Пет. Першут "КЫТКЫ СӰӒН"

Изи шыжарем тевеш Пет. Першутын "Кыткы сӱӓнӹм" мӓланнӓ сканируен колтыш.
Пиш кого тау, шергӓкӓн Геля!
Ӹнде лӹмлӹ поэтнӓн лӹмлӹ ямакшым целиком тиштӹ лыдаш лиэш.
Лыддай, кымылангдай, дӓ тетядӓмӓт ти кыткы сӱӓнӹш сагада нӓнгемӓдӓ!
Туан кырык мары йӹлмӹнӓ ти сӱӓнӹштӹ шӧртньӹлӓок каеш-мадеш...

Пал Генай

КЫТКЫ СӰӒН

Изи ылмына годым шыжарем дон коктынат "Кыткы сӱӓнӹм" пиш яратеннӓ.
Ӓвӓм ти лыдышым чоте мастарын, артистлӓок лыдын мыштен, дӓ шӹренок мӓ тӹдӹм эче-дӓ-эче лыдаш ядынна.
Ӓвинӓ лыдаш тӹнгӓлешӓт мӓ Геля дон ти куштыш-мырыш кыткывлӓэтӹм вуйта анзыланнаок ужын колтенӓ дӓ когон потикӓ лин колтаат мӹшкӹр карштымеш, сӹнзӓвӹд лӓкмеш ваштылынна...
Ӹнде тевеш тиштӹ ти шортньӹ ямакым момат, "поэма гӹц лаштыкым" вел гӹньӓт, но сусунок блогышкына лыктам.
Цилӓдӓм палшалташ ядам - тӹнгӓлтӹш гӹц мычаш якте "Кыткы сӱӓнӹм" моаш палшалтыдай, дӓ руш йӹлмӹш сӓрӹмӹжӹмӓт. Целиком халыклан Пет Першутын шедевржым анжыктынем.
Тау дӓ пуры лижӹ!

Пал Генай

====================

Першуткин, Петр Григорьевич

КЫТКЫ СӰӒН

(поэма гӹц лаштык)

Тыгыды кыткы -
Шим кыткы,
Якшар кыткы -
Яр кыткы,
Сары кыткы -
Сад кыткы
Кӓнгӹж кeчӹн сады мыч
Кeнӹт-кeнӹт корны мыч,
Пырак вeлe вӹсӓлтӹн,
Прӓчӱкӓ юк рӹшкӓлтӹн:
Араван дӓ тарантас дон,
Мандолин дон, шӹм гитар дон,
Шӹм шӹвӹр дон,
Вӹц тӹмӹр дон,
Мырeн, куштeн,
Вeсeлӓeн,
Эх-ма! -
Валeн, кузeн,
Шудым ӓйeн,
Ух-ма! -
Кeнӹт, кeнӹт сӱӓнӹш,
Руж миэнӹт йӹрӓнӹш.

Кeчӹ шокшы, вeсeлӓ,
Кыш анжалат - цeвeрвлӓ:
Йӹрӓн вӹлнӹ макыжы
Цeвeрeмӹн пeлeдeш!
А сӱӓнӹм анжышы
Погыналтeш, шукeмeш.
Ух, кыткыжы маняры!
Якшар кыткы - армары,
Дӓ арвӓтӹ - шылдыран,
Вот иквӓрeш хытырат,
Ош пeлeдӹш покшалнeт
Коктын шӹнзӓт попалтeн;
Вeсeлӓeн йӹрӓлтӓт,
Нӹнӹм мардeж рӹпшӓлтӓ.

Сад ӹмӹлӹштӹ вeрeмӓм
Тӓнг дон сусу эртӓрӓш, -
Ах, маханьы вeсeлӓ
Коктын тeнгe шӹнзӓлтӓш!
Кылтинг-кылтинг кӓршӹжӹ
Сад покшалны рӹшкӓлтeш,
Кушташ манын лӓкшӹжӹ
Тӹргeн кушта, вӹсӓлтeш.
Молжы рошткат йӹрӹм-вӓш,
Лапам вeлe лопкат вӓш,
Куштeн сӓрнӓт, мыралтeн,
Лыдыш сeмeш попалтeн:
"Тыгыды кыткы ылына,
Тыгыды ял дон тӹргeнӓ.
Хытыр, мындыр ылына,
Мӓ иквӓрeш ӹлeн.
Тотлы мӱдӓм йӱлдӓлдӓ,
Вeсeлӓяш, ну, ӓлдӓ!
Мӓ куштeнӓ дӓ мыштeнӓ,
Вeт мыштeнӓ дӓ куштeнӓ!"
Шушы сыра карка циц
Шонгeштӓлтeш, авара.
Кыткы шолeш шилык циц,
Кушта, мыра, хытыра.
Суткаш-коктeш толдeлыт,
Цӓшeш-коктeш толыныт.
Малыкаш кыткывлӓ!
Пиш когон хытырвлӓ.
Мындыр ылeш мындыра,
Сусум иктӹш цымыра.

Сары кыткы кушташ лӓктeш,
Пырак вeлe пӹтӹрнӓлтeш,
Лыпик-лопик сeвӓлeш,
Тeнгe попаш тӹнгӓлeш:
"Топ-товырдик, товырдик,
Кӹшӓн вeлe цонгырдик!
Шок-шогырдик, шогырдик,
Кeмeм вeлe йочырдик!
Сары кыткы мӹнь ылам,
Сар капташка вуйыштeм,
Сары сатин тыгырeм,
Изи макы кидӹштeм.
Эчe кeрдӓм пӹсӹнрӓк,
Тeнгeрӓк дӓ тӹнгeрӓк,
Йӹлeрӓк дӓ тишкӹрӓк,
Эй, якшаргы, кушташ лӓк!"

Тeвe лӓктeш якшар кыткы,
Лосткe каeш якшар тыгыр.
Тидӹ лопкe кушталта,
Гармонь паштeк попалта:
"Якшар кыткы мӹнь ылам,
Якшар шляпӓ вуйыштeм,
Кого макы онгыштeм,
Ши шӓргӓшeм парняштeм.
Куштeн кeрдӓм вeт мӹнят
Тeнгeӓт дӓ тӹнгeӓт!
Шимӹ, шимӹрӓк гӹнят,
Эй, кушталтай йӓ тӹнят!"

Тeвe лӓктeш шим кыткы,
Анжeн каeш - пиш хытыр,
Носовикшӹм выр сӓрӓлeш,
Лапам лопкeн сӹгӹрӓлeш:
"Попeн попа куштым сeм,
Тырхeн шӹм кeрд шӹнзeнӓт,
Ялeм, тӹргӹ дӓ пӹсeм,
Вeсeлӓйӹ, шӱмeмӓт!
Эх-ма, кeрдeш ма?
Ох-ма, агeш ма?
Тыгыды кыткы - шим кыткы.
Ылам мындыр, пиш хытыр.
Шим савыцшы вуйыштeм,
Шим шавыржы кӓпӹштeм.
Тыгыды пӹрӹш,
Той кавал, -
Шаргагeмeм,
Пыт ташкал!
Шаргагeмeм йочыртка, -
Лакирповный шаргагeмeм.
Цeпошкаэм цонгыртка...
Толда кушташ сагаэм!
Тьыпа-тьыпа-тьыпака,
Айда кушташ трeпакам!"

Шыгыри-вогыри пӱкшӹжӹ,
Цылди-волди ши шӓргӓш.
Сырам йӱэш йӱшӹжӹ,
Кыткы шилык йӹр шӓрлӓ.
Тeвe валыш армары,
Вӹсeн тольы арвӓтӹ.
Шимӹн, сарын, якшаргын
Рушткe кушташ тӓрвӓнӓт.
Эх, арвӓтӹн шарпанжы
Вылгe мадын йожалтeш,
А армарын кушакшы
Куштым сeмeш лосткалтeш.
Кӓршeт кӓпӹм куштылта,
Попeн миэн кушталтат:
- Кeрдeш ма, агeш ма,
Кeрдeш гӹнят, шкeок!
Агeш гӹнят, шкeок!
- Ош мыны гӹц шачынам,
Шим шӱнгӓэш кушкынам.
Вeт армары мӹнь ылам,
Тӹмӹр сeмeш кушталтeм!
- Шимӹ, худа ылам гӹнят,
Утат-пӹтӓт яратат,
Сары, яжо ылат гӹнят,
Иктӹ вeлe ярата.
- Тӹнь тӹмӹрӹм пыт сeвӓл,
Шӹвӹрeтӹм ӹфӹлӓл!

МОНОЛОГ

Владислав Самойлов

Жепӹн корным каштамат,
Ши шӹдӹрвлӓм ӓнгӹрем -
Шкедурешем ваштылам,
Шкедурешем мӓгӹрем.

Эдем ясым пӓлемӓт,
Худам шанен ам мышты.
Котомкаэм нӓлӓмӓт,
Кишӓм кодем тагышты.

Эртен кешӹ жепӹштӹ
Ӓш дон лиӓш ясы ма?-
Пилӓ шалгем цепӹшты:
Соэшок сарасымы...

Ой, ашкедмӹ корныжын
Малан келеш кужыжы?-
Ӹжӓл изи кормыжым
Шӓвӓлтӓлӓш пурыжым...

Ашкед кешӓш пакыла,
Тӹтӹрӓвлӓ лошкыла -
Мыралталшаш лагыла,
Шужгалталшаш ошкыла.

Цӓш ганьок яратышаш
Ӹлыштӓшвлӓм ӓшыштӹ...
Соэшок ыжатышаш -
Жеп гӹньӹ вилӓшӹштӹ.

Кечӹ аяр лаштыкла
Соты шӱмемӓт ӹрен -
Шкедурешем ваштылам,
Шкедурешем мӓгӹрем.

Чаломкин. АВТОПОРТРЕТ

ЧАЛОМКИН. САМ СЕБЕ ПИШУ Я ЭТИ ПИСЬМА... (часть третья - ЧЕРНЫЙ ЧЕЛОВЕК)

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Рушла сирӹмӹ ӓшӹндӓрӹмӓшвлӓн кымшы лаштыкем тиштӹ.
Вот тут третья часть воспоминаний о моем детстве.

ЛЕОНИД АСЛАНОВ, Йынгы-Кушыргы

СӒМӸРӸК ЖЕП. ЛИРИКА.


ШАНЫМЕМӸМ УЖНЕМ ВАДЕШ

Шаным тӓнгем, ужнем тӹньӹм вадеш,
Пуйырымаш весӹ акат кел.
Вашлиӓмӓт, йӓнгем сусун мадеш,
Да соок сагаэт линем вел.

Пӓлен ли: мӹнь ӓштем тӹньым кечӹнь,
Сек пытӓри вӓшлимӹнӓмӓт,
Йӹрӓлтӓлӹн, ласкон попыметӹм
Дӓ кидедӹм цат кычымемӓт.

Сӹнзӓштемжӹ со веселӓ ылат
Хоть кынамжы нелӹ пиш гӹнят,
Колыштал, вет тӹлӓт кеквлӓ мырат
Нӹнӹ сага мырынем мӹнят.

Цеверетшӹм цаклем цила семӹнь,
Макы ганьы со пеледӓлт ми.
Тӹньым анжен ужам пелӓшемӹм,
Кердӓт гӹньӹ тӓнгем мӹлӓм ли.

Шанымемӹм ужам гӹньӹ вадеш
Нимат весӹ мӹлӓм акат кел.
Айырлымык йӓнгем тошнан мадеш,
У вашлимӓш йӹле толжы вел.

1971 и.


КАНДЕНӸТ КЕКВЛӒ ШОКШЫМ

Шошым векӹ кечӹ анжен пая,
Соты ялвлӓм шӓрӓ цилӓ век.
Сола вӹлнӹ кеквлӓн шакта шая -
Кӓнгӹж гачеш портвлӓм чангат тек.

Кеквлӓ, кеквлӓ шокшым тӓ кандендӓ
Шылдырешдӓ мӹндӹр вӓр гӹцок,
Шукы шӹргӹм, тангыжвлӓм ванжендӓ
Шачмы вӓрӹш шыпшын соиток.

Толын шонда шошымым шижтӓрӓш,
Шӹдӓн ӱштӹм ӓптӹртендӓ вел.
Ак кел ӹнде тӹдӹм кычаш, цараш
Ӓнгӹрвлӓш сӓрнӓлтӹн шӹлеш тел.

Шошым толын, вӹд кымдыкеш йога,
Пачылт кен мулӓндӹн вуйта шар.
Шукы вӹдӹм тек земляна пога
Киндӹм опташ ӹнжӹ ситӹ вӓр.

Цевер шошым, тӹнь ӹвӹртет шӱмем
Шылдырангын вӹсӹнем хоть кыш.
Угӹц ышыш кандет луатшӹм им
Пеледӓлтшы ломбын тотлы пыш.

Шошым, шошым, мыры виквлӓ шачыт
Цилӓ кекшӹ мыра – шӹжвӹкок.
Шошым, шошым, тӹнь амасам пачат
Пӓшӓ мастар цевер кӓнгӹж док.

1971 и.


ӸНЯНӸ

Пӹтӓри агыл простяш мӹнь ядынам,
Пӹтӓри агыл простенӓт тӹньжат,
Пӹтӓри агыл корнешем ямынам,
Ик корны веле, соты йӹр гӹнят.

Йӓ, мажы мӹньӹм самынь корныш шыпшеш?
Махань йӓ штурма локтылеш цилӓ?
Неужто шӱм тыл нӧрен кӓнгӹж лыпшеш
Ӹлӹжтен кыдым миэннӓ пулӓ.

Но уке, тылна ижӹ йӧрен ак керд.
Ӹнянӹ мӹлӓм, тӓнгем, эчеӓт.
Вет йыдшы паштек кечӹ угӹц лӓктеш,
Дӓ иры лыпшет ак код изишӓт.

Тӹньӹн шӱметшӹ пуа мӹлӓм шокшым,
Ырӹктӓ мӹньӹм шошым кечӹ лач.
Шӱмемжӹм ӹнде нӓлӹн ак керд покшым
Иквӓреш кенӓ коктын штурма вашт.

Сагаэм теве угӹц тӹньӹ ылат.
Иквӓреш линӓ тӓнгвлӓ соэшок..
Дӓ тек шӹдӹрнӓ сотын кӱшнӹ йыла
Чӱктеннӓ кыдым коктын шукердок

1972 и.

НОЧЬ КИНО - АНАТОЛИЙ АМЕЛЬЧЕНКО

Амельченко Толян киновлӓжӹм солаштынаок анжыктат - идӓ ӧркӓнӹ, кедӓ, анжалда!
Мӹнят сагада анжалам - пишок сусу ылам. Завклуб-Толя дон мӓ, тетявлӓ да сӓмӹрӹк ӹдӹр-ӹрвезӹвлӓ, иквӓреш шукы концертвлӓм анжыктен каштынна, КВН-ым мол солаштынаок ӹштеннӓ, пиш веселӓ лиӓлтмӓшвлӓм ӓшӹндӓрем...
Тиштӹ нӓлмӹ - https://www.facebook.com/groups/302459210171351/?multi_permalinks=567537653663504¬if_id=1534944253410406¬if_t=group_activity

АВГУСТ

Вячеслав Григорьев (Тотир), Паратмар

Темӹт кӓй дон алык лап дӓ вӓрш.
Сылыкланен юкым пуа кӓрш.
Шӱлӓ кӓнгӹж рвезӹ онгем вашт,
Анжа август мӹньӹн пӧрт окняш.

Кыш ашкедӓм ӓли шӹнзӓм кыш-
Цилӓ варе тотлы киндӹ пыш.
Вӹсен эртӓ мардеж нырвлӓ гач,
Тидӹ август, август эртӓ ач!
.......

"Шачмы вӓр" лыдыш-сборник гӹц,с.8, Мары книгӓ изд-во, Й-Ола,1988и.

ВИСӒ

Владислав Самойлов

Кӱлӓн сотемеш,
Кӱлӓн пӹслӓнӓ-
Соты...
Пӹцкемӹш...
Кыды висӓнӓ?
Иктӹжӹ-
Яжо...
Весӹжӹ-
Худа...
Сӓрӓ тамажы-
Йымы,Иуда?..
Шимӹ дӓ ошы
Яшток витӓраш...
Ӓй кындым "мошы"
Шокта тинӓрӹш?
Соты...
Пӹцкемӹш...
Мадыт шӹлмӹлӓ.
Иктӹ - каремӹш
Йыжна кӹшкӹлӓ...
Весӹ- кӹньӹлеш
Когон ӹвӹртен:
Тамам ӹштӹлеш,
"Шамым" сӹсӹртен...
Соты...
Пӹцкемӹш...
Агылеп ялга:
Кыды- пӹсемеш,
Кыды-
Шуалга,
Кыды-
Ӹлӹжеш,
Кыды-
Иӓнгеш,
Кыды-
Йӹлгӹжеш,
Кыды-
Ӹрдӓнгеш...
Йозым шӓргӓлӓш
Кужы йылажы-
Ӹлен,
Кӹчӓлӓш
Покта тамажы...
Уке ылгецӹ
Худан аражы,
Пӓлӹ кышецӹн
Пурын кымдажы!..

"Висӓ" книгӓ гӹц,с.13-14, Йошкар-Ола, 2000.

ЧАЛОМКИН. САМ СЕБЕ ПИШУ Я ЭТИ ПИСЬМА... (часть вторая - БЕЛЫЕ ШАТРЫ)

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Рушла сирӹмӹ ӓшӹндӓрӹмӓшвлӓн кокшы лаштыкем тевеш тиштӹ.
Вот здесь вторая часть моих детских воспоминаний.

КӒНГ-ЖӸ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Кӓнгӹж пӹтӓ, ӱкшӓ тангыж,
Шӹжӹм канда мӹндӹр вец
Ямшы йамак пыра йӓнгӹш
Тагыш шоэш!...
Тагышец!...

Кыш вӓл ямыц изи тӓнгем?
Кушкын лӓктӹц?! - ядтеок
Ӧрт кеммеш вӹрлӓнӓ йӓнгем!..
Корнет мыч кем шамдеок...

Шӱдӹ паштек шӱдӹ мӓнгӹм
Комбем вӹлан чӱктем чӹнь...
Кушыргы-сӓндӓлӹк цангым
Тӹньӹм ӱжӓш ядам мӹнь...

«Цанг! Цанггг! Кушыргы-сӓндӓлӹк цанггггг!»

Цангын йукжы шӓрлӓ йӹр...
Йынгын йонгы ош тӹтӹрӓн
Вӹцкӹжемеш, шыла, тӹр...
Тӹдым ваштыр йӹр пӹтӹрен
Тӹньӹм эчеӓт сӹгӹрем:

«Лӓк! Лӓккк! Йӹлерӓӓккккк!»

«Малын ат лӓк - ат керд ма?
Йӓнгӹм пыдрата тама?
Ӹлӹж шижок - сӹнзӓм пач
Мӹньӹм ужат тангыж гач?
Колым кычаш ӱжӓм лач!»

«Лач-лааач! Ит мыскылы! Лачок, лачччч!»

Йынгы мыч - шергӓкӓн тӓнг.
Жаквлӓм ӓрен шӹндӓш лӓк -
Ольгын Лыкыш, кӱэр лош!
Сазан-ӓнгӹр тореш — пош!
Тӹдӹм пичӹ — йӹржӹ тырын
Ваштырым йышкыры шӹрен!..

«Шыры шӹрен! Шӹреен! Шӹрееннн!»

Йыд вашт имни кӹтӹм паштек
Ирок тӹшец колым лык
Пешӹр теммӹк костан нужым
Пиштӓш ит монды кол вӹк...
Тенге колет перегӓлтеш
Шокшы кечӹн корны мыч...

«Мыч! Мыыыч! Ош пыракан корны мыч!»

Анжок! Ялет вӹдӹлӓлтеш!...
Качмет шоэш? Тевеш ужат?!
Цажвыч яжон кушкеш тиштӹ,
Мӧржӓт дӓ шапшудыжат...

«Ужат?! Ужааттт? Шуды лошты мӧрӹм ужат?!!!»

Кӱшнӹ пӹлвлӓ цымырланат
Ӱлнӹ — трактыр: «дыр-дыр-дыр!»
Кырал лыкмы ныр кажлана
Карак тӹшкӓн туж шытыр:

«Кар! Карррр! Тиштӹ йӹлӓн вӓӓӓррррр!»

Ныр покшалны вӓрӹн-вӓрӹн
Шимӹ лоэш кайеш сарын
Иктӹ паштек весы - цӓрӓ
Имештӹшӹ олым ара...

«Ӹлцӹк! Цӹвӹм-саснам пукшаш - ӹлцӹӹк!»

Шав(ы)ран вӓтӹ шим ныр вашт
Кӹтӧш вала — шыпшылаш.
Ӓлмӓ токыжы мӓ кенӓ,
Шӹшер-сыкырым кӹченӓ.
Кукыр агыл - пукша сӓй...
Колнамат вет анжыктенӓ
Качкышеш вашталтыжай...

«Колда яжо! Ай-яй-яй! Мӹлӓмӓт пуэдӓ сӓй!»

Сазан-ӓнгӹр кӹвер якте
Вургымлаш ялгорны лӓктеш.
Нӱштӹлӓш яратым вӓр
Кого Йӓмӹн келгӹ "йӓр".
Ялаш-тыгырым кыдаш!
Сир гӹц тӹргӹмӹк пындаш
Якте ижӹ шоат гӹнь -
Тӹлӓт олмам пуэм мӹнь!

«Олмам пуэм! Якшар олмаам! Пууууээммм!»

Кӹтӧ куза! Мам ӹштет?!
Тӹньӹм вырсат тонда вет:
«Кечӹ кыт пӓшӓ гӹц шӹлӹн
Йынгы мыч пыдратет вӹдӹм!!!»
Ӓлок кенӓ карем гач -
Пичӹ шайыц пырен лач
Тӹньӹм ак ужеп иктӓт...
...Мӹньжӓт ӹне кем векӓт...

...Теве толеш комбемжӓт...

«Теве толеш!
Теве толеш!
Теве толеш!
Теве толеш комбемжӓт!»

ОНДРИН ВАЛЬКА: "Тӧрлаш цацен тӧрсӹрӹм, Со кӹчӓлын Тӧр Сирӹм."

Кыце тӹнгӓлмӹлӓ вӓл - когон шӱмӹм пачын-кӹдежтӓрен попынем ылнежӹ...
Пиш сӹлнӹ поэзин шамак тагачы шакташ тӹнгӓльӹ - Ондрин Валькан (Валентин Андреевич Афанасьев), кырык марын лӹмлӹ поэтӹн у лыдыш книгӓжӹ лӓктӹн.
ЯРЛА ЧИӒ, ВАШТАЛТ МИӒ лӹмӓн книгӓ лач Валькан сек шергӹ шаныкалымашвлӓжым мӓлӓннӓ тайыдеок пачын анжыкта.
Но, мӓлӓннӓ вел ма?...
Ӹшлӓнжӓт ӹшкӹмжӹм алталыдеок пачеш! Вот техень сек тӧр тӹнг кӹчӓлмӓш корны кого поэзим пиш раскыдын пӓлдӹртӓ...
"Мӹнь кӹтошкӹ ам пыры,//Шӱдӹ лошты ам мыры,//Мӹньӹ шкедурешынем//Вес семӹнь келесӹнем." - ти йиш корны лач патыр эдемлӓн вел пачылтеш... Дӓ эче вет ӹшке ӹшлӓнжӓт тӹ патыр поэт алтален ак керд - вес йишлӓжӹ, ӹшлӓнет ат ӹнянӹ гынь, сӹлнӹ лыдыш вӓреш рифмуйымы куплетвлӓ вел лӓктӹт...
"Ярла чиӓ,//Вашталт миӓ//Ӹлӹмӓшнӓ -//Анжы пыт.//Вады-ирӹ,//Санзал-ширӹ//Ылыт мӓмнӓн курым кыт." - ти шая вуйта кӱэр логӹц изи ӓнгӹр тьорген лӓктеш. Шамак мадеш, йӹлгӹжеш, иктӹ весӹм лыктын шыпшеш... Пиш мастарла сирӹмӹ! Ик уты шамакат уке! Цилӓ керӓл шамак лыкмы дӓ керӓл вӓрӹш пыртымы!
Яжо поэзи шамакым мадыктышашлык дӓ Ондрин Валька ти пӓшӓм чоте ӹштен мышта - тӹдын шамаквлӓжӹ лыдыш вашт куштат, тӹргештӹлӹт, чонгештӹлӹт, но хозаштым пиш колыштыт - лач анжыктым вӓрвлӓш вел пырен курымеш тӹнгӹт дӓ авторын шӧртньӹ лыдышвлӓжӹм изи халыкланна переген урдат...
Лыддок, шергӓкӓн халык, Ондрин Валькан у вик лыдышвлӓжӹм...

Пал Генай,
Йынгы-Кушыргы

МӸНЬЖӸ МАЛЫН ШАЧЫНАМ?

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Мӹньжӹ малын шачынам,
Малын сӹнзӓм пачынам:
Кӱ когонжы ӱшты ин
Мӹлӓм шамде сусу лин?...

Цила вӓре йӓл да йӓл -
Кӱ когонжы вычен вӓл?
Тӹтеок лит шачшывлӓ:
Шулыканвлӓ, ясывлӓ,
Мӹнгеш-анеш каштшывлӓ.

Тӹтеок сӓй вӓрвлажӹм
Ташкат кымдан ялвлӓшты...
Ташкат шукын, партьы дон -
Кӱ кӹтӧзӹ, сӓртыдок!

Мӹнь кӹтошкӹ ам пыры,
Шӱдӹ лошты ам мыры,
Мӹньӹ шкедурешынем
Вес семӹнь келесӹнем.
Цаклыда-йӓ, ӓклӹдӓ -
Малын ак ли, ак ли ма?

Угӹц ынде ат тышкы,
Пырыделам партьышкы.
Кӱ ярата шкетӹнвлӓм,
Когонок "техеньӹвлам"?

Ужын-ужде лӱдӹшӹм,
Колыштделам шӱдӹшӹм:
Ваштарешлӓ попенӓм,
Шке чиӓвлӓм погенӓм,
Тӧрлаш цацен тӧрсӹрӹм,
Со кӹчӓлын Тӧр Сирӹм.

...Кышты тӹдӹ -
Улы ма?
Ылам иктӹ
Курыман?...

ЯРЛА ЧИӒ - ВАШТАЛТ МИӒ

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Ошым-шимӹм,
Мажы лимӹм
Кычы кӧргӹштет цилӓ:
Сусу-ясы,
Мӱӓн-качы
Погыналтеш ач пӱлӓ.

Ярла чиӓ,
Вашталт миӓ
Ӹлӹмӓшнӓ -
Анжы пыт.
Вады-ирӹ,
Санзал-ширӹ
Ылыт мӓмнӓн курым кыт.

Охыр-цицӹм,
Тореш пичӹм -
Тамамат вӓрештӓш лин.
Цӓшӹм лоаш,
Укем моаш
Пуйыралтын южшы ин.

Тӧр-каклякам,
Чӓй-ӓрӓкам,
Сӓй тотешмӹ - шӹлтӓш мам...
Рвезӹм-марым,
Йӱкшӹм-арым -
Тидӹмӓт пӓлемдӓ шам.

Ярла чиӓ,
Вашталт миӓ,
Ӹлӹмӓшнӓ кеӓ пак.
Самынялтмын,
Угӹц шачмын
Мондалт ак керд, агеш ӓк.

Со покшал дон,
Пурын йӓл дон
Тымень шона кашташ вӓл?
Сотыш-йыдыш,
Корнын кытыш
Эчеӓт шкӹметӹм нӓл.

КЕРЕМЕТ КАРЕМВЛӒ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Тевеш, ти вӓрвлӓштӹ Керемет "ӹлен" витнӹ...
Изи ылмем годшенок ти каремвлӓм чоте яжон ӓшындӓрем. Тьоти-папивлӓ тӹ вӓрвлӓ лишкӹ ыныкавлӓштӹм чоте пингӹдӹ шамак дон пыраш цӓренӹт.
- Тӹш идӓ пыры, Керемет кыча!!!
Тенге кынамжы сӹгӹрӓл колтен мол вырсенӹт, кынамжы пелйукын пӹжген вел сарваленӹт...
Ти картышты кым вӓр анжыктымы. Кок сола лишӹл вӓрвлӓжӹм Кугилӓ-карем манын лӹмдӓт ыльы, а кымшыжым ам ӓшӹндӓрӹ - Йынгы вес сирӹштӹ изи куп постол йӹргешкӹ йӓр ыльы, иктӓ кым-вӹц метӹр вел торешжӹ, Кого вӹтлӓ пушӓнгӹ эче сирӹштӹжӹ кушкын шалген. Ӓлдок ӹне тӹ вӓрым пока "Керемет куп лаксы" манын лымденӓ. А кӱ гӹнят тӹ вӓрӹн лӹмжӹм ӓшӹндӓрӓ гӹнь вара тӧрленӓ, яра?

Ӹнде пыйырт когоэмден ти вӓрвлӓм анжыктем.

1. Кугилӓ карем. Ти карем солана гӹц Йоласал векӹлӓ лӓкмӹк иктӓ 300 метӹрӹштӹ тӹнгӓлӹн. Кок вуян карем. Кереметжӹ корны гӹц ӧрдӹжрӓк, Ӱллык монгыр, вуйшты "ӹлен". Кугивлӓм агыл - воксьок нимахань пушӓнгӹмӓт тӹ каремӹштӹ изиэм годым ужделам, но, шонгывлӓн попым семӹнь, кугилӓжӹ перви лач тӹшток ылын. Вара тӹдӹм роэн пӹтӓренӹт витнӹ - революци паштекет цилӓ йиш религи ваштареш большевиквлӓ чоте кредӓлӹнӹт, ане...

2. Кугилӓ карем. Ти, Якыныр велнӹшӹ, изи дӓ мытык карем Тарваш лидӹш пыра. Седӹндон шукынжок тидӹм лач Тарваш лидешок шотленӹт. Но, Сприлыкыштына цилӓн ти вӓрӹм Кугила карем маныт ыльы, да тӹштӹш Керемет гишӓнӓт циланок палӓт ыльы векӓт. Сприлык гыцжӹ тӹ карем вуйжы пиш лишнӹ ыльы. Пичӹвла шайыц гӹнь 300-400 метӹр нӓрӹ вел векӓт. Изи, какляка кугивлӓм тӹштӹ ӓшӹндӓрем...

3. Керемет куп лаксы. Тишкӹ мӓ ыржа пӱкш погым паштек шӹлӹннӓ моло. Вӹтлӓ лӹвӓлӓн пырен шӹнзӹнӓӓт пӱкшӹм шӹгӹльтен качкын шӹнзеннӓ. Тӹ вӓр гӹц кӱшнӹрак ыржа ныр ылын, а ныр покшалныжы иктӓ 3-4 пӹркем рошавлӓ кушкыныт. Изи рошавлӓ - иктӓ 5-10 тӹшкӓӓн вел векӓт. Но пӱкшжӹ тӹштӹ когон шалдыра кушкын, дӓ эче вес вӓрвлӓ гӹц ирӹ поспеен. Седындон халык тыдым "ыржа пӱкш" манын лымден. Но, тетявлӓэт, нигнамат тырхен вычен кердделыт - ыжар пӱкшвлӓмок кынамжы кӹрӹн тыгыр кӧргӹш шырен таенӹт дӓ Керемет док миэн качкыныт... Тӹдӹжӹ ӓнят лачокат вырсен, но тетявлӓ шӹдӹ йукжым лач тьоти-папивлӓ доц вел колыныт... Ӓнят шонгы эдемвлӓэт Керемет йукым колыныт, ӓнят Керемет тенге нӹнӹн йукыштым кычылтын...

Тенге ылын?...

ТОНШАЕВСКИЕ МАРИЙЦЫ

Теве тиштӹ Угарман монгыр марывлӓ гишӓн чоте яжон пӓлдӹртен сирӹмӹ: "Тоншаевские марийцы".

ӸЛЕМ! ЫЛАМ!!!

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Комбы корныш сӹлнӹн лӓктӓм комбы вӹлӓн,
Шӹдӹр лоэш шаям таен кодем тӹлӓн:
"Сӹнзӓм тылип пӹчкеш вуйта валгынзышла!
Керӓл шамак шакта вуйта рашкалтышла!"

Кӱшӹц ужам купла шапен шалгыш Йылым...
Тидӹм анжен шӱмем шокшы тылла йыла.
Вӹдӹш сӓрнен йурла йуреш шолшы вӹрем,
Йынгым темен тӹрде Йылыш ружген пыра...

Уреш Кырык Сирнӓ - тылык шуныш сӓрнӓ,
Изин-олен пӹтӓ туан шачмы вӓрнӓ...
Попат рушла марынвла марла попым вӓреш -
Кугижӓлӓн тенгежӹ тӧрлӓ витнӹ каеш...

Мары йӹлмӹм хайзин попса мыч шыпшедат,
Ордӹж йуквлӓм пыртен йӓнгӹм пиш пӹчкедӓт...
Пеле-марла, пеле-рушла - йӹлмӹм тенге лявӹртен,
Сӹлнӹ шӹжвӹк вӓреш мыра йӱкшӹ шагыртем...

Халык йӱн шагалте сола мыч пачангеш,
Ӓль Москвашты оксам ӹлаш цаца чангаш...
Охыремӹт пӧртвлӓ - шимемӹт окнявлӓ,
Тагнамок монденӹт хозаштын лицӓвлӓм...

Ти шанымаш лоэш мӓгрӹмӹ вел шоэш...
Йыдым шижӹн шоэн лӓктӓм омын коэш -
Вуйта Йыл тӓрвӓнен, пӱӓвлӓм шӓлӓтен...
Ирӹк лин дӓ ире выд доно темӓлтӹн...

Вуйта сусу халык алык мыч иквӓреш
Ямшы сӓрӓн вӓрвлӓм пӓлдӹртӓш тӹнгӓлеш.
Ош мӹнер амашвлӓ кайыт шӹрен-шоэн -
Ты амашвлӓ лоэш (ӹ)шке амашнам моам...

Коэштӓлтеш шуды парсын алык вӹлӓн,
100 кӓвӓн шалгат кӹлдӹм(ӹ) артем кӹлӓн...
Иктӹ паштек весӹ курныжвлӓ чонгештӓт -
Кӓвӓн ӹрдӹ вуеш шӹнзӹн когоэшнӓт...

Кого имни амытвлӓ шӱшкӹштӹ чиктӓлтӹт,
Цаткыды вӹрӓнвлӓ кӓвӓн йӹр лыпшалтыт...
Шӱдӹ шуды кӓвӓн ӱлӹц кӱшкӹ вӹсӓт -
Когоэшнӹш курныжвлӓ шыпшыт нӹнӹм пӹсӹн...

Ош мӹнер амашвлӓнӓ пӹл лош ямын сӓрнӓт
Ош выргемӓн салышвлӓ пӹлгом шудым салат
Уждым шудым аварташ лӓктеш уждым халык
.
....
.......
Кӱӱ-ӱ-ӱш чонгештӹш ӱлӹцӹн вӹд лӹвӓлнӹш алык...
.......
....
.
Омем пӹтӹш - шижӓм, сӹнзӓм кӓрем кымдан.
Ом вашт ужмы омын мам вара ӹнде тымда -
«Эртӹш жепӹн цевер лӓктеш мыры семеш...
Сӹнзӓвӹд сӹнзӓ гӹц вӹдсӹнзӓвлӓм темӓ...»

ПӸЛЬДӸРӒ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Калифорни мыч чӱктен
Кырык Сирӹм пӓлдӹртем...???
Fifteenth highway мычашеш
Салым сола (?) тум каеш...

Кыдал мишӹм — эвкалипт...
Карем вуй гыц лӓктӹн тиш
...Escondido, Йоласал...
Temecula, Йылымбал...???

- Ӧрт, керемет! Вуй гыц ке!!!
- Тевеш ужат?... Мӓмӹке...???
- Ит кытыры! Riverside -
Пальмы логӹц каеш сӓй!

Корнем сӓрнӓ вургымлаш
Йыл тӹрӹштӹ... Ямангаш!!???
- Ох, ороды, - Elsinore!!!
- Йӓр сир мыч виктӓрӹ тӧр!

Яра-яра, ӓшӹндӓрем...
Тиштӹ вет Кугила-карем.
Палныракжы Кушыргем?..
- Вуйет тама шушырген???!!!

Кого кӱ гӹц вургымлаш
Coyoty-canyon лӓктеш вашт...
"...тӹштӹ улы кого пирӹ,
лӱдшӹ имни шыпшеш тирӹм...»

- Тирӹм??? Coca-Cola(м) track
Шыпшеш тужын кӱшкӹрӓк!
- Тӹдӹм марын шофыр виктӓ?
Виловат ӹрвезӹ Виктӹр?

- Виктӹр агыл! Jonathan
Шачмы вӓржӹ Michigan...
Яра-яра! Но вет тиш
Виловат гӹц кыдал миш?!!!

- Виловат ӹрвезӹ весӹ!
Кышты тӹдӹ - ам келесӹ
Ӱштӹ вӓрӹш кыдал кеш
Яжо employee ылеш!!!

- Анжок! Тевеш Кыльыкал!
Мардеж вӓкш... дӓ... Цермышал...
- Йӱкшӹ ылат? Ӓль ороды?
- Pala Mesa шайыц коды!

А паштекжӹ, вургымлаш,
Мӹндӹр агыл кыдалаш
Julian, Borrego Springs...
…........
- Пайскырыкым ужнем...
...PLEASE!
…....
….
.

Кырык Сирнажӹ мӹндӹрнӹ!
Но, Земля йӹрвеш шӹдырнӓ...
Ӓшӹндӓрӹмӓш пӹльдӹрвлӓ
Вӹсӓт кӱшнӹлӓ шылдырла...

ЧАЛОМКИН. САМ СЕБЕ ПИШУ Я ЭТИ ПИСЬМА...

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Теве тиштӹ рушла рушла сирӹмӹ ӓшӹндӓрӹмӓшвлӓэмӹн лыдаш лиэш.
Вот здесь можно прочесть мои воспоминания на русском языке.

ӸЛЕМ-ЫЛАМ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

- Ирокжы эче ма? Шокшы?
- Лым агыл ма тӱнӹ - покшым?
- Пӱӓштӹнӓ ижӹ кӹлмен?
- Конькиэмӹм ӓтям шымен?
- Изи тирем, ечемжӓт йӓмдӹ?
- Хоккейлӓн какляка панды?

- Вычалок пыйырт - яра?
- Йӹрвеш пӧртӱм ӱкшӹктӓрӓ...
- Тырхалок - эче вет ирӹ!
- Леведеш лым Кырык Сирым!
- Иргодым пӱӓнӓ кӹлмӓ!

(йыд вашт каеш омын сӹлнӹ!...)

"Чонгештем чӹнь комбы вӹлӓн...
Шӹдӹрвлӓ пӹл шайык шӹлӹт...
Пӹлгомым мешаклӓ ӹрзем!
Ялахай тел хозам вырсем!
- Ит кукырланы йӓ - Ӱштӹ Кугуза!!!
Мулӓндӹнӓ лымде шужа!.."

- Эй! Шижок, вет кечӹ лӓктӹн! -
(ӓвӓм йук цылан гӹц шакта...)
- Папат селмӓкиндӹм аварта!
- Тьотятжы тум кольмым кашарта!
- Тум кольмым?! - сӹнзӓэм йӹргештен
Окняшкы анжалаш тыргештем...

Ош лым цилӓ вӓре киӓ!!!
Лым вӹлӓн пачангеш пиэм!
Рокжат акат кай - ошы вел!
Мӓ токына толын ТЕЛ!!!
Талашен выргемӹм чиэм -
Кудвичӹштӹ выча тирем!!!

Кӹшӓнӹштем кагыль лаштык
(пиш шужем вет мадмаш паштек)
Карем тӹрӹш кыргыж мишӹм -
Лач кодышым келгӹ кишӓм...
Сир лапышкы тӧрӧк чӱктем!
Тирем дон лым йожым лӱктем!
.......
….
.

Техень цӱдӓм ӓшӹндӓрен
Ӧрт кеммеш сӹнзӓэмӹм кӓрем
“...Изи рвезаш тир дон кыргыжеш...”
Туан вел шӱм кӧргеш ӹлӹжеш...

Хыть... анзылнем тангыж веле
Ошма сирым ружген шелеш...

ЭЧЕ ИК СОЛАМ ПӒЛДӸРТЕМ...

Аптяк кӓрем мычкы валем
Вӹдсӹнзӓ ка́ремӹшкӹ!
Кожва́ж ка́рем, Колса́д ка́рем
Копон ка́ремжӓт тӹштӹ...
Ку́жы ли́дӹ ка́рем гӹцӹн
Кӹтьӹри́ корны мыч чӱктем
Райва́н ли́дӹм тӧррӓк пӹчкӹн
Пӓлӹм солаш кузен кем...
.......
Тӓжӹ ӹне мам шӹнзедӓ?
Ылында(ш) тӹштӹ к(ы)нам гӹнят!!!
Ти солашты тӓ ылтелда? (Ха-ха-ха!!!)
Ам ӹнянӹ нигнамат!

Тидӹ махань сола? Цилӓ карем-лидӹвлӓ Васикован лӹмдерӹш пыртымы? Уке гӹнь ӓлмӓдӓ ямдымы лӹмвлӓм ӹне пижӹктенӓ... Вычем...

МАХАНЬ СОЛА ГИШӒН ТИ ТЫШТЫ?

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Изи́ ныр ка́рем гӹц Його́р лык ка́ремӹш?
Йымыдылмы нер доцын Йымын йӓр лиш?
Йымын йӓр ли́дӹ гӹц Кӹне нер каремӹш?
Кого ӓнгӹр кӓрем гӹц Ку́жы ли́дӹш миш?
Кыва́ куды дорц Кӹневи́чӹ ка́ремӹш?
Кӹневи́чӹ гӹц кыргыж Марташ ли́дӹ лиш?
Михи́выр ка́рем доно Они́ колемӹш?
(Опанаси́ ныр ка́рем - Куды вӓр лык ка́рем?)
Паза́р лык - Поте́р лык - Пеке́т ли́дӹш лӓк?
Пыжи́ лык мыч лӓктӹн Серге́н ли́дӹш валем?
Тада́р ка́рем гӹц Танилӓн (ка́ремжӹ) келгӹрӓк?
Цӓпи́ ли́дӹ, Це́ркӹ кӓрем, Чугу́н лык - анжал...
Шӹльӹ кӹвер Якша́р ӓнгӹр гач вашта вӓл?

Эче ти сола лишӹл вар лӹмвлӓм пӓледӓ гӹнь (Л.П.Васикован лӹмдерӹштӹш акситӹвлӓм) — тиш сиремӓдӓ!

КЫРЫК МАРЛА-РУШЛА ГЕОГРАФИ ЛӸМДЕР

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Тенге лиӓлтӹн, но лач кӹзӹт вел мӹнь Л.П.Васикован Географин кырык мары лӹмдерӹм цӱдеен дӓ пиш яратенжӓт лыдам дӓ лыдмы вашт шотеш пиштӹмӹ Лидия Петровналан дӓ цилӓ палшыш халыкланжат пиш кого таум келесӹнем... Ай-яй махань керӓл пӓшӓм ӹштенӹт!

Но... Цилӓ географи лӹмвлӓм пындашдымы халык шӱндӹк гӹц иктӓт трӱк постарен лыктын ак кердеп векӓт... Тенге гӹнь ӓлдок ӹшке солавлӓнӓ йӹр анжалына — ӓнят кыды-тидӹ карем-неркӓ-ӓнгӹр-лидӹ-лык-ныр... лӹмвлӓ лӹмдерӹш пырыделыт?!!! Тенге мӓ иквӓреш яжо пӓшӓм ӹштен кердӹнӓ, дӓ курымеш яратым вӓр лӹмвлӓм перегӓш палшенӓ...
Тевеш, мынят ти лӹмдерӹштӹ Йынгы-Кушыргы сола лишнӹш вӓр лӹмвлӓм кычӓльӹм дӓ шукымок шӹм мо...

Куштылгырак кӹчӓлӓш лижӹ манын техень рекомендацим пуэм. 1/Лӹмдерӹн файлым (васикова_мутер.pdf) ӹшке компьютырыш кӓчӓен нӓлмӹлӓ. 2/васикова_мутер.pdf файлым Adobe Acrobat Reader программы дон пачмыла. 3/"Поиск" лӹмӓн окням пачын тӹшӓк географи лӹмӹм пецӓтлӹмлӓ дӓ "далее" лӹмӓн конопкым темдӓлмылӓ. Теве пижӹктем "Кого лидӹ" лӹмӹм анжыктымыжым.

Кӹчӓлӓш пиш куштылгы лач тренируялтда вел пыйырт...
Пашӓдӓ/пӓшӓнӓ ашныжы!!!

Тевеш ти вӓрвлӓм тенге кӹчӓлӹн Васикован лӹмдерӹштӹ шӹм мо, дӓ ӹнде пижӹктем:

Кӱшлык (Кӱш лык) — тидӹ солаштына кӱшӹл ӧлицӓ,
Ӱллык (Ӱл лык) — ӱлнӹш ӧлицӓ,
Микитӓ лык — сола покшалнышы тореш лык,
Сприлык — шӹм пӧрт кытан ӧлицӓ (мӓмнӓн пӧртнӓжӓт тӹштӹ ыльы...),
Весир (Вес сир) — карем вес сирӹштӹш кужы ӧлицӓ,
Кугилӓ карем — кок каремӹм ижӹ ӓшӹндӓрем (коктыштат Кремет вӓрвлӓ ылевӹ, а кымшы Керемет вӓр Йынгы вес монгырны, кырык покшалны изи куп-йӓр постол лаксы ыльы, кого ӱэ лӹвӓлнӹ...),
Ольгын лык — тидӹ Йынгышты (Сазан-ӓнгӹр лӓкмӹ вӓр) тагынам перви тӹштӹ вӹд вӓкш ылын. Хозажы Ольгы лӹмӓн ӹдрӓмӓш ылын...
Казоной шӹргӹ — кӱшӹл суасламары шӹргӹм тенге лӹмдӓт ыльы,
Ӓпшӓт нер — изи неркӓ Ӱл лык дон Весир лошты. Тӹшток ӓпшаткудыжат перви ыльы,
Кого йӓм — Йынгышты ти лӹмӓн кок йӓм ыльы. Иктӹ Аштавай ваштареш, весӹжӹ ӱлнӹ — Сазан-ӓнгӹр гӹц пыйырт кӱшнӹрӓк. Кок варге яратым нӱштӹлмӹ вӓрвлӓ.
Изи йӓм — Йынгышты тетявлан яратым нӱштӹлмӹ вӓр,
Шанавӹл урмаш — Йынгы сир, Сазан-ӓнгӹр гӹц ӱлнӹрӓк. Тӹ вӓрӹштӹ шанавӹл йишлӓ ӓйӹнӓлтӹн цилӓ цӹреӓн кӱэрвлӓ урмаш гӹц лӓктӹн кайыт,
Пошкырт вӓкш — Кожваж ӓнгӹрӹштӹ урын валыш тошты вӓкш вӓр.
Казоной пал — Васикова семынь «Казоной вал», но шанымашем дон тидӹ самынь. Тӧржӹ «Казоной пал» лишӓшлык векӓт. Ти вӓр суасламарын казоной шӹргӹ шайылнырак (палны) ылеш. Суасламары мулӓндӹ вашт кетӓт вара мӹнгеш Кырык мары мулӓндӹш лӓктӓт...

Ондрин Валька (Валентин Афанасьев) эче Йынгы-Кушыргы монгырын ти вӓр лӹмвлӓм ӓшӹндӓрӹш (Васикован лӹмдерӹштӹ уке):

Цӧклӹм лидӹ
Когоӓнгӹр лидӹ (Когонь ӓнгӹр)
Ондривал карем (Ондри вал)

Ангелина Асланова ти вӓр лымвлӓм пижӹктӹш (тожы Васикован лӹмдерӹштӹ уке):

Опакси лаксы
Нонан затон
Пандин сӓрӓн

Нина (лӹмжӹм вел сирен) ӓшӹндӓрен ти вӓрвлӓм сирыш:

Мирон карем (Ондри вал ти каремӹштӹ йоген лӓктеш)

Пакыла кыце гӹнят ти спискӹм пасна ӹлӹштӓшеш сирӓш вӓрештеш витнӹ - вес солавлӓ гӹцӓт тӧрлӹмӓшвлӓ толыт гӹнь. Пиш выченӓ - сиремӓдӓ, когон вет керӓлла чучеш тетявлӓлӓн, ыныкавлӓлӓн... Наукыланжы осовын керӓл. Цилӓ палшызывлан лывлӓм халыклан анжыктенӓ! Ӓлдок-ӓлдок изи яратым мулӓндӹнӓн вар лӹмвлӓм курымеш постарен перегенӓ.

АЛЫК МАРЫ ӸДРӒМӒШ ВЫРГЕМ ГИШӒН

Ти кином пиш яратен анжышым - махань цӱдӓ мары халыкын културынажы... "Вслед за нитью бегущей...

АКУЛИ гишӓн

Теве.., пиш сусу увер мӓлӓннӓ интернет гӹц лӓктӹн вазы...
Акулилӓ мадмашна наукын эдемвлӓлӓн керӓл лин шӹнзӹн!
Мария Аркадьевна Ключева - Мари Эл университетӹн доцентжӹ блогнан акули гишӓн сирӹмӹм кого пӓшаштӹжӹ кычылтын. Пӓшӓ лӹмжӹ "К ЭТИМОЛОГИИ НАЗВАНИЯ МАРИЙСКОЙ ИГРЫ МИТУЛИ". Тидӹм земля йӹрвеш пӓлӹмӹ "Вопросы языкознания" лӹмӓн журналышты пецӓтленӹт.
Анжыдок, мӓмнӓн пӓшӓнӓӓт изин-олен ашна! Кыпыш шӱндӹкӹмӓт пыргедӓш (Южаков - кого шӓлӓ!) кынамжы чоте келеш ане вет!!!

Пӓшӓм тиштӹ лыдын кердӹдӓ, лыддок-лыддок, чоте шукым пӓлдӹртӓ: http://issuesinlinguistics.ru/pubfiles/%D0%92%D0%AF2015.4.-037-059.-%D0%9A%D0%BB%D1%8E%D1%87%D0%B5%D0%B2%D0%B0.pdf

Шур тӹнг кырык марывлӓ

Ти фотом 1866-1873 ивлӓ лошты лӹмлӹ художник дӓ фотограф Андрей Осипович Карелин ӹштен (1837-1906). Угарманышты ӹлӹмжӹ годым витнӹ...
Тенге кайыныт тӹнӓмшӹ Шур Сир кырык марывлӓ...