понедельник, 4 марта 2013 г.

Чивыклӓ мадыш.


Эче ик "пӧртӹштӹш" мадышым ӓшӹндӓрем. Парня кӹжгӹцӓн пистӹ панды (неместӹ) гӹц мытык (иктӓ 1 сантиметр кытла) "тангатавлӓм" пӹчкӹн шӹндӓт дӓ цилӓ тӹдӹвлӓм пеле лош пӹсӹ кӹзӹ дон шелӹт ыльы. Икань 30-50 "пел-тангатавлӓм" тенге ӹштӓт. Ик покажы йӹргешкӹ кодеш, весӹжӹ - тӧр, "квадратныйрак" ыльы токо. Мычашвлӓжӹ пеле-йӹргешгӓнвлӓ (полукруг модан).
Мадшы тетявлӓэт эчеат ӱштӹ вадешӹн папи-тьотиштӹ сага пӧртӹшкӹнӓ шӹнзӹшволкыш толыт. Тевеш капка кӹлӹм тӓгу шурдымактылеш - пинӓ тӧрӧк опташ тӹнгӓльӹ. Вара толшывлӓэт тӱнӹцок пыйырт колышталытат чоте ынгылат - костан Бобикнӓжӹ цепеш пыртен шӹндӹмӹ дӓ тӹдӹм лӱдӓш ак кел. Ӹнде кудвичӹ лыман ял корны мыч ашкедӹт - "Шугырт-шугырт-шугырт!" Техень йук шакта гӹнь тӱгӹ нер лыктеок цаклаш лиэш - когон ӱштӹ!.. Ӹндежӹ церот дон пӧрт анзылны мижгемӹштӹм лым гӹц куги ваштыр дон пачкалтат. Коговлӓжӹ ыныкаштым яжоракын лымым ялышты гӹц итрӓяш шӱдӓт. Вара ташкалтыш мыч кузат - тошты ташкалтыш хангавлӓнӓ пиш мыраш яратат ыльы. Трӱк пӧрт амаса пачылт кешӓт ӱштӹ юж кӧргӹш когон пырен кеш. "Йӹлерӓк пыремӓ - ӱштӹм ит пырты!" - ыныкажым тӓгӱ талаштара... Мӓмнӓн тоннажы уже шӹнзӹшволкылан цилӓ йӓмдӹлӹмӹ: ӹшке выргемнӓм артем гӹц кедӓреннӓ дӓ пӧрт оголыш цымырен пиштеннӓ, вӓскӓ гӹц кужы олмангам пыртышна дӓ калангы сага шӹнзӹм гач тӹдӹ уже ӹренӓт шоктыш, ӧлвӓл гӹц сырам лӱктеннӓ дӓ ӹрӹктеннӓ...
Яра. Тевеш уже цилӓн вӓрӹм моныт дӓ пӓшӓштӹм тӹнгӓлӹнӹт. Папам кого шӹнзӹшвлӓлӓн церот дон сырам йӱктӓ. Тетявлӓлӓнжӹ кечӹ нӱшмӹ дон тиква тонгым пуат ыльы. "Ой-ой! Сыраэтжӹ пиж яжош! Кыце техень тотлым шолтен мыштет?" - ти йиш ядмашвлӓм шонгывлӓ вел агыл - тетявлӓжӓт колыштыныт дӓ техень корны дон сыра шолтым наукым чоте вуй кӧргӹш пиштенӹт. Яра, ӹне ӓлдок мадаш тӹнгӓлӹнӓ. Ужыда, тетявлӓэт эче седраш пырен вазыныт дӓ лоштышты, покшалнырак, изи пешӹр дон ты пистӹ кашаргывлӓэт йӓмдӹлен шӹндӹмӹ. Пӹтӓриш видӹшы тӹ пистӹ лаштыквлӓэтӹм пешӹрӹш постара, ӹрзӓлтӓлеш, дӓ седрӓ вӹлкӹ шӓлатен колта. Лаштыквлӓжӹ кым статян седрӓэш вазын кердӹт. Кыдыжы йӹргешкӹ покан, весӹвлӓ - тӧр (квадрат) покан, кымшывлӓжӹ - пеле-йӹргешкӹ мычаш дон седрӓштӹ шалгенӹт. Вот тӹ мычаш дон шалгыш лаштыквлӓм тӹнгӓлшӹ мадшет постара дӓ ӹшлӓнжӹ кода. Кодшывлӓжым вес церот дон мадшы тетя пешӹрӹш погаат тенгеок седрӓш шӓлӓтен шуа. Тенге мадыныт цилӓ пистӹ лаштыквлӓм мадын нӓлмеш. Кӱ сек шукы лаштыкым мадыш гач постара - тӹдӹ сӹнгӓ. Йынгы Кушыргы, дӓ Йоласал монгыр солавлӓжтӹжӹ ти мадышым ӓшӹндӓрӹшӓшлык ылыт.
Шур монгыр солавлӓштӹ ти мадышым "Чивыклӓ мадыш" лӹм дон лӹмденӹт. Тидӹ гишӓн Валери Аликов емайл дон сирен колтыш. Кого тау, шотеш пиштӹмӹ Валери!

Комментариев нет:

Отправить комментарий