вторник, 9 февраля 2021 г.

ЛУКЬЯН ЗИНОВИЛӒН - Йынгы-Кушыргы, Весир...

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы  

Пуры лижӹ шергӓкӓн Зинови!

Мӹньӹм атат ӓшӹндӓрӹ седӹ – маняр и вара эртен…

Ӓтям дон коктын мӓ вӓскӓштӹдӓ иктӓ кок-кым ӓрня кытла ӹленнӓ вет 1956 ин. Тӹ кӓнгӹжӹм ӓтям солашкыда колхоз вуйлаташ толын – Йоласал КПСС райком гӹцӹн карангмык. Поктыл лыктелыт – тенге итӓт тумайы. Лач ӹшкежок карангы, тӹнӓм вет, Хрущевэт тӹдӹм 30-тысячниквлӓ лоэш сек незер колхозвлӓм лӱктӓш колтыш. Ӓтямжӹ Йынгы-Кушыргым айырыш ӓвӓмлӓн йукымат попыдеок. Пиш когонок ӓвӓмжӹ тӹнӓм орланен вет.

Ай-яй!...

- Йошкарлашкы тӹньӹм колташ сӧренӹт, обкомышкы…, а тӹнь… Сек худа колхозым айырышыц, дӓ мӹньӹмӓт кок изи тетя дон тиш шыпшын кандышыц!!! – йукын мӓгрен-сарвален ӓвинӓ пиш ясыланен ӹлен икманяр и вӓл – амат пӓлӹ…

Пӧртдӓжӹ чоте итӹрӓ ылын, ӓвӓт цилӓ пораткан урден – чиӓлтӹм седрӓм со йӹлгӹжмеш мышкеш ыльы. Коршок-селмӓ-плошкавлӓмӓт стараен мышкын…

Тӹньжӹ сӓмӹрӹк жепӹнок чахоткы дон хывораяш тӹнгӓлӹнӓт… Тӹ ясым тынӓм лецӓш пиш нелӹ ылын, керӓл лекӓрцӹвламӓт моаш лите… Амат ӓшӹндӓрӹ маняр им йымы тӹлӓт пуэн, но шукыжым агыл векӓт. Шонгеммешок ясыланен пӹтӹшыц ма???...

Ӓвӓтжӓт (простяй, лӹмжӹм монденӓм…) вет тӹнь верцет пиш ясыланен – сӹнзӓвӹд пӹтӹмеш мӓгрен… Цӓрнӹдӹм ойхыжым сагажок коропыш нӓнген – тенге манытыш…

А мӹнь тӹньӹм вел агыл, ӹшкӹмемжӹмӓт ӹжӓлӓем вот вет ма гишан. Тӹнь вет художник ылынат, но ик пӓшӓэтӹмӓт раскыдын ам ӓшӹндӓрӹ!... Пиш ӹжӓл!!! Ужнем ылнежӹ…

Солана мыч вел агыл, Кырык Сир йӹрвеш пашавлӓэтӹм чоте хвалят ыльы. Картинвлӓэтӹм пазарышты выжалендӓ, изи оксам ӹштендӓ – ӓвӓт тӹштӹ выжален сӓй…

А вот вӓскӓштӹдӓ пиш кого картин кечен – тамахань вырсы… салтаквлӓ тӹжемӹн ик арми ваштареш весӹ… пушка-пичӓл лӱмӹ шӹкш… сабльывлӓ дон мыктешкӹвлӓ… Техень ӓш вуй кӧргешем кодын токо… Ти картинетшӹ перегӓлт кодын вӓл? Ӹшкежӹ келесен ат керд седӹ – шӹгерлӓетшӹмӓт моаш ӹнде нелӹ сӓй… Но вет тӹ картинӹм ӹшкежӓт чоте яратенӓт – седӹндон иктӹланат выжалыделат, ане?

Кӱм гӹнят вес тӱня гӹцӹн, кердӓт гӹнь, покашкыжы шырал колтай – но пӓлӹзӹм, ӓль яжо мужаным вел. Ядмашемӹм тӧр цаклышты дӓ тиш сирен колтыштыш - пӓлет сӓй – интернетӹм вет ӹнде цилан кычылтына…

Ӧраш лиэш ане? Земля йӹрвеш, тангыж гач моло, такешок звонялтен, иканӓ иктӹм ужын, хытыраш лиэш… Такешок! Ай-яй, махань цӱдӓ, ане?!

Кынам вал ӹнде наукы тӓмдӓн, вес монгыр тӱняшкӹ, телефонвлӓм шыпшын лыктеш. Вот вет тӹнӓм тӹнь цилӓ шайышт кердӓт, ӓӓ!!! Ӓнят тенгеат лиэш, ку пӓлӓ вара?...

Кызӹтшӹ цӱдӓ ӹлӹмӓш толмы гишӓн вет тошты правленьӹштӹ ӓрӓкӓ йӱмӹ лошты Кутр Михала мол полдымактылыныт, но иктӓт тӹдылӓн ӹнянӹделыт. Шудалыныт вел, но иктӓт ынгылыделытӓт витнӹ, а вет Михалан тошты кӓмӹнӹ томаштыжы ик окняжы лачок 2020 и кӧргүш анжен ылын… Михалажат тыдым яжонжок ынгылыде, но вет смартфон кычылтшы эдемвлӓм ужын, да эче шукы вес йиш «девайсвлӓмӓт» ужын, но анжашжы когон лӱдӹн, окня огол гӹц ик сынзӓм вел лыктеш ыльы… Вара «коныйдворыштет» подылешӓт йӹлмӹжӹм сӹсӹртӓ – кыце вара техеньӹм ужын тырхаш лиэш…

Эче иктӹм яднем! Йошкар-Ола ПЛТИ институт тӓнгем, Купри Валери, вет тӹнь доцет кӱшӹлрӓк пашкуды томашты ӹлӓ? Иктажӹ шокшы шӓлӓм тӹдӹлӓн келесӹштӹш яра? Эче Тихона Толя (Апелин эргӹжӹ), Алексеев Натоли дӓ вес солана, 60-шы ивла лоштыш, ӹдыр-ӹрвезӹвлӓлӓнӓт пурым шанен рок яктеок кымалнем…

Яра, шергӓкӓн Зинови! Ладнанок киок, вӓрет пышкыды дӓ шӓрет шӹдедӹ-шӹдӹдеок лижӹ!...

Пурым шанен…

вторник, 2 февраля 2021 г.

ТӰМСӸР

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы 

Юрлык вӹтельӹвлӓ ошмам пыргедӹт...
Каштыт пачелӓ паштекӹн тембӓк,
Тангыж пызлангеш, лӓкнежӹ вӹлвӓк.
Пыт кечӹялвлӓм коэвлӓ тӹредӹт...
 
Тӱмсӹр шӓрлӓнӓ... тӱмсӹр кажлана...
Шӹнгдӓ шӹнгӹдӹмӹмӓт мелӹш вашт...
Пӓлдӹртӹм вӓр пӱлӓгердӹ пӹслӓнӓ...
Йӓнг юлалдараш рӹж вӓр(ӹм) кӹчӓл кашт!
 
Кечӹ ирвец вадывек ӓйӹнӹлӓнӓ,
Кечӹвӓл – йыдвелӹм айырта пыт.
Шушырдеок тӱмсӹр ирок ушлана…
 
…Нержӹм кашарта вӹтельӹ йывырт...
 
Шим тангыж кӧргӹшкӹ ош вӹдшӓр шиэш -
Пуйырымаш ӱжеш вӹтельӹвлӓм тӹш -
Тӹнг дон мычашвлӓм ушланымла...
…Кӹрш
шӧртньӹ шандык гӹцӹн лӓктешӓт шижеш!!!
 
Кӧргӹш сӹнзӓэмӹм кӓрен анжалам -
Тӱмсӹр шӓргӓлтеш, шершӓнгдӓ кымдем…
Сӹнзӓвӹд мыч корным кӹчем-сарвалем
Туан туамбалыш Йыл вӹдӹм виктем...
…….

.