш мӹндӹркӹ ужеш.
Да пурын мӹлам келесӓлеш:
«Корнедӹм эртен кеет кужым»

Пушӓнгӹм сӹрен цӹре жерӓн
Техень юалгы юран шӹжӹм.
Мӹнят ынгылем ти цеверӹм...
Тамажы йӓнгӹштӹ ӹлӹжеш

КОДДЕ ТӒНГ, НИ ТӒНГӒ

Геннадий Замятин, Йӱрнӹ

Ядат кӱсӹлӓ ик цӓркӓм,

Кодде ӹнян тӓнг, ни тӓнгӓ.

Качы тек кӓп мычкет шӓрлӓ,

Лыкнет карштышым тӹнь йӓнг гӹц.

Атат пӓлӹ, кыш корнетшӹ,

Кышкы ӱжеш вӓл кек кагак?

Анжен шалгет пак ӹшкетӹн,

Сӓрӓл ат тол кеквлӓм, агыт...

Мыралталат шӹжӹ мырым

Сылыкланыш йӓнгет тӹштӹ.

Коти игӹ дон хытырет,

Нӹжгӓм выртеш трӱк ӹлӹжтен.

Сӓпӹм тагынам колталтым,

Ямын тагышты имнижӹ.

Цӓшӹмӓт тӹнь йӱнӓт шалток

Пиш яратет лач кугижӹм.

Тӹнь яратет кӓнгӹж лыпшым,

Ирок лӓкшӹ соты кечӹм.

Тек ӹлӹмӓш шӹрен лыпша,

Ач кынамжы гӹньӹ - кечӹнь.

Яджат кӱсӹлӓ ик цӓркӓм,

Тамам вуйта шайышталнет,

Ӹшке йӓнгӹм пунет шӓргӓл,

Дӓ сӹнзӓшкӹ тӧр анжалнет...

ШӰМ КОЭВЛӒ

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Шӱм коэвлӓ,
Шӱм коэвлӓ:
То шӹревлӓ,
То шоэвлӓ;
То тӓрвӓнӓт,
Вара цӓрнӓт,
То шӓлӓнӓт,
Кымдан шӓрлӓт...

Вуйта мардеж
Виӓн каштеш-
Тангыж мадеш
Ирок-вадеш.

Лыпшат-лыпшат,
Мӹньӹм рӹпшӓт,
Вуйта палны,
Вӹд покшалны
Кӓпем иэш-
Йӓнгем шиэш...

СЕК ШЕРГӸ - ИРӸК

Геннадий Замятин, Йӱрнӹ

Паштекет хӓрдӹм пивлӓ поктат,
Вӹретӹм шижӹн, шамде оптат.
Тӹнь веле шушыргышы ылат,
Дӓ шушыредӹм, лицен, нылет.

Шынгалтат тӹньӹ лымжы вӹкӹ,
Пиш пӓлет, ат мо тӹнь ӹшӹкӹм,
Тек кодеш ӹлӓш вӓл маняры-
Ӹшкӹмӹм цӓрнӹде сотарет.

Тӹнь ат яраты викок цуцам,
Кыштакен йӹле, "кӓтӓм" ужыт,
Кыштакен, ат ли гӹньӹ ярал,
Цилӓн вӹкетшӹ вуйта арат.

Тӹнь - со ӹшкетӹн каштшы пирӹ,
Тӹлӓнет сек-сек шергӹ - ирӹк,
Лишӓшлык ылат йой дӓ патыр,
Дӓ сӹнгӓш келеш пивлӓн партьым.

Корнетшӹ веле иктӹ - анзык,
Ӹнжӹ попазы вел алтанзык
Дӓ тӹдӹ тервен трӱк цызлалташ,
Тӹнӓм тӹнь урмаш гач вӹсӓлтӓт.

Тӹ пивлӓм шайыланет коден,
Пиш ӱштӹ йыдым тӹлзӹ сотеш,
Трӱк урмыж колтет тӹнь, сӹнгӹшӹ...
Дӓ йӓнгӹш у гӹц толеш ӹшӹк.

КЕККОМБЫ КОРНЫ

 Геннадий Замятин, Йӱрнӹ

...тёзкалан, Геннадий Смирновлан 

 

Векат Америкыштыш йыдвлӓ

Пӹцкӓтӓ ылыт, кужыраквлӓ.

Йыдымжы тама со йыштылат,

Машанет, толыт лач ямаквлӓ.

Тӹлзӹжӹ веле со техеньӹ,

Маханьы Кырык Сиржӹ кӱшнӹ.

Пац канден семжӹм, йӓнгӹм темӓ,

Туаныш, Йынгы сирӹш ӱжӹн.

Сар тӹлзӹн соты угӹц вазеш

Пумага вӹкӹ понгыжтарен.

Дӓ пижшӹ шӱм кӧргет гӹц вазет,

Мам когон тенге йылатара.

Кеккомбы корныжы мӹндӹркӹ...

Кыштакен имни кӹтӧ сӓрнен.

Ӹрвезӹ тыл сагажы ӹрен,

Дӓ ломыжым тури гӹц шарген.

Маханьы пыш роколман тотлы

Тылшол вацакыштыжы кӱшӹн!

Пиш йыла тылжы, соты-соты...

Ӓштӓлтет - вуйта нӓлеш шӱлӹш.

Татьяна Иванова, Помар сола

Маханьы сӹлнӹ ылат, шӹжӹ!
Маняры цӹре йӹрӹм-вӓш!
Ашкедӓт куштылгын, нӹжӹлгӹн,
Талашет вуйта вӓшлимӓш.

Маханьы косир, цевер сӹнет -
Нӓрӓтет улы йиш гӹц йиш.
Вет такеш агыл "шӧртньӹ" лӹмет,
Йӹлгӹжӓт тӹньӹ сӹлнӹн пиш.

Маханьы кымылетшӹ шӹмӓ:
То магӹрӓлӓт вады век,
То йӹрӓлтӓлӓт - сӹнзӓ йӹмӓ,
То кушталталын сӓрнӓл кет!

Маханьы куштылгы шӱлӓлтӓш!
Манярым нӓлӓш лиэш вим!
Кыце йонгатан йӹр рӹшкӓлтеш
Мӱландӹ мычкы шӹжӹ вик!

АХ, АРВӒТӸ ШӸЖӸ...

Геннадий Замятин, Йӱрнӹ

Косир кӱкшӹ пистӹ, 
Дӓ техеньӹ сары,

Йӹрӹм-йӹр валгалтеш

Кечӹжӹн аяреш.

Пистӹн соты тылжы

Мӹньӹмӓт ӹрӹктӓ.

Дӓ сагажы ӱжеш

Тагышкы мӹндӹркӹ.

Эчеӓт мӹлӓнем

Ласкон йӹрӓлтӓлӓт.

Улыге йӓнгемӹм

Угӹцӹн тӹнь нӓлӓт.

Юкем мӹньӹн сусун

Гармонь семеш лӓктеш.

Симсӹ пылгом якте

Кӱшкӹ-кӱш вӹсӓлтеш.

Йӓнгем, ородишкӓ,

Мажым сусуланет?

Сӧдӧемшӹ вуем

Мажым вӓл тӹнь шанет?

Ти лаштыра пистӹн

Угӹц толеш шошым.

Мӹньӹм веле выча

Палны телжӹ ошы.

Ах, арвӓтӹ шӹжӹ

Тӱнӹжӹ тагачы.

Дӓ седок йӓнгешем

Соты мыры шачеш.

 Татьяна Иванова, Помар сола

Ирӹ жерӓ алыкым шыпшалеш,

Шӧртньӹ шерлӓ вазын ире лыпш.
Мардеж ыжар шуды доно мадеш,
Шӓрлӓ йӹрӹм-вӓш пеледӹш пыш.

Шӹргӹ шайыц кечӹ олен лӓктеш,
Кӓнӹшӹ мӱлӓндӹм ниӓлтӓл.
Шӱӓлгӓлӹн ире вӹдӓн йӓреш,
Тӹгӹр вашт анжалеш йӹралтӓл.

Кеквлӓ мырат, ирӹ жерӓм мактен,
Сӹлнӹ юк рӹшкӓлтеш йӹрӹм-вӓш.
Пӹлгом, кловой сӹн доно валгалтын,
Толшаш кечӹм йӓмдӹ лиӓш вӓш.

Пишок сӹлнӹн кӓнгӹж ирок шачеш,
Ире юж дон шӱлен, ак тем шӓр.
Цӓшӓн кечӹ лиэш тек тагачы,
Пуры ирок, туан шачмы вӓр!