Йур паштек...

Геннади Смирнов, Йынгы-Кушыргы

Шокшы кӓнгӹж кечӹн шӹренок кого йур трӱк толеш ыльы. Тевеш, кловой пӹлгомыштет тагышец лӓкшӹ шим пӹлвлӓ цымырген-арален кузат, рашкалтыш цудыргаш тӹнгӓлеш, дӓ аяр гӹцӓт соты валгынзышвлӓ лывшаш тӹнгӓлӹт, вуйта рокым йылатен ражташ цацат... Пӹтӓриш патькалтышвлӓ ош корны пырак вӹк шалдыра тровылаок шодырген валаш тӹнгӓлӹт, дӓ пышкыды пырак вӹлвелет когон чӹнь шимемӓш тӹнгӓлеш - патькалтыш ражвлӓэт шукеммӹ семӹнь ик кукшы лаштыкымат ак кодеп, дӓ анжок, когон чӹнь цилӓ вашталт кеӓ... Ош пыракет уже акат кай - тӹдӹ вӓреш ляврӓн ӓнгӹрвлӓ корны мыч льопырген каремӹшкӹлӓ валаш тӹнгӓлӹт, ваштыр гань юр ружген юреш... Пӹцкӓтӓ луды пӹлгом вуйта цилӓ мӱлӓндӹм левед шӹнден...
Но, тидӹжӓт когон йӹле вашталт кердеш - анжок пелцӓшӓт ӹш эртӹ, а пӹл лоштет кловой лаштыквлӓм ужын колтет, юржат цӓрнӹш - лач тӹтӹрӓ постол тыгыды патькалтышвлӓ вел йонгата южыштет валат... Трӱк пӹлгомет пачылт кеӓӓт аяржат мӹнгеш лӓктӹн шагалеш. Мышкын шӹндӹмӹ гань!
Эх, мӓжӹ, изи тетявлӓэт, тӹ жепӹн цӓрӓ яла когон кыргыжталаш дӓ тӹргештӹлӓш яратенӓ ыльы...
Икӓнӓ, техень юр паштек мӹнь тӱгӹ Сприлык ӧлицӓшкӹнӓ лӓктӹмӓт начкы сирем мыч вӹд лаксывлӓм шӓвӹктен кыргыжталаш тӹнгӓльӹм. Тӓнгвлӓэмжӹ лӓктӹн шотелытат нӹнӹм ӱжӓш тӹнгӓльӹм. Пӹтӓри Шкляр Жорикӹм сӹгӹрӹшӹм - тӹдӹ папижы дон пачмы окня вашт ӧлицӓш анжен шӹнзӓт ыльы. "Яра! Лӓктӓм, вычал пыйырт!" - Жорикет сӹгӹрал колтышат олманга гӹц тӹргештӹш дӓ пӧрт кӧргеш ямы. Папижӹ кудвичӹ-ӓмпичӹ делавлӓнӓ гишӓн ядышташ тӹнгӓльӹ. Тӹ цӓшӹн мӹнь тошты вӹдсӹнзӓ тӹреш ял ежӹнгӹш вален вӹд мыч тарвашвлӓм вуйта изи пышлвӓм колтен мадынам ыльы. Вӹдсӹнзӓжӹ юр паштекет тӹр яктеок вӹд дон темӹн шӹнзӹн ылын. Трӱк ялем лӹвӓлнӹш сир лаштыкет урын валышат мӹньжӹ, тури мешӓк ганьок, вӹд лӹвӓк шынгалтым... Вес выртынок ляврӓн вӹд гӹц сирӹш лӓктӹн кузышымат йӱдӹш гань вуйым цилӓ векӹлӓ сӓрӓш тӹнгӓльӹм... Жорик дон папажӹ вӹкем анжен моч гӹц кемеш ваштылыныт. Жорикжӹ мӹшкӹржӹм кок кид дон элтален шӹнден кенвазаш ӹнжӹ ли... Дӓ мӹнь ӹшкежӓт трӱк ваштылаш тӹнгӓльӹм - шаныдым нӱштӹлмем когон потикӓлӓ чучын колтыш. Тенге кымытынат иквӓреш ваштылынна, варажы Жорикын папижӹ: "Портӹш пырыдок, Генайэтжӹ кӹлмӓ вет, выргемжӹм пынзалаш келеш! - маньы.
Пырышнаат занавескӹ шайык анжыктен: "Цыланышты начкетӹм кыдашок - теве тӹлӓт Жорикӹн кукшы тыгыр-ялашжы - чиок!" Вара кымытынат шокшы чӓйӹм йӱн шӹнзӹшнӓ, да нӱштӹлмемӹм ӓштен, эче-дӓ-эче мӹшкӹр карштымеш ваштылынна... Ӱштӹ вӹд паштек тама мӹнь йӹгӹнзӓш тӹнгӓльӹм: "Ииик! Иик! Ик!!!" Нигыцеӓт цӓрнӓш ак ли ыльы. Трӱк Жорикӹн папижӹ вӹлкем йӹрӹдеок анжальы дӓ костан йук доно яды: "Генай! Малын пӧрт вуйыштына камака трува шайылан шарын коденӓт?!" ...Когооон лӱдӹн колтышым, шаршы гань якшарген кешӹм, йӹгӹнзӓшемжӓт воксьок ямы.... "Мӹнь агыл-агыл!!! Пӧрт вуйышкыдажат нигынамат кузыделам!" - тенге сӹгӹрӓл колтынем ыльы, но йукым лыкмешкемок, папижӹ пурын йӹрӓлтен колтыш дӓ нӹжӹлгӹн келесӹш: "Шотеш ит нӓл, Генай, йори вет лӱдӹктӹшӹм - йӹгӹнзӓшетӹм шагалташ манын." Тӹнӓм эчеӓт цилӓн иквӓреш ваштылална дӓ окня вашт аяран ӧлицӓш анжен кӹтӧ кузымеш шӹнзӹшнӓ...

КӸЗӸТ

Ондрин Валька (Валентин Афанасьев), Йынгы Кушыргы

Кӹзӹт,
Тагачышты
Шукым вӓл
ӓштенӓ мӓ:
Анзылны,
Пачышты,-
Кыштыла
каштына-йӓ?
Эртӹшӹн ӓргӹшӹм
когонжы кӱ шӓргӓ,-
Техеньӹрӓк вӓржӹм
пӓлет - ма,
Кушыргым?!

14.02.2013

Леонид Асланов, Йынгы-Кушыргы

Туан солаэм

Кымшы солашты ӹлем мӹнь тагачы.
Хотя йӹрвӓш икань ӹлӹмӓш шӓр,
Туан солашкем шӹрен корным пачам,
Вет тӹдӹ шачын-кушмы пӹжӓш вӓр.

О, Йынгы-Кушыргы, кого солаэм,
Чуваш шӹргӹ гӹц шӓрлет Йынгы лиш.
Толмемжӹ йӹде кандем со сагаэм
Ӓшӹндӓрӓлтшӹ жепвлӓм шукым пиш.

Кыце йӓ мондет цӓрӓялан жепӹм,
Мӓмнӓжӹм Йынгы шыпшын ӓвӓ гань.
Лоэннӓ колым, нуштӹлӹннӓ кечӹнь,
А полой вӹдшӹ шошымжы махань!

Мадынна яжон, но тӹдӹ гӹц пасна
Пӓшӓшкӹ пижнӓ лу и кытланок.
Ӓштӓлтеш со кыце кӹтеннӓ саснам-
Куштылгы йыдал, качкыш сумкышток.

Варажы тымень каштмынажы лошты
Кыце выченнӓ: «Кӓнгӹж, йӹле тол!»
Тӹнгалеш шуды, олым, пӹрцӹм коштет,
А вадеш кино анзыц – волейбол.

Кушмына семынь яратымаш шачын,
Шурлап шӹжвӹквлӓ мыренӹт кынам.
Ӹдӹр-рвезашвлӓ шукын шӱмӹм пачын,
Шке лошты мыжырангыныт тӹнам.

Туан Кушыргем, кым олицӓн сола!
Нӓрӓштӓ пӧртвлӓ, лач мадышвлӓок,
Мӹнь ижӹжат тӹнгӓлӓм токет толаш
Да когоэшнем тӹнь донет соок.

Солаштем шачын Константин Беляев –
Палӹмӹ композитор дӓ поэт.
Кыцелӓ мышта ыльы веселӓен,
Яратен тӹдӹм изи-когоге.

Ти яратымаш шачыктен шӹтӹквлӓм,
Ондрин Валькажы стихвлӓн корныш ли.
Дӓ халык мыра, кушта, лач цӹрцӹквлӓ,
Мӓ донна шачын лӹмлӹ Юнга-фильм.

Соланаок лӹмлештӹн Виноградов,
Служенжы шоктен генералышкат.
Кушыргыш толмык ужам шоэ вадын
Пӓшӓ Герой Мироноважымат.

О, Йынгы Кушыргы, хытыр солаэм,
Пӓшӓ мастарвлӓм кушты анзыкжат.
Дӓ пока лиэш хоть изиш силаэм,
Тӹлӓнет палшык линем хоть-кыштат.

Кымшы солашты ӹлем мынь тагачы.
Хотя йӹрваш икань ӹлӹмаш шар,
Туан солашкем шӹрен корным пачам,
Вет тӹдӹ ылеш шачмы-кушмы вӓр.

1986 и