Ондрин Валька
Тотвлӓ улы шукы йиш
(Ну-ка толай, толай тиш)...
Пӓлӹ, канден йӹлмӹм лиш:
Теве мӱ, а теве киш.
Мӱм яратат вет цилӓн,
Пурак сага лин пӱлӓ:
Мӱжӹ тотлы, тотлы ач-
Миэн-мин кач дӓ кач.
Кишӹжӓт мӱ ганьок лач,
Ти пуракшымат-йӓ пач:
Мам йыштылат вара пиш-
Тотлы агыл, манат, киш?
Тенге-тенге вет шольы,
Молнамат техень ыльы...
Веремӓэт улы гӹнь,
Шайыштам ямакым мӹнь.
***********
Тидӹ тагынамок ылын,
Ик шӹргӹштӹ мӧскӓ ӹлен:
Кого, кӹрӓн, лаштра мижӓн,
Лепкӓ -ош тамгаан ижӹ.
Келесӓлӓш келеш лӹмӹн,
Шӹргӹ тидӹ ылын шкӹмжӹн.
Тӹдӹ веле лач когожы-
Седӹндоно ач кугижӓ.
Лишкӹлӓ кынам ашкедеш,
Шӹлок йӹле, вик кышкедеш.
Вольык моло: ӱшкӱж-ышкал
Шӹргӹ лошкы итӓт ташкал.
Кашктеш шкӹмжӹн вӓржӹ мычкы
(Ужмык, шукын йӓнгжӹ йӹчкӓ),
Кок ял вӹк шагалеш- лӱдӹш!
...Мӧскӓ мӱм яратен кӱдӓш.
Шӹнзеш мӱкш пушӓнгӹ ражыш
(Кӧргӹштӹжӹ выля яжо),
Мӱм намалыт мӱкшвлӓ йӹле-
Мӧскӓн чоте йӓнгжӹ йылен.
Мыгыл-мугыл куза кӱшкӹ,
(Мӱкшвлӓ аран шӹнзӹт шӱшкӹ...)
Шӹшкеш лапам ражын ӓнгӹш,
Тамам мӧскӓ тӹштӹ шӓнгеш.
Вара тотлым лыктеш кылен,
Лапа гӹцшӹ нӓлеш нылен...
Тенге качкеш тӹдӹ шукым-
Ӱлӹц тӓгӱн колеш юкым:
-Эй,Михала, анжы тишкӹ,
Ит шӹдешкӹ, толам лишкӹ!-
Сасла тамаханьы мары
(Шкежӹ шимӹ, ӱпшӹ сары).
Мӧскӓ тӹш анжалеш туран
(Яра кӹзӹт эче пуры):
- Мам тӹнь сӓрнӹлӓт шӹргӹштем,
Анжы, вӹкет вот тӹргештем?!
-Иток-иток- манеш эдем,-
Мӱм вет мӹнят,-манеш,- кӱдем,
Анжен-анжышымат шукы,
Ти пӓшӓштӹ шотет укеш...
Тенге вет келесен пуа
( Мӧскӓ шке пӓшӓжӹм шуа):
- Ма тӹлӓнет келеш,- манеш,-
Каштат тиштӹ мӹнгеш-анеш?!
Ӹлен мары шӹргӹ сага,
Лӱдшӹ моло когон агыл.
Шке шаяжым пакы виктӓ
(Шанен толын мӧскӓм чиктӓш):
-Колыштыма-йӓ Михала,
(Мӧскӓ кӱшӹцӹнжӹ вала),
Ӓлмӓ, линӓ тосвлӓ ӹнде-
Мӱ пуракым тӹлӓт шӹндем!
Мам тӹнь тиштӹ ясыланет,
Теве ӓтӹ циц тӹлӓнет!
Мӧскӓ пӹлӹштӹнгӹш шӱлӓ,
Лачокатыш каеш мӱлӓ.
- Яра, лижӹ тидӹ тенге,
Линӓ коктын ӹнде тӓнгвлӓ.
Мам тӓрешӹжӹ-не вычет,
Мам ӹндежӹ тӹньӹ кӹчет?
Мары шалга тодын укшым,
Вара попа: "Кӹчем мӱкшӹм..."
-"Мӱкшӹм?"- Мӧскӓ шамде ӧреш,
Попашат мам ак мо тореш.
- Мӱкшӹм-мӱкшӹм,- манеш эдем,-
Попемӹш, мӱм мыштен кӱдем.
Мӱкшвлӓ тӓреш- мӱӓн пурак,
Нӓ, мӹнят вет ылам пуры!
Мӧскӓ ӓтӹм кидӹш кыча,
(Кышты тишец яжом вычаш):
-Поктыл кашток окмак мӱкшӹм,
Ӹлат тама тӹньӹ йӱкшӹ...
Йойын вӹкӹ-вӹк анжалыт.
Яра. Тенгелӓн "пынзалыт".
Ӧрӹн колтенӹт вӓк кожвлӓ,
Тенге линӹт нӹнӹ тосвлӓ.
Мары шке пӓшӓжӹм пӓлен,
Ак акшт шӹргӹ мыч тӹхӓлӓ.
Шӹжӹм тӹдӹн суртшы велнӹ
Погыналтын изи чельнӹк.
Шке шамак гӹц шӹлӓш малын,
"Тӓржӹм" мӧскӓлӓн намалын.
Мӧскӓ кандымжым перегӓ:
"Телӹм,-шана,-лиэш шергӹ".
Тырхен ак керд соикток вет,
Когонок аздара "тотлет":
Тенге ик пуракым пачы,
Нылал анжыш- шамде качы!
Ижӹ веле тама пӓлӹ-
Йӓктӹ кишӹм тӓреш нӓлӹн...
"Малын тӹнӓм шӹм тӹргештӹ-
Пӧрӹктенӹт шке шӹргӹштӹ!"
Пӹтӹрнӓлтеш, костан, шӹдӹн
(Коденӹт ородеш тӹдӹм),
Киш пураквлӓм кӹшкӓ-ташка!
... Ма техеньӹ?! Ак керд ашкед...
Кычен мӧскӓм киш яралын
(Тидӹм марына оролен).
Кидӹштӹжӹ рицӓк тум гӹц:
- Пуэм!,- манеш,- лепкӓ лу гӹц!
Лишкӹ имним шыпшеш, шӹртнен,
(Аравашты- пичӹ кӹртнин),
Мӧскӓн шӱш тӹргештӓ шӧргӹш:
-Пыры, Михалаэм, кӧргӹш!
Чиктӓ вуйышкы мешӓкӹм-
Тенге анжыкта масакым!
Шыпштен кеӓ шке солашкы,
Вара йӓрминкӓ халашкы!
Ужат тӹнь техеньӹм кышты?
Мары тенге ӹштен тӹштӹ:
Мӧскӓм вик выжален йӓллӓн
Таманяр тӹжем тӓнгӓлӓ.
Тенге ылын, тенге шольы,
Тек шӹргӹштӹ каштеш вольык.
Ямак худа, ямак яжо-
Колында ма тидӹм тӓжӹ?..
Ондрин Валька, "Чарли" книгӓ гӹц, (Йошкар-Ола,2008)
