вторник, 12 марта 2013 г.

Коти игӹ, кӱшӹл сӓндӓлӹк, цӓшӓн ӹлӹмӓш...


Иктӓ 7-8 иӓш ылмем годым сагана ик когорак ӹрвезӓш шӹренок мадын каштын ыльы. Лӹмжым ам сирӹ — ротньыквлӓжӹ ӓнят лыдытат шӹдешкен кердӹт. Тӹ эргӓшжӹм сола лошты воксьок ак яратеп ыльы — цилӓ анзылны хайзилӓнен, келеш-аккелӹм полдымактылын, алталымашешжӓт шӹренок тӹдӹм кыченӹт. Дӓ шолышташжат воксьок шеклӓнӹде — когорак кушмыкжы тӹдӹ гач тӱрмӓшкӹ попазыш...
Мӹнь ганемок изирӓк тетявлӓм тӹ ӹрвезӓшет цымырен погаат атаман гань мӓ донна вуйлалташ тӹнгӓлеш ыльы. Кынамжы тамахань лӱдӹктӹм лимӓшӹм шайыштын, кынамжы ӹшкӹмжӹм хвален — махань «ышан дӓ патыр» ылын, кынамжы «патырланым» паштек мӓмнӓм садвичӹвлӓ мыч охрецӹм, ӓль олмам шолышташ виктӓрен кеӓ ыльы. Ӓтям пӓлӹшӓт, мӹньӹм тӹ «ватага» лоц пӹсӹнок шывшын лыкты, но тӹдӹ анзыц «атаманна» ик шидепӹм мӓ донна иквӓреш ӹштӹш. Пиш яжон тӹдӹм ӓшӹндӓрем... Икӓнӓ мӓмнӓм постарен погышат колыш коти игӹм анжыктыш дӓ вара техень шаям келесӹш: “Ти коти игӹм рок лӹвӓлӓн тайаш келеш! Тайымыкына ти коти игӹ кӱшнӹш сӓндӓлӹкӹш кузаат тӹштӹ ӹлӓш тӹнгӓлеш!» Варажы мӓмнӓм шыгерлӓш кемы семӹньок виктӓрен шагалтышат паштекжӹ каремӹш виден кеш. Валышнаат пӱӓ тӹреш изи могилӓм капайышна. Пакылажы, коти игӹм тайымык, «атаманна» остатка шамакым кычыш: «Яра! Ти сӓндӓлӹк гӹц весӹш тагачы чонгештет. Ӹлӹмӓшет паян дӓ цӓшӓн лижы манын мӓӓт тӹньлӓнет палшенӓ!» Тенге попымык кӹшӓнжӹ гӹц ик тӓнгӓм (ой-йой, кого окса вет ыльы...!) лыкты дӓ могилӓ вӹк пиштӹш. Мӓжӓт кӹшӓнвлӓ мыч кӹчӓлӹн тамахань тыгыды оксам мон лыкнаат тӹшкок пиштӹшнӓ. Кӱ 5 копекӹм мон, весӹ 10 копекӹм... Иквӓрешжӹ ик рубль нӓрӹмӓт поген ситӓрӹделна. А вуйлалтышнажы ӹшкетжок 1 рубльым пиштен. Вӹкынӓ анжальыат, - «Тидӹ чӹдӹ! Коти игӹнӓ кӱшнӹ ти тыгыды окса дон цӓшӓн ак ли! Шужен дӓ хвораен мучыялташ тӹнгӓлеш!» - маньы дӓ сӹнзӓвӹдӹм киджӹ дон ӹштӹл колтыш. Мӓжы цилӓнок трӱк мӓгрӓш тӹнгӓлнӓ. Когон тӹ коти игӹм ӹжӓл лин колтыш. «Яра-яра, идӓ мӓгрӹ! Ӓлдок шукырак оксам томавлӓнӓ гӹц цилӓн иквӓреш канденӓ! Ӓтят-ӓвӓтвлӓлӓн коти игӹ гишӓн нимат идӓ попы — ӹжӓлӓйым окса котилӓн цӓшӹм ак пу!!! Тетратьым, кырандышым ӓль книгӓм нӓлӓш окса келеш манмада — тӹдӹм нӓлӓш нӹнӹ тӓлӓндӓ оксам ӹжӓлӓйӹдеок пуат!» - вуйлалтышнан техень шая паштек цилӓн карем гӹц пӧртвлӓнӓ мыч кыргыжын шӓлӓнен кешнӓ. Изиш веремӓ эртӹшӓт мӹнгеш цилӓн каремӹш толыннаат коти могилӓ дон вӓшлиннӓ. Ӹндежӹ пиш шукы оксам свезӓ могилӓ вӹк пиштӹшнӓ. Иктӓ лу тӓнгӓ ӓль тӹдӹ гӹцӓт шукы ылын векӓт... «Атаманна» когон сусу лин колтыш. Тӹдӹм анжен мӓжӓт йырӓлтен дӓ, котин цӓш гишӓн тумаен, сусу лин колтышна. «Яра! Ӹндежӹ когон яжон ӹштӹшнӓ. Иргодым тишӓкен ик копекӓт ак код! Коти игӹнӓ цилӓ сагажы кӱш нӓнгеӓ! Ада ӹнянӹ гӹнь ирокок анжалаш толмада!» - техень шая дон, «атаманын» зӹнзӓжӹ окса ара монгырыш валгалтышла йӹлгӹжӓлт кеш.
Иргодшы кечӹн пӱӓ тӹрӹш толмык когон цӱдейӹшнӓ — ик копекӓт могилӓ вӹлӓн кодте!!! «Лачокок коти игӹнӓ паян дӓ цӓшӓн лин колтыш!» - ти семӹнь сусун шайыштын карем гӹц мӓ кузеннӓ...

Комментариев нет:

Отправить комментарий