ЫР

 Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Эртӓ курым - кӱлӓн сирем?

Ам керд монден нигнамат

Шачмы вӓрӹм - Кырык Сирӹм

Колен йамшы тӓнгвлӓмӓт

Йыдым пачылтеш солаэм

Кӱкшӹ сир шогерлӓ доц

Пӱкшӹм пӓлдӹртӓ сӹнзӓэм

Укшым тодам пӹркем лоц

Шанавӹл Урмашын кӹлӹм

Пиш перегем и гӹц иш

Халык лоэш кӧргӹш шӹлӹн

Цӓшӹм вычем - толжы тиш

Пӱлӓ кечӹнь кырык марла

Попем-сирем ӧрӓт вел

Тангыж гачок йукем шӓрлӓ

Цымырланаш акат кел

Тангыж мӓмнӓм ушна ижӹ

Марла шакта вӹд вӹлвӓц

Ак керд ӹнде руш кугижӓ

Лошна пырен вӹд лӹвӓц

Йойжым пӓлен тӓ тырхедӓ

Йыхнам перкен йойынок

Мырен каштыда - тӹргедӓ

Вуйта рушла - марынок

Лыга жепвлӓм ик тагачыш

Шанавӹл Кӱн анзылвач

Йыл дон Йынгын тетя шачеш

Корнымат вӹтельӹ пачеш

Сирвлӓм ырген тангыж гач

ВӸТЕЛЬӸ

 Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

КӦРГӸ КОГЕРГӒ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Мӧсквӓ халаш тӓ окса ӹштӓш толында -
кул-халык лимӹк тӓ шке шкӹмдӓм колында!
Жеплӹде-лӹмдӹде ӱжӹт тӹш тужын
рушын хозавлӓдӓ - «пылвуй гӹц кузен»...

Толда гӹнь пылвуйдам тӹнгден шагалда!
Кайышныш мӧскӓм туп гачда шынгалда!
Шамде кавалвлӓ дон шидӓ!
Йылдалым* кид-йалыш чидӓ!

Мочнам мырышкыда пыртыда пӓлдӹртен -
кымшӱдӹ и кытан Кырык Сир мочым...
Мыштыда пуштмывлӓн йӓнгвлӓштӹм ванжыктен,
кердтӓ йӓ колышвлӓн йукыштым шактыктен...

Мӧскӓвӓ игӹвлӓ патырнам шотлышты,
раскыдын тӓмдӓм тӹ игӹвлӓ колышты...
Курым гӹц курымыш шун солаволкышты
орланымашна — пыналтшыш ӹнде лоштышты!

Ӹдӹр, тӹнь парсын шарпанетӹм шымемӓ!
Пӹсӹ кем нерет дон шунйалым чымемӓ!
Мӧсквӓм вӹрлен шарпан-пач дон пӹтӹремӓ!
Кӧргӹжӹм пӧрӹктен йӓшнемӓ-шӹндемӓ!

Тылшолым пижӹктӹ шижӹштӹ пӹлӹштӹ!
Пӓлдӹртӹ - кӧргӹнӓ пачылтеш Йылышты!
Салымалтмеш йыхнан йылыжы тыл -
вацакнам токышты кандыжы пӹл...

Кӓпвлӓдӓ кӱшкыла шамде виӓнгӹштӹ!
Онгвлӓ кӱэрлӓ кӱ лошты кӱӓнгӹштӹ!
Тырхыдым Кырык Сир жепӹм ырвалда -
йӹпшӹм кымшӱдӹ и лошкы шыралда...

Тарвыда мӧскӓвӓ игӹвлӓн лудыштым!
Кашар пикш вуйышты ужышты лӱдӹшӹм!
Пӹлӹшвлӓм ражтыдӓ – шырыда,
йыхнан орланымым мырыда...

Мырышты волям тӹрдеок сӹсӹртӹдӓ!
Тумерлӓ тырышым йукышкы пыртыда!
Керемет палшык дон ӧрӹктен -
когергӹш кӧргӹшнӓм пӧрӹктен...

Мӧскӓн шун-йал пакылаат шунемжӹ!
Цӓрнӹде-шамде мочшат вишкӹдемжӹ!
Йыхвӹрнӓм тӹш - туан век
кандыжы пац лыды-кек!…

*Йылдал — вырсы хӓдӹрвлӓ «кӱжоргы» (чиӓш кидеш) дӓ «кӱэм» (чиӓш йалеш). Вӹд-ӓвӓ ти хӓдӹрвлӓм Шанавӹл Кӱ лӹвӓлнӹ таен урда. Кырык Сир патырвлӓ тӹдӹм «сӹнзӓвӹд корны» мыч вел мон кердӹт...

300 И ТУМ ӸЛӸШТӒШ - ӸЛӸЖТӒ!

 Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

...Кынам вӓл тӹ шонгы тум лӹвӓк эчеӓт миэн шоам?
Вет декабрьын, кымлышы кечӹн, 1964-шы ин, тӹ цаткыды тумым мӓ ӓтям дон пулан роэн валтышна...
Казоной Валышты тӹдӹ кымшӱдӹ и вашт шачын-кушкын-ӹлен-цаткыдемӹн-шалген...
Тум лӹвӓлнӹ соланавлӓ дӓ пошкырт-тарашныр-якынырвлӓжӓт тырын-шытырын, тышман-гӹц-шӹлӹн, курым-паштек-курым... - ош понгым, пӱкшӹм-мӧрӹм, цеценӹм-неместӹм, эхельжӹмӓт поген каштыныт...
Мӹнят погенӓм вет!
Махань увервлӓм тӹ тум переген урден вӓл кужы ӹлӹмӓшжӹ вашт?
Ӹлӹжӹн шошым шачшы ӹлӹштӓш вашт... Ане-ане, ӹлӹштӓшжӹ ӹлӹжтӓ вет!
Кымшӱдӹ шошым и гӹц иш тумым нӹжгӓ ӹлӹштӓш ӹлӹжтен!!!
Тӹ тум вӓржӹмӓт вет лач иктӹ вел гӹнят – ТӸ тумын остатка ӹлӹштӓшжӹ анжыктышашлык...
Цӓрӓ пушӓнгӹ вуйышты тӹ кечӹн ик жар ӹлӹштӓш ӹшкетӹнок кечӓ ыльы...
Кӱшнӹш мардежӹм шижӹн монгыр гӹц монгырыш вӹсен-коэштӓлтӹн...
Дӓ ӧрӓт вел — пиш раскыдын мӓлӓннӓ кайын. Вуйта шам-кӧргӹ-сӹнзаэшнӓ пижнежӹ ылын...
“Ӹлӹжӹн кердеш ма?! Техень ӱштӹ вашт перегӓлт кодын гӹнь!” - хресӓньвлӓ лӱдӹн кевӹ, йӹрвеш сӹнзӓм кӓрен вуйта Кереметӹм ужын колтевӹ...
Лесникӓт тум вуйыш анжен вуйжым ыдырен шалга - “Мам ыштӹшӓш вара?...”
«Ӹшкевуй Ӹлӹштӓш!» - тагышец шактыш...
Кӹзӹтӓт ам ынгылы кӱ тенге маньы, но чоте раскыдын тӹ лӹмӹм пӓлдӹртӹшӹм...
Пӓлӹшӹм...
Вара нӹнӹ пӹсӹ пиля дон цаткыды тумемӹм пӹсӹн пилӓш тӹнгӓлевӹ...
...
Мӓгӹрӓш тӹнгӓльӹм...
...Тумемжӓт мӓгӹрӓш тӹнгӓльӹ, дӓ вес пушӓнгӹвлӓжӓт чоте мӓгӹревӹ...
Шӹп кодшы марывлӓ вел мӓгӹрӹдеок пиляштӹм шыпшедевӹ - тум кӓпӹм пӹчкедевӹ...
"Йыыыжжж-выыыжж-йыыййвввыыыжж!" - пилӓштӹ пиш вӹцкӹжӹн ньыргыжын-мӓгӹрен шонгы пушӓнгӹм пӹсӹ пӱвлӓ доно шаныдеок тарваш-пӹчкӓш вӓрештӹнӓт...
Ӓтямжӓт мӓгӹрӹде векӓт – сӹнзӓжӹм ӧрдӹжӹш сӓрен-кӱӓнгден-кӓрен...
Вара - “Лым вӹлӓн пум аралок!» - манын мӹньӹм пингӹдӹн талаштарыш...
...
"Ррррррууууушшшшшт!" - тидӹ пуштмы йук!
...
Шонгы тумем лывыргы лым вӹк лыпшалт вазы - шӹргӹ сӹнзӓвӹд тӹдӹм лывыртен...
Пӧртӱсжӓт мӓгӹрӓш тӹнгӓльӹ - луды пӹлгом кӱшӹц аварген валыш, ойхырыш пушӓнгӹ вуйвлӓм элтӓлӹш - дӓ сӹнзӓвӹд-йур ружгаш тӹнгӓльӹ...
Тӹнӓм ужын колтышым - ТӸ остатка тум ӹлӹштӓш пӹлгом вӓрӹштӹжок пижӹн кодын - цӓрӓ тум веле ӱлнӹ киӓ - поконьык гань...
…
Тӹ Ӹшкевуй Ӹлӹштӓш шӹргӹ вуйышты эче пакылаат коэштӓлтеш — Йынгы-Кушыргы ӹлӹзӹвлӓ тӹдӹм ужыт вет...
Ужын кердӹт - йыдым сагажок шӹдӹрвлӓӓт коэштӓлтӹт векӓт...
…
Мӹньым вычат вӓл?!...

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Ӓштем-ӓштем тӓмдӓм, шонгы кушыргы тӓнгвлӓэм!

Ӹндежӹ шукынжок колендӓ, но мӹньӹм колында/колыда — тенге шанем...

Ӧрдӹж эдемлӓн пӓлдӹртендӓ вуйта со руш кугижӓ верц ылында/ылыда...

Но вадын-йыдын картла мадаш погынедӓ ыльы, подылыдаат да ӹшке лоштыдажы "мӧсквӓвлӓм" со вырсендӓ. Эртӹш «сытона-сталин-жепӹм» тӹнӓм, 1960-шы ивлӓ лошты, цилӓн вет ӓшӹндӓренӹт, пиш ойхыренӹт, шудалыныт-мӓгыренӹт…

ӸНДЕЖӸ ТИ СЫТОНА ЖЕП МӸНГЕШ ТОЛЬЫШ!!!

Кыце тырхаш лиэш!

Урмыжынок мӓгрӹшӹм «24-февральын», кынам «путлер-сытонавлӓ» бомбы-ракетвлӓм кӹшкен Украиным пушташ тӹнгальевӹ.

Йаратымы вӓтем, Варяэм, йыдым-кечӹнь мӓгӹрен — вет ӹшкежӓт Украинышты шачын, кушкын, тыменьӹн…

А ӓвӓжӹ немӹц-фашиствлӓ ваштареш 1945 и якте кредӓлӹн-шидӓлӹн...

А ӹндежӹ, 2022 ин руш-фашиствлӓ токыжы толыныт — пуштыт, крават, страмаят, зораят, цилӓ шолыштыт…

Эх, кыце тӓмдӓжӹм «путлервлӓ» тодыт, алталат, вырсышкы «русский-мир» верц украиным пушташ колтат…

Шыран оксам тӱлӓт, вӹрӓн оксам, - колет гӹньят семняэтлӓн пайда кодеш.

Да ти окса теве мам ӹштӓ — вӓтӹвлӓ, ӓвӓвлӓ сусунок марывлӓм-эргӹвлӓм вырсыш поктат.

«Всё равно от тебя толку нет — пьяница и лодырь!» - тенге ане?

А ыдылаш церкӹш каштыт — Йымылан тенге ӹнянӓт ма?

Вӹрӓн шыр лошты ӹлӓт…

Намысланат вӓл?

Ӓнят кыды-тидӹжӹ йыдым шижӹн мӓгӹрӓлтӓт яратым марым/эргым ӓштен?

Ӓнят мӓгрӓлтат седӹ...

Но «путинӹм» сойток айыраш кеӓт?

Кеӓт-кеӓт!

Сойток айырат!

«Рабская покорность!» - рушла гӹнь.

Но пӓледӓ ма пакылажы лиӓлтеш?

Путинӹм карангдымык цилӓн тӹдӹм тӧрӧк вырсаш тӹнгӓлӹт!

Тенгечӹ кутанжым ныленӹт — тагачы вӹкӹжок шарыт!

«Рабская покорность!» - тенге ане?

Рушэлышты тенге ылын, но тенгеок лиэш эче пакылажат ма?

Лиэш, пока «путин» лиэш — тенге вет, ане?

А сӓндалӹк вашталтмык ӓнят вес йишлӓат лиэш, ане?…

Но, рабвлӓ сӓндӓлыкӹм вашталтен ак кердеп!

Хӹть кынамжы бунтуят гӹнят, но лач Пугачёв статян веле…

Сӓндалыкӹм кузыкташ пиш нелы пӓшӓ — теори семӹнь цилӓн тидӹм паледӓ.

Пӹтариш ашкыл — кӱм президентеш айыредӓ?

Путинӹм кодедӓ гынь — рабвлӓок пакылаат линедӓ.

Тевеш тенгечат кок чӓс утла полдымактыльы — ӹнянӹшдӓ ма?