Пал Генай, Йынгы-Кушыргы
Кӓнгӹж пӹтӓ, ӱкшӓ тангыж,
Шӹжӹм канда мӹндӹр вец
Ямшы йамак пыра йӓнгӹш
Тагыш шоэш!...
Тагышец!...
Кыш вӓл ямыц изи тӓнгем?
Кушкын лӓктӹц?! - ядтеок
Ӧрт кеммеш вӹрлӓнӓ йӓнгем!..
Корнет мыч кем шамдеок...
Шӱдӹ паштек шӱдӹ мӓнгӹм
Комбем вӹлан чӱктем чӹнь...
Кушыргы-сӓндӓлӹк цангым
Тӹньӹм ӱжӓш ядам мӹнь...
«Цанг! Цанггг! Кушыргы-сӓндӓлӹк цанггггг!»
Цангын йукжы шӓрлӓ йӹр...
Йынгын йонгы ош тӹтӹрӓн
Вӹцкӹжемеш, шыла, тӹр...
Тӹдым ваштыр йӹр пӹтӹрен
Тӹньӹм эчеӓт сӹгӹрем:
«Лӓк! Лӓккк! Йӹлерӓӓккккк!»
«Малын ат лӓк - ат керд ма?
Йӓнгӹм пыдрата тама?
Ӹлӹж шижок - сӹнзӓм пач
Мӹньӹм ужат тангыж гач?
Колым кычаш ӱжӓм лач!»
«Лач-лааач! Ит мыскылы! Лачок, лачччч!»
Йынгы мыч - шергӓкӓн тӓнг.
Жаквлӓм ӓрен шӹндӓш лӓк -
Ольгын Лыкыш, кӱэр лош!
Сазан-ӓнгӹр тореш — пош!
Тӹдӹм пичӹ — йӹржӹ тырын
Ваштырым йышкыры шӹрен!..
«Шыры шӹрен! Шӹреен! Шӹрееннн!»
Йыд вашт имни кӹтӹм паштек
Ирок тӹшец колым лык
Пешӹр теммӹк костан нужым
Пиштӓш ит монды кол вӹк...
Тенге колет перегӓлтеш
Шокшы кечӹн корны мыч...
«Мыч! Мыыыч! Ош пыракан корны мыч!»
Анжок! Ялет вӹдӹлӓлтеш!...
Качмет шоэш? Тевеш ужат?!
Цажвыч яжон кушкеш тиштӹ,
Мӧржӓт дӓ шапшудыжат...
«Ужат?! Ужааттт? Шуды лошты мӧрӹм ужат?!!!»
Кӱшнӹ пӹлвлӓ цымырланат
Ӱлнӹ — трактыр: «дыр-дыр-дыр!»
Кырал лыкмы ныр кажлана
Карак тӹшкӓн туж шытыр:
«Кар! Карррр! Тиштӹ йӹлӓн вӓӓӓррррр!»
Ныр покшалны вӓрӹн-вӓрӹн
Шимӹ лоэш кайеш сарын
Иктӹ паштек весы - цӓрӓ
Имештӹшӹ олым ара...
«Ӹлцӹк! Цӹвӹм-саснам пукшаш - ӹлцӹӹк!»
Шав(ы)ран вӓтӹ шим ныр вашт
Кӹтӧш вала — шыпшылаш.
Ӓлмӓ токыжы мӓ кенӓ,
Шӹшер-сыкырым кӹченӓ.
Кукыр агыл - пукша сӓй...
Колнамат вет анжыктенӓ
Качкышеш вашталтыжай...
«Колда яжо! Ай-яй-яй! Мӹлӓмӓт пуэдӓ сӓй!»
Сазан-ӓнгӹр кӹвер якте
Вургымлаш ялгорны лӓктеш.
Нӱштӹлӓш яратым вӓр
Кого Йӓмӹн келгӹ "йӓр".
Ялаш-тыгырым кыдаш!
Сир гӹц тӹргӹмӹк пындаш
Якте ижӹ шоат гӹнь -
Тӹлӓт олмам пуэм мӹнь!
«Олмам пуэм! Якшар олмаам! Пууууээммм!»
Кӹтӧ куза! Мам ӹштет?!
Тӹньӹм вырсат тонда вет:
«Кечӹ кыт пӓшӓ гӹц шӹлӹн
Йынгы мыч пыдратет вӹдӹм!!!»
Ӓлок кенӓ карем гач -
Пичӹ шайыц пырен лач
Тӹньӹм ак ужеп иктӓт...
...Мӹньжӓт ӹне кем векӓт...
...Теве толеш комбемжӓт...
«Теве толеш!
Теве толеш!
Теве толеш!
Теве толеш комбемжӓт!»
Замечательно! Когон яжо!
ОтветитьУдалитьКыце техень шамаквлӓм лыдын, ӧрӹн ат колты? Махань трӱк шаныдымы йӧн доно нӹнӹ сирен шӹндӹмӹ ылыт!Кырык мары поэтвлӓ лошты мӹнь эче техень йӧн доно сирӹшӹ поэтӹм пӓлӹделам. Махань экспресси, махань оптимизм тиштӹ шижӓлтеш!Ти цӱдӓ стихотвореним пӹтӓриок тетявалӓлӓн анжыктымыла векӓт, вет автор тидӹм тетя йӹлмӹ доно сирен, ти корнывлӓшты тетян йӓнгжӹ шиэш, тетян шӱлӹшӹжӹ пӹлышӹш пыра.
ОтветитьУдалитьОндрин Валька, Йынгы-Кушыргы
Пиш интерсно сирымы, ышке статянет. Мыньжы цила яжон ынгылем, толькы кекомбетшын силажы ак ситы тыньым шачмы велыш кандаш...
ОтветитьУдалитьЭх, изи (ы)жар шыжарем, кошкет кӧргӹштет векӓт...
УдалитьШачмы велем сагаэм вел ак кажланы нигнамат!..
Тошты вӹдӹш пырен ат керд - тидӹм ӓштен вӹдсӹнзӓм
Паштекем шыпшедем ашнен - йӱктем тӹшец комбемвлӓм...
Дӓ анжалок ма лиӓлтеш - Комбы Корны мыч йыд вашт
Йонгын мыры йукем шакта - токет шоэш тангыж гач...
Комбем силан, тупжы кымда, шылдыр кужы, шокшы йӓнг..
Кушыргы-сӓндӓлӹк м(ӱ)лӓндым канда токем комбы-тӓнг!
Лач пиш кого поэток лин шынзынат. ынянашат ак ли - пиш яжо шамаквлам моат. Когоэшнем!
УдалитьКӒНГ-ЖӸ - тидӹ марла шамакок? Колделам нигнамат. Авторын седӹ фантазижӹ тӹр гач кеӓ, тидӹ худа агыл. Но сирӹметӹм йӓллӓн анжыктет гӹнь- сирӹметшӹм йӓлжӓт ынгылышты. Комбы шотышты... Лыды, комбы- ти кеквлӓ вет первишенок мары халыкын символвлӓжӹ ылыныт.Сирӹмӹ стиль (йӧн) шотышты...Ӧрт кедӓрӓлт кемӹ стиль постол. Отчаянно-ненормальный. Приемлимый для взрослых. Но..детям я бы не рекомендовала.
УдалитьӒнят опчаткы лин, келеш ылын КӒНГ-ӸЖ? Сирӹмӹ йӧн шотышты эче теве мам шаналтышым: улы техень ямак "Чудесное путешествие Нильса с дикими гусями" шведской писательницы Сельмы Лагерлёф, дословно из шведского языка переводится "Чудесное путешествие Нильса Хольгерссона по Швеции". У Геннадия же получается чудесное его путешествие на гусе по его детским воспоминаниям. Написано конечно хорошо и очень напористо-экспрессивно. Может в этом и есть талант, если врезается сильно в психику. Но кое-чего всё-равно надо подправить и отредактировать.
УдалитьТау-тау, шотеш пиштӹмӹ библиотекарь! Идӓ ӧпкӓлӹ, шӹм пӓлдӹртӹ гӹнь - цаклен ынгыледӓ машанышым (йӹрӓлтем...). Кок шамакым ушенӓм, кок и жепӹм - кӓнгӹж дон шӹжӹм...
ОтветитьУдалитьВуйта паснарак жепӹм таландӓ айырен анжыктымем шон колтыш...
Кӓнгыж пӹтӓ, но шӹжӹ эче толтерӓк...
Рушла гӹнь "бабье лето" манаш лиэш, но тӹдыжӓт агыл эче векӓт - поздаракын лиӓлтеш.
Ыржа ныр саремшӹ жеп манаш лиэш, "олмаспас", дӓ ма эче?...
Тау, ти яжо ямакым ("...путешествие Нильса...) пиш яратен лыдынам изиэм годымок!
КӒНГ-ЖӸ - тидӹ мары йӹлмӹм дӓ тӹдӹн грамматикыжым мыскылымаш? Вуйта агыл. Автор сӹнзӓгӹрӓт(на голубом глазу) ӹшке сирӹмӹ шамакшын значенижӹм 5 иӓш тетя гань ынгылдараш цаца. Тидӹ, кӓнгӹж дон шӹжӹ лоштышы йонгы, манеш. Вуйта техень йонгы улы. Мане,календарьышты улы, но...Игечӹ жеп календарь семӹнь сожок ак шыпшылт, шкӓлӓ.Тиштӹ тӧр попаш гӹнь, конешны, автор пиш когон шӓпшӓлӓ сирӓ, шукы правилы пичӹвлӓм шекланӹдеок пыдыртен кеӓ, шукы орфографи самӹньвлӓм ыштӓ. Лыдышвлӓжӹ седӹндон пиш ӧрыктарышӹвлӓ лӓктӹт. Малын тенге? Тӹдӹ ӹшкеок попа: мары йӹлмым факультатив семӹнь ни школышты, ни ВУЗ-ышты тыменьде, лач изижы годым веле солашты йӓл доно марла попыкален.Но, анжыда, кыцела тӹдӹ марла сирӓш тымень колтен! Ӹшкежӹлӓ йӹлмӹ доно. Лач ӹшекжӹлӓ йӹлмӹжӹ доно веле! Школвлӓшты, ВУЗ-влаштӹ тыменьшӹвлӓлӓн тиды яжо пример.А ма? Ӓнят, тенге сирен, йӹлмӹнӓжӹм тагыцелӓ уэмден колтенӓ?Пачда ӹшке блогдам,сирӹдӓ ти автор ганьок шукы ӧрӹктарӹшӹ лыдышвлӓм дӓ шайыштмашвлӓм дӓ шукы эдемӹм тенге йӹрдӓ погыда, ӓнят, вара мары йӹлмынажӓт тенге перегӓлт кодеш дӓ уэмеш.
ОтветитьУдалитьПиш кого тау, шотеш пиштӹмӹ учительница!
ОтветитьУдалитьПиш керӓл шанымашым пачында - лачок вет шукыракын марла блогвлӓм видӓш тӹнгӓлӹт гӹнь туан йӹлмӹнӓ яжон перегӓлт кердеш, дӓ эче уэмдӓшжӓт куштылгырак лиэш. А уэмдӓш пишок келеш векӓт - вет мӹнь мол шукы шамакым кырык марла ик словарьыштат мон ам кред...
Алык мары йӹлмӹжӹ, анжет гӹнь, паянрак ылеш векӓт. "Природа" шамакым мол шукы кӹчӓл моаш цацем, но алык марын "пӱртӱс" шамакым вел кӹчӓл моаш вӓрештӹ. Ӓль "мир, вселенная" кырык марла техень поняти уке витнӹ? Алык марлажы пиш йонгата шамак - "тӱня"... Ти йиш пиш керӓл алык марын шамаквлӓм мӓланнӓ кырык мары йӹлмӹштӓт кычылташ тӹнгӓлмӹк худа агыл, а яжо вел лиэш - тенге тумаем токо.
Но, пӹтӓрижок вес йиш пашӓм яратым Кырык Сирнӓ выча векӓт - халык ӹлымӓшӹм, солавлӓн этникын айыртемвлӓм, овуцавлӓм, ямаквлам, лӹмдервлӓм дӓ эче (мам шанет тӹдӓт яра...), йӹралтем...) интернетӹш постарымла ылнежӹ. Техень виртуал Кырык Сирӹм кузыктымла...
Тевеш, мӓ тиштӹ изин-олен техень кырык марын сӓндӓлӹкым тиштӹ пачын лыктынна, осовын Йынгы-Кушыргы монгырым...
Ти корны худа агыл, ане?..
Самынь попедӓ. Мары йӹлмӹ гишӓн МарнИИ -штӹ, МарГУ-шты, СП-шты, "Марий Журнал"-ышты, мары газетвлашты кечӹ йӹде цилан тытышде шытырланен шалгат. Кырык мары йӹлмӹ шотышты пиш шукы Л.П.Васикова, А.А.Саваткова дӓ вес кырык мары филологвлӓ йӹлмӹнӓ уэмжӹ манын,пӓшӓленӹт дӓ кӹзӹтӓт пашӓлӓт. Идӓ шӹдешкӹ, но тиштӹ какляртыдеок келесем: Пал Генайын сирӹмӹжӹм конешнӹ ӧрӹктарышӹ, но тидӹвлӓм шӹм шакте вашт эче шактен лыкмыла.
УдалитьКырык мары филологвлӓм пиш когон шотеш пиштенӓ! Тӓлӓндӓӓт кого тау! Когонок керӓл пӓшӓм ӹштедӓ...
УдалитьСамынь попем гӹнят сагадаок иквӓреш туан йӹлмӹ корны мыч кеӓш цацем...
Весӹвлӓӓт сагана пижӹт гӹнь йӹлмӹнӓ ак худаэм, а яжоэмеш вел векӓт...
"Язык развивает народный дух." - Гумбльдтын шанымашжым филологвлӓ тевеш тенге пӓлдӹртӓт.
А сирӹмвлӓэмжӹм кӓндӓкш шакте вашт шактедӓ гӹнят тӓлӓндӓ пиш кого таум вел келесем. Тидӹ шутя вел агыл - лачок филологвлӓн шанымашвлӓм мӹлӓм пиш пӓлӓш келеш ылнежӹ...
Генайын шанымашыжым яжоэш шотлем. Лачокат вет, кынамжы кыды-тидӹ сӓрӓлтышӹм кырык марла келесӓш ясы. Тевеш, Генай, "пӱртӱс" дӓ "тӱня" шамаквлӓ гишӓн попа, вет нинӹ мары шамаквлӓок ылыт, кырык марлаат пиш нӹнӹм ынгылымыла. Дӓ лачокат, ти шамаквлажӹм молнам перви мӓӓт кычылтынна ылын векӓт, кӹзӹт веле ӓнят монден шуэннӓ. Эче кынам "Лыдыш сем" сайтым пачыныт ыльы, тӹнамок мӹнь Салтыковалан тенге сирен колтышым, малын манам вес шамаквлӓ доно ти сайтым лӹмдӓш ак ли ылын? "Шамак си"- вет алык марывлӓн веле агыл(СИЙ, ӱдӹр сий-девичник), а мӓмнӓнӓт техень шамак улы-ш СИ (пӧртси-новоселье), шилык,сӱан годым армары дон ӓрватӹ лыкым тенге маныныт, Сий-си- рушлажы праздник лиэш векӓт, но ти шамакым пиш перви веле кычылтыныт, кӹзӹт акат ӓшындареп. Алык марынвлӓ ПАЙРЕМ маныт, тюркски БАЙРАМ шамак дорц, а кырык марынвлӓ АЙО- ти шамак суасламырынвлӓн УЯВ шамакым ӓшӹндарыктӓ. Значит СИ шамак - тошты мары шамакок ылеш. Седӹндон, ШАМАК СИ- жӹ тидӹ ПРАЗДНИК СЛОВА лиэш. Дӓ лачокат Генай тиштӹ пиш керӓл кӓнгашӹм пуа. Ӓнят, алык марын дӓ кырык марын диалектвлӓ лошты нимат пайылаш ак кел дӓ кынам ик диалект доно иктамам келесен ат керд, вес диалект гӹц керӓл шамакым кӱслен нӓлӓш нимахань преступлени ак ли сӓй. "Лыдыш сем" сайтым эче вес вариантвлӓ донат лӹмдӓш лиэш ылын, вет СЕМ тидӹ музыкальный темы шамак ылеш, лиэш ылын "ШӰМ КОЭВЛӒ" манаш,СӸЛНӸШАЯВЛӒ,СӸЛНӸ КОРНЫВЛӒ дӓ шукы вес семӹнят. Яра-яра, тумаялына, маньы тӹнӓм Ирина, но так кӹзӹт якте нимат ӹш вашталты. Уке творчески виӓнгмӓш, вот ма ойхырыкта.Лӱдӹт (шаг влево, шаг вправо...)уты ашкылым ӹштӓш. Иктӓжӹ панды доно туп гӹц шелӹн колтат машанат?
УдалитьКого тау, шотеш пиштӹмӹ Эндрю! Цивилизацин яжо монгырвлӓ гӹц пасна ясывлӓжӓт улы векӓт... Изи халыквлӓ Земля йӹрвеш туан йӹлмӹм монден ямдат...
УдалитьИк америкын индеец папи колымешкӹжок мӓгӹрӓлтӹш. "Лач ӹшкедем вел ӹнде туан йӹлмӹм кычылт мыштем! Ик сӓмӹрӹкӓт мӹнь донем попен ак мыштеп!" - маньы...
Кырык мары йӹлмӹштӹнӓат шамаквлӓ ямыт седӹ - вет ӹлӹмӓжнӓжӓт пиш чӹнь вашталтеш. Перви керӓл хӓдӹрвлӓ тене воксьок керӓл агылеп. Первиш ийш пӓшӓвлӓм тене вес йишлӓ ӹштӓт, культуры овуцавлӓмӓт иктӹлӓнӓт ӹнде кечӹнь кычылташ ак вӓрешт (лач наукышты вел тӹдӹвлӓм пыргедӹт)...
Мам вара ӹштӓш лиэш?
Властьвлӓн шанымашвлӓм ам пӓлӹ, но вот проста эдемвлӓ тидӹ гишӓн чоте тыргыжланат дӓ шукы сӓндӓлӹквлӓшток уже ямшы йӹлмӹвлӓм интернет палшык дон шижӹктӓрӓш тӹнгӓлӹнӹт. Техень корным мӹньӓт виктӓрем дӓ ӹнянем - ти йиш (кынамжы мадмаш постол) пӓшӓ туан йӹлмӹнан ӹлӹмӓшӹм йонгештӓрен да кужемден кердеш.
Властьвлӓлӓнжӹ нимат ак кел тама доко, тенге веле кынамжы шаналтымыла.
Удалить