РАХМАНИНОВ. ФЕШИН. СӰӒН.

РАХМАНИНОВ. ФЕШИН. СӰӒН.

Николай Рахманинов дон Николай Фешин Лос Анджелесышты вӓшлинӹт. 

(Image created by Microsoft Copilot)

(тишец нӓлмӹ - https://www.facebook.com/photo/?fbid=634185817968722&set=gm.2990392207841613)

 

ӸРВӸЖ. КОЖВАЖ. ЙЫД.

ӸРВӸЖ. КОЖВАЖ. ЙЫД.

Теве...

Кокшы аудио...

Кымшыат лиэш...

(The image generated by Microsoft Copilot)

ЙЫНГЫ. ШОШЫМ. НЕМОТКА.

ЙЫНГЫ. ШОШЫМ. НЕМОТКА 

Йара йӓ! Тырхыдай. Ӹнде изи аудио лаштыквлӓм лыктын пиштӓш тӹнгӓлӓм.

Тевеш тишец алдок тӓрвӓненӓ ӹне...

Пурым шанен. Тау! 

Пал Генай

P.S. Тевеш ӓтямӹн немоткажы ти статян ыльы. Иктӓжӹ ӓшӹндӓредӓ гӹнь немотка вурды дон тореш пандын лӹмвлӓм комментари окняшты сирен кодыдай. Эчеат тау!

КОЖВАЖ СИР

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Малан мӓ ӱлӹцӹн кӱшкӹлӓ кузенӓ?
Кӱшӹцӹн ӱлӹклӓ валымла вел!
Шим пӹл гӹц валыш ош лымым мӓ ужына!
Ӱкшӹктӓ! Толеш мӓ токына тел!!!

Кӱшкӹлӓ кузымла - цаткыды лимӹлӓ!
Корныде кемӹлӓ - шӹдыр лӓкмеш!
Шим пӹлгом вашт кечӹ анзыкы мимӹлӓ!
Нелӹцӹм тырхымла мочет кеммеш!

Колына - тагышты урмыжыт пирӹвлӓ...
Тӹш кеӓш лӱдӹнӓ - ӓлдок мӹнгеш!
Йыдпелӹн сола йӹр погынат хирӹвлӓ!
Токына шӹлмӹлӓ тӹлзӹ лӓкмеш!

Пирӹм идӓ вычы! Кӹзӹток шижмӹлӓ!
Анзык вел кемӹлӓ анжен йӹрвеш!!!
Цаткыды панды дон пирӹвлам шимӹлӓ!
Поктымла пакыла шӹргӹш шӹлмеш!

Кӱшӹц кенвацмык мӓ шушырген кердӹнӓ!
Ӱлӓнок кодмыла незер гӹнят!
Ӱштӹ йыд вашт кӱшнӹ кӹлмен когергенӓ!
Ӱлнӹ тыл сага вел шокшы ӓнят!

Патыр лин вел кужы корным мӓ эртенӓ!
Ашныш пӓшӓ дон вел темеш кӹлӓт!
Шанавыл Кӱ гӹц мӓ кӱш кузен кердӹнӓ!
Кӱш веле кузыкта мӓмнӓм пӹлӓт!

.......

Ти мадмаш-мыры Кожваж Сир патырвлӓ гишӓн. Выц пачашан "Шанавӹл Кӱ" лӹмӓн либреттом сиренӓм. Пачашвлӓ ти мадмаш-мыры доно пытӓрӓлтӹт-пӹтӹрӓлтӹт. Вӹц рӓдӹ ти мыры шакталтеш-ташкалтеш опера кемӹ вашт. Малан "Кожваж Сир"? Вуйта мӧска-авӓн пирӹвлӓ ваштареш Кырык Мары патырвлӓнӓ нӹлшӱдӹ и перви Кожваж Сир алыкышты шидӓлӹнӹт. Дӓ коленӹт-пӹтеныт... Тӹнӓмшен, курым гӹц курымыш, Кырык Мары йыхна вуйта Шанавӹл Кӱ лӹвӓлӓн перегӓлтӹн ӹлӓ... 

ЫНГАЙ ВӒР

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

...

Шанавӹл Кӱш кузен шӹлӹн

Кушыргы йыхна перегӓлт ӹлен

Тӹ ынгай вӓрӹм авартен мӹнят

Кӱ лоэш йамдымым монам векӓт

Кушкашат ак цӓрнӹ тӹ парсын сирем

Цӓрнӹдеок тӹ сирем гишӓн сирем -

Йынгы, пӓрдӓш доно изи вӹтельӹ

Вӹд-Ӓвӓ, Ош-Пандаш, кӱ лошты шелӹк...

Тӓнгвлӓэм сага мӹньӓт амат куш -

Шанавӹл Кӱ гӹц мӓ кузеннӓ кӱш

...

Тӹшӓкок кодынна шамеш ӹлӹжӹн

Тӹнь донет ушненӓ - тенеш ӹлӹзӹ!

Тӹлзӹ!

Туан шайаэт шӱм кӧргӹм ладнангда,

Мары йых руш йыхым ӧрдӹш карангда...

Вес йишлӓ ак ли - йамына пыт

Вочыгач-пӹсмӓнӹм пидӹн йывырт

Лоштына каштеш цевер Кӱм-ӹдӹр -

Ӹштӹ мычаш гӹц йӹрвеш шӓпнӓ шӹдӹр

Пӹлдӹр коэштеш - вӹдӹлӓлтеш ӹштӹр

Хытыри-шытыри тӹтӹрӓм тӹрлен

Анзылвач вӹсӓ - мыльга утикӓ

Кӱлӓн - сӹнзӓвӹд, кӱлӓн - потикӓ...

...

Ӓнят иргодымжы ак тол воксьок

Ӓлдок йаратенӓ ӹне тагачок...

Лачок!

СЕЛМӒКИНДӸ

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

...
Селмӓкиндӹм тӹр гӹц тодылам -
тыл гань шокшат - шӹшерӹм подылам.
Талашем. Школыш вӹц уштыш.
Ечӹм чиэмӓт лӓктӓм. Ӱштӹ...
Йочырдик-йочырдик! Корны ӹлӹжеш.
Йакшарген куза пачан ӹрвӹжеш -
Кечӹ! Тӹргешкӓӓт йӹргешкӹш
сӓрнӓлеш. Йынгы. И лӹвӓц кол йук
шакта. Мактем. Ыльым мимешкӹ
изи. Кольымат колым - трӱк
Шанавӹл Кӱш кушкын шагальым
Ӹндежӹ кӱ лим! Кӱмемӓт нӓльӹм!
Ылына коктын школыш мимеш
Ӹленӓ коктын колен кеммеш...
Кӹтӧм кӹтӧзӹлӓн палшенӓ кӹтӓш.
Вӹдӹм сӹнзӓвӹд гӹц йойленӓ ӹштӓш.
Шунйалан мӧскӓн шун йалым шунемденӓ.
Нӹлшӱд и курым мыч йыхнам шукемденӓ.
Ма вара лиэш - ма вара ак ли?
Миэш у кечӹ - тенгечӹ ак ми!
Яра! Кӹньӹлшӓш. Ырвалмыла киндӹм.
Кӱэштӓм тагачы тӹ селмӓкиндӹм.
Кечӹм цеверемдӓ лач симсӹ пӹлгом.
Шӹдӹр мӹндӹрцӹн шӹдӹрнӓ гӹнят...

ОХЫР

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Кандыш пашкудына ик мешӓк охырам

Мӓжӹ тӹдӹлӓн лач таум келесӹшнӓ.

Йӓстӓрӹшнӓ. Пачкышна пыраканым - охырым.

Олмам погышна, мешӓкӹм темӹшнӓ.

Капкажы анзылан кодышна - вычыжы...

Первижӹ, ӓштем, сола мыч кӹцӹзӹ

каштын - тӓ шоэн, тӓ шӹрен.

Сыкыр лаштыкым пуэнӓм - анжальы шӹдӹн...

Намысланенӓм моло, ӓтямжӹ маньы -

"Оксам, ахальы, выча! Томажы маханьы!

Ӧрт кет! Ӹлӓ халашты - пӓшӓжӹ уке.

Тенге гӹнят - пайдажы шукы...

Шукы йиш статян эдемвлӓ ылыт.

Шотан ӓль агыл - пӓлӹмлӓ тӹлӓт..."

Ӹндежӹ тӹгӹрӹштем вес ӹлӹзӹ -

Оксажы улы, томажат улы...

Сыкырым ак кач, акат шыпш цӹзӹм...

Сӹнзӓ вашт вел шамдеок шӱлӓ...

Ӹлӹмӓш вашталт кеш - вуйта лым шылыш.

Алтанзык лошты когергӓ пӹлӹш.

Ик статян колеш, вес статян - ак кол...

Вескидлӓн палшаш рушмары ак тол...

Кырык Сир мычкат сӹнзӓвӹд ак шол...

Мӹндӹрцӹн шӹдӹр чонгештен миӓ

Пӧртӱс гӹц пӧртӹшкӹ пыра чиӓ

Первижӹ симсӹ дон сары ыльы

Ӹндежӹ вӹр лӹвӓк мӓгӹрен шӹльӹ

Тенежӹ модан - тӹрлӓт йакшар дон

Йаратымы цӹзӹм тарват тавар дон...

Шӹдӹр лишемеш - пиш кого шӹдӹр

Землянӓ сагажы акат кай...

Йылен коленӓ!... Но...

Кӱм лӹмӓн ӹдӹр

Шӹдӹр лоц лӓктӹн

Сӹгӹрӓл колта:

"Сӹнгӓй, йӓ! Сӹнгай!"

...шактажы - ынгай вӓр...

ынгай-ынгай...

WAR ВӒР

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

...
Йакшар цӹре йӹрвеш шӓрлӓ
Йакшаргемӹт ыжар вӓрвлӓ
Кышты шокшы - кышты ӱштӹ
Пӹсӹн кӹзӹм шымат кӱштӹ
Вара вӓрвлӓ пыт вӹрлӓнӓт
Пуштын пуштшывлӓ орланат -
Малан пуштмывлӓ касланат?
Мӓгрен ак керд кошкыш сӹнзӓ
Вӹрдӹм тӹрвӹ йӹрен шӹнзӓ...
Алык мычкат - йакшар веле
Йыл вӹд вӹлнӹ шонгжат шелӓн
Мышок-мышок - ат керд мышкын
Шим мешӓкӹш ат керд шӹшкӹн
Йакшар вӹрӹм акли тайаш
...
Лаштра тумым акли ӓйӓш
...
Вадывец сӓрнӓл йыдвелӹш
Ӧрдеш ит код - лӓктӓш келеш
Тумым жаргын ӹлӹштӓшлӓш
Кырык Сирӹм ӹлӹжтӓрлӓш
Пыт кавал дон ташкал пу
Шӓрӹм лыкташ шанен кӱ
Шунйал-мӧсквӓн вилжӹ пӱжӹ
Мочшы йамжы, кошкыжы шӱжӹ
Пандым шижшӹ лӱдшӹ пирӹ
...
Патыр шамет шижшӹ ирӹ
...
Анжок анзык - шайык агыл
Рушэл мычкы пӹтӓ йавыл?
Изи халыквлӓ кӹньӹлӹт?
Пӹчкӹт йавылым, пышкылыт?
Кечӹвӓл доцын дӓ ирвецӹн
Йӱдӹм шӹкен вадывекӹ
Йӹр-йӹрвеш жаргемжӹ кечӹ
Вара эче, эче, эче...
...
Йӓнгет ӱжеш, шамет ӹрӓ
Кидет шӓрлӓ, тӹрвет йӹрӓ
Ӹлӹ туан Сир дон ушнен
Мыры сусун, тетям куштен
Руш лош ит йам, ит шеклӓнӹ
Йыхым перкен ит касланы
Марла попы, марла шӱлӹ
Марла веле - пӱлӓ, пӱлӓ
...
Шӹдӹ цӹрем рушлан коды -
Шанавӹл вӹдвӓрӓм тодын...
...
Цевер-цевер алык мыч
Мыра шӹжвӹк, шакта пыч...
Ош амашвлӓ Йыл лывӓцӹн
Мӹнгеш кузат мӹнгеш шачын...
Мӹнгеш пӧрт амасам пачшаш
Йыхнам итрӓн келеш пачкаш
Ӹштӹм ӹштӹ, анзылвач...
Тишӓк шӹц - кравецӹм кач...
Сыра вачкым ӧлвӓц лӱктен
Пурым шанен мӹлӓм йӱктӹ...
...
Сӹнзӓвӹд мыч йоген кенӓ
Шанавӹл Кӱш кӱш кузенӓ
Тӹштӹ мӓмнӓм акат уж
Шунйал-мӧсквӓн шӹдӹ руш...