Пал Генай, Йынгы-Кушыргы
Шӹм иӓш кытла ыльым векӓт кынам Лия-ӓкӓм сек пӹтӓриш гӓнӓ мӹньӹм сагажы Мӹрзӓнӓй гӹц Йыл алыкыш нӓнгеш. Тевеш махань ӓшӹндӓрӹмӓшвлӓ вуй кӧргеш перегӓлт кодыныт...
Ыржа ныр, ӓнгӹсӹр ялгорны... Кок верц вуйта кӱкшӹ олым пичӹ мӓмнӓм пызӹрӓш цаца... Сар ыржа лошты незершуды (василёк) пеледӹшвлӓ кловойын чӱктӓлт колтат... Ыржавуйвлӓ мардежеш ламаялтыт дӓ кӓпемӹм пышкыт-цӹгӹлтӓлӓт...
Трӱк ыржа пичет вуйта ямын кеш — мӓ тура неркӓштӹ, кӱкшӹ Кырык Сирӹштӹ уже шалгенӓ! Анзылнем, йӹр-йӹрвеш, ӧрт кеӓш лиэш - махань кого, пӓлӹдӹмӹ мулӓндӹ пачылт лӓктӹн. Пиш кого кымдем!!! Тӱня! Пӧртӱ!...
Сӹнзӓм кымдан шӓрен, цилӓ велкӹлӓ вуйым сӓрен, тӹ пачылтшы кымдемӹм мӹнь кӧргӹшкем вуйта шӹшкӹн пырташок цаценӓм. Вӓр гӹцӓт тӓрвӓнен кердтелам...
Ыжар алык вуйта ялем лӹвӓцок тӹнгӓлӹн цилӓ монгырыш шӓрлӓлтӹн-аварген-кымдаэмӹн дӓ мӹндӹркӹ шиӓнгшӹ Йыл гач ванжен ынгылыдымы Кожла сирӹшкӹлӓ шылен-пырен-ямын...
Кырык лапышты Изи Шӹндӹр сола пӹзӹрнен шӹнзен. Томавлӓ кӱшӹц спичкӓ короплявлӓ гань изилӓ чучыныт. Тошты левӓшвлӓ ыжар садывичӹвлӓ гӹц кайын ӧлицӓвлӓм пӓлдӹртенӹт...
Сола шайылны кого алык тӹнгӓлӹн — кушкын шагалшы шуды мардежеш тангыжлаок коэштӓлтӹн, уала тӹшкӓвлӓ тӹштӹ-тиштӹ пӹцкӓтӓ-ыжар аран цымыргенӹт, йӹлгӹжшӹ йӓрвлӓ ӓйӹнӓлтшӹ вӹдкорнывлӓм пӹчкеден Йыл векӹлӓ лӓктӓш цаценӹт...
Тидӹ воксьок пӓлӹдӹмӹ тӱня ылын, татырин-ӹмӹрет годшы, таманяр тӹжем и вашт перегӓлтшӹ. Тенге гӹнят ти мулӓндӹ пиш нӹжӹлгӹлӓ чучын, вуйта мӹнь шачмемшенок тидӹм выченам! «Аяр сӹнзӓм йӹмӹктӓрӓ, шӹшӹл утлаок йӹрвӓш.» - Г. Матюковскийӹн ти шамакжы пиш келшен анжыктен шӱмем кӧргӹштӹш лиӓлтмӓшӹм... Дӓ тагачат, пел курым эртӹмӹк, ӹнянен ынгылем — тӹ кечӹн вуйта тамахань йозы мӹньӹм пачылтшы тӱня доно мужедӹн ушнен шӹндӹшӓт изи йӓнгемӹм ӹлӹжтӹш. Курым вашт ӹнде нӹжӹлгӹ Кырык Сир тылип кӧргӹштем пӹслӓнӓ дӓ мӹньӹм яратен ӹрӹктӓ...
Коэштшӓлшӹ алык мыч, вӓрӹн-вӓрӹн, тамахань ош савыц лаштыквлӓ кайыныт. Вуйта мӹнер рӓднӓвлӓ мардежешэт аварген кузат... Лия-ӓкӓм ик техень вӓрӹм анжыктышат: «Тӹвеш! Тӹштӹ Мӹрзӓнӓй алыкна, ужат? Куакиэтын амашыжат тӹ амашвлӓ лошты ошемеш!» - маньы. Вара кидӹм виктен Картук-алыкым, Кыльыкал-алыкым, Мӓмӹке-алыкым, дӓ вес сола алыквлӓмӓт анжыктыш...
****************************
Кырык Сир сола ӹлӹзӹвлӓ шуды ӹштӹм жепӹн Йыл дон Шур алыквлӓ мыч мӹнер амашвлӓм кӓренӹт, дӓ тӹш кок-кым ӓрняэш цилӓ йиш керӓл хӓдыр доно ӹлӓш ванженӹт. Тӹ амашвлӓм ӹшке ыргенӹт итӹн мӹнер гыц. Мӹнержӹмӓт цилӓ кырык мары вӓтӹвлӓ-папивлӓ-ӹдӹрвлӓ тонышты ӹшке коэнӹт. Шукы пӧртвлӓшток кого комы станвлӓ шошым векӹлӓ мӹнерӹм коаш тӹнгӓлӹнӹт. Тоннаат, ӱӓрня паштекок агыл вӓл, вӓскӓ гӹц тошты станым пыртат ыльы. Вара ӓвӓм дон папам церот дон, пӹцӹк якте, «шуша дон мадын» шӹнзенӹт...
Йӓмдӹ рӓднӓвлӓжӹм вӓтӹвлӓ лым пуалтемвлӓэш, каремвлӓ мыч шӓренӹт — ошемдӓш манын. Аяр лӹвӓлнӹ ты рӓднавлӓэт таманяр кечӹ киэныт, пуалтем кӧргӹш лымым шылатен валенӹт. Кынамжы лым ганьок ошем шӹнзӹнӹтӓт мӓ мадмаш годым мӹнер вӹк кыдал лӓктӹннӓ дӓ трӱк шагалшы ечӹ гӹц пуалтемӹш шынгалтына ыльы... Ечӹнажӓт кынамжы кӹрӹн кен...
(пакыла лиэш...)
