Йоласал...

Эче Йоласал СПТУ гишӓн тиштӹ анжалдок. Ти видео гӹц ӹшлӓнем осовын керӓл фотовлӓм нӓльӹм...
Кӹдӓл школ тымдышвлӓэмвлӓмӓт ужын колтышым (!!!) - теве ти фотошты Кисельников Петр Никандровичӹм мон шӹндӹшым, эче Михал Иванович Скворцовым пӓлӹшӹм (солаштына ӹлен), шайлныжы Люба-ӓкам (Сидушкина Любовь Александровна) каеш... А кӱшӹл вургымла оголышты Куприн Валери векӓт? Мӓ тӹдӹ дон иквӓреш Йошкарлашты, ПЛТИ-штӹ, тыменьӹннӓ дӓ пиш друженнӓ... Пакылажы мӹнь Сибирьӹш кешӹмӓт Йоласал лык ӹлӹмӓш гишӓн мӹндӹрц вел кынам-тинӓм колынам...

А тиштӹжӹ (ӱл фото) мӓмнан ярытымы Люба-ӓкинӓ пеледӹш букет доно, тыменьшӹвлӓ лошты шалга. Йуран ӓль поранан годым мӹнь шӹренок изи квартирышкыжы амалаш пыренӓм, дӓ тӹ школ жепем гишӓн ти блогыштына "Книгӓ корны" лӹмӓн шайыштмашым сиренӓм.


А ти тошты фотоштыжы Йоласал тагынамшы вӹд вал. Мӹнь пиш раскыдын ти валым ӓшӹндӓрем - вӓтӹвлӓ со тӹштӹ шӱӓлтен шалгат ыльы. Эче сагажок момоца ыльы - ӓтям мӹньӹм тӹш кидешок намал пыртен моло...) Техень изи ылмем годшенок ӓшӹндӓрем...
"Йолна ТВ" компанилӓн пиш кого тау ти шӱм пыдыратыш видеовлӓ гишӓн...

Яргата мардеж онгвлӓ...

Тевеш, ти видеом тагачы тӓнгем анжаш яды... Анжальымат когон сусу лим... Дӓ техень коментарим сирен кодышым:
"Тау-тау, шергӓкӓн Кырык Сирем! Пиш яжо пӓшӓм ӹштедӓ... Тагачы вел тӓмдӓм вӓшлим... Ӹнде пакылаат паштекдӓ кеӓш вӓрештеш - йӓнгӹм ӹрӹктедӓ... Цӱдеем дӓ пыйырт тыргыжланем - чоте чӹдӹ ӹдӹр-эргӹвлӓ тенежӹ кӹдӓл школым пӹтӓренӹтӹш... Ӹжӓл!.. Но, мам вара ӹштет? Ӹлӹмӓш пиш чӹнь вашталтеш... Сӓмӹрӹк халыкна сӓндӓлӹк йӹр, дӓ пакылажат, шӓлӓнӓ... Но, мӹнь ӹнянем - туан мулӓндӹ гӹц мӹндӹрнӹ пижӹт гӹнят туан йӹлмӹнам дӓ овуцавлӓнӓм шӱм кӧргеш переген урдат!..."
Цилӓлӓн тидӹм ужаш келеш - Кырык Сирнӓн иргодшы патырвлӓм вӓшлимӓдӓ...

Мӹнер амашвлӓ (эче ик лаштык)

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Ирок!...
Аслан Лёнит — йӓрсӹдӹм бригадирнӓ, мӓмнӓм ял гӹц кычен шокшы вӓрвлӓ гӹц тӱгӹ шыпшын лыктеш... Пӓшӓ ак вычы! Коговлӓ уже арававлӓм кӹцкенӹт дӓ цилӓ керӓл хӓдӹрӹм тӹш оптат... Изи омъюавлӓэтӹм пӹсӹрӓк ӹрвезӹ-ӹдӹрвлӓ ваштылын мыскылатат мӓжӓт йӹле погынаш цаценӓ, дӓ качдеок тӓрвӓнӹш араваш тӹргенӓ...
...Кечӹ эче лӓктеш вел,... когон ом шоэш, цӹтӹрнӹш арава вӹлнет пакыла амалаш цаценӓ, начкы ӱштӹ шуды цӓрӓ ялым лывша гӹнят...
Йонгатан, шӹмӓвычла кужын шишкен, ӹжӹвӹрвлӓ алыкым шижӹктӓрӓт, а шӹжвӹк юквлӓжӹ сотеммӹ семӹнь чӹдемӹт дӓ воксьок ямыт, вуйта ик кек весӹлӓн пӧртӱ сценӹм йонгештӓрӓ...
Тӹтӹрӓ логӹц кого пушангӹвлӓ кайыт, кыдыжы лишеммӹ семӹнь изиэмӹт-изиэмӹт да трӱк самшуды лапштаныш сӓрнӓлт кеӓт... Арава гӹц тӹргештен ик-кок пӹсӹ эргӓш тӹ тӹшкӓ гӹц каржангым кӹрӹн погатат цилӓ вӹкӹлӓ кӹшкӓш тӹнгӓлӹт. Тӹдӹ попаза гӹнь пӹсӹ вӹцкӹж кагаквлӓжӹ дон тыгыр-ялашешет пиш цаткыдын пижеш. Тевеш уже тетявлӓэт цилӓн каржангы-вырсыла мадыт, выргем гӹц ыдырал нӓлӹн имӓн каржангетӹм мӹнгеш шуат, дӓ чучыт гӹнь сусун сӹгӹрал колтат... Цилӓн ваштылыт, коговлӓжӓт лач кайышланен вел костанла чучаш цацат...
Алыкыш кыдал шомеш цилӓн шижӹт, нелӹ пӓшӓм ӹштӓш йӓмдӹлӓнӓт — имни пачеш пижӹн кодшы каржангывлӓ вел эртӹш веселӓ мадмашым ӓшӹндӓрӹктӓт...
… «Ялетӹм перегӹ!» - цаткыды мары, Сиволот, мӹньӹм поктен шон, дӓ сӓжӹ дон кымдан сален вургымла монгыр гӹц эртен анзыкем лӓктеш. «Йошт-йошт-йошт!» - цилӓ вец салым йук шакта. Мӹнят изи сӓэм дон кымдаракын салаш цацем, но иктӹ паштек весӹ, кого хресӓньвлӓ мӹньӹм эртӓтӓт анзыланем шагалыт...
...Кечӹ кузен кеӓӓт шудым кажландара - салаш нелӹрӓк лин колта... Лёнитнӓ пӓшӓм шагалта дӓ цилӓн тӹшкӓ-пушӓнгӹвлӓ лӹвӓлӓн пышкыды шуды вӹк кӓнӓлтӓш вазынна. «Маняр покосым салышыц?» - икӓнӓ иктӹм тетявлӓ ядыштыт. Бригадирнажӓт хресӓньвлӓ лошты каштеш, дӓ цилӓм тенгеок ядыштеш, вара изи блокнотыш лӹмӹштӹ ваштареш сирӓ — тӹдӹ шыжӹм, пӓшӓдӓр тӱлӹм годым, керӓл лиэш... Сӓмӹрӹквлӓ лошты шукынжок коговлӓ гӹц кок-кым покосеш чӹдӹм саленӹт, дӓ пел йукын вел Лёнитлӓн пелештӓт — слабка ылметӹм анжыкташ намыс ылын вет... Но цаткыдырак эргӓшвлӓнӓ коговлӓ гӹц ак кодеп гӹнь пиш сусун дӓ раскыдын сӹгӹрӓл колтат: «Мӹнят шӹмӹтӹм сален лӓктӹм!»...
...Тевеш шокшырак лин колтыш — цӹрцӹквлӓ цилӓ вец вуйта йӓрсӹдеок изи сӓвлӓштӹм шымат, мӱкшвлӓ пеледшӹ пистӹ йӹр мынген-цыжген чонгештӹлӹт,.. кловой пӹлгомышты раскыдын кайшы вӓрӓшвлӓ икӓнӓ иктӹ йӹр шылдыр тӓрвӓтӹдеок сӓрнӓт...
Хресӓньвлӓнӓ йуалгы ӹмӹлкӓштет амален кенӹт мол, лач кыды-тидӹ вел пел-юкын тама керӓл йыла гишан шайыштыт — сола ӹлӹмаш куштылгы нигынамат ылте векӓт...
...Тӹ жепӹн шокшы аяр шудынам ик монгыр гӹц коштыш — ӹнде авараташ келеш, вес монгыржат кошкыжы...
Лёнитнӓ шуды пучкам кидӹш нӓлӹн пыйырт тӹдӹм пынзалеш-кормежтӓлеш дӓ вара халыкым кӹньӹлтӓ: «Ӓлдок — кӹньӹлдок! Аварташ кенӓ!»
...Ти пӓшӓм халык пиш пӹсӹн ӹштен... Иктӹ паштек весӹ, цилӓн, покосвлӓ мычкет шӓлӓнен кеӓт дӓ крӓпля дон кажланыш шудым ик монгыр гӹц вес монгырыш ыдырен, авартен кузыктат...
"Крӓплям шуэт-токет ыдырет-шудым кузыктет,.. шуэт-ыдырет-кузыктет,.. шуэт-ыдырет-кузыктет..." - тӹ жепӹнок ашкедӓт, ашкыл паштек ашкыл, дӓ крӓпляэт ик шуды лаштыкымат авартыде ынжӹ коды! Тенгелӓ ровотаен хресӓнвлӓнӓ покос мыч пиш чӹнь ашкедӹт...
Кынамжы пелцӓш нарӹ вел эртӓ, а пӓшӓ пӹтен кеш — сӓрӓн мыч пылвуй якте ыдырен лӱктӹмӹ шуды рӓдӹвлӓ кечӹ лӹвӓлӓн кошкаш тӹнгӓлӹт дӓ кажланыш пеледӹш пышым изи мардеж алык мыч цилӓ векӹлӓ вӹстӓрӓ...
Цилӓ вец цӹрцӹк йук — когон тужын тьыргат, вуйта икӓнӓ иктӹм шымен-нӹжӹн сӹнгӓш цацат...
Ти йук сагана амаш вӓрнӓ яктеок шакта, вуйта цӹрцӹквлӓэт кыдалшы аравам ыжатат дӓ цилӓ алык хирӹм шижтӓрӓт: «Перегӓлтдӓ! Пакырак шӹлдӓ! Хресӓньвлӓ толыт! Сӓштӹ пӹсӹ, крӓпляштӹ кужы!..».
Мӹндӹрцок шуды пыш лоэшет тотлы шарык лем пышым шижӓш тынгӓлӹнӓ да тынӓм вел шужыш мӹшкӹрвлӓнӓ гишан цилан трӱк ашӹндӓрен колтенӓ...
Повырнажат жар тумвлӓ шайыцок цудыргыш арававлӓнӓм колын дӓ уже стӧл вӹк ире плошкавлӓм лыктын, сыкырым шулын дӓ марльы дон шӹнгӓ гӹц леведӹн стӧл кыт мыч шӓлӓтен,..
Кого падвлӓ пӹслӓнӹш тыл сага мӓмнӓм вычат — качмынажы пиш шоэшӓт мӓ кидӹм мышкындалын кужы стӧл лош ӱждеок пырен шынзынӓ...
(эчеӓт лиэш...)

Мӹнер амашвлӓ (пакылаш лаштык)

Пал Генай, Йынгы-Кушыргы

Йынгы-Кушыргы соланан алыкжы Шурышты ылын, дӓ, анжок - Шур-Кушыргы доцжат пиш лишнӹ, иктӓ кок-кым уштышышты вел векӓт. Вуйта ротньык солавлӓ кӓнгӹжӹм иквӓрешрӓк пижӹндӓлӹнӹт...
Тӹ солана алык покшалны, пасна шалгыш тумвлӓ ылевӹ, шукы агыл, лач шӹм-лу тум ӓнят. Хресӓвлӓнӓ мӹнер амашвлӓштӹм тӹ тумвлӓ лоэш, пушӓнгӹ лывӓлӓн кӓренӹт. Тӹ вӓрӹм курым мыч чоте переген урдаш цаценӹт...
Тевеш арава паштек арава амаш вӓрӹшкӹнӓ кыдал миӓт. Дӓ шонгырак марывлӓ тӧрӧк имештшӹ варешок арававлӓштым йӓстӓрӓт. Кыдыжы тум вуйыш анжен тамам кӹчӓлӹт, дӓ вара сусун сӹгӹрал колтат: «Теве-теве, равывлӓэм тишток мӹньӹм имештшен вычен кечӓт!» Дӓ тум вуйыш кузен тӹшец таен кодымы хӓдӹрвлӓштӹм валтат.
Пӹцкемӹшӓлтмеш ош мӹнер амашвлӓ рӓдӹн-рӓдӹн шӓрлӓт. Амаш сӓрӓн покшалны тыл вӓр ӹлӹжеш. Йӹржӹ кӹжгӹ тум пренявлӓ тагынамшенок киӓт, вуйта тылым оролат...
Тишток кужы ханган стӧл — повырын пӓшӓ вӓржӹ. Тӹдӹ хресӓньвлӓм шуды жеп вашт пукша — шарык пай дон кого падеш пырса лемӹм шолта, да вес падеш — чӓйӹм. Ӹрвезӓшвлӓм тӹдӹлӓн палшаш шыренок колтенӹт. Чӓй шолташ мол шим шаптыр ӹлӹштӓшым погаш, ӓль лӧчкӓ важым постараш — тожы пиш яжо чӓй пылучаялтын (тӹ важвлӓ уршы Шур сир гӹц канатвлӓ гань кеченӹт — тӹ «канатвлӓэш» кечӓлтӹн, мӓ утикӓлӓ мадынна, а кӹрӹн кеӓтӓт пышкыды ошмаш ваштылын-царгыжын кенвазынна — но керӓл важ лаштык кидешок кодеш...). Эче кечӹнь кукшы сӓвӹм тӹшкӓ логӹц лыктын кандаш келеш ыльы — тылым ӹлӹжтӓш пиш керӓл,... ӓнгӹр гӹц ӱштӹ вӹдӹмӓт кандаш топлотраок келӹн...
Вӹд кандашжы мӓ, ӹрвезӓшвлӓ, чоте яратеннӓ — имним кӹцкен Шур-Кушыргы монгырыш арава дон цудырген кыдалына. Ӓнгӹрышкок кыдал пыренӓ дӓ аравам покшалан шагалтенӓ. Сермӹцӹм лыштарен имнилӓн волям пуэнӓ — тӹдӹ вара вӹдӹм йӱн шалга пока мӓ ведра дон кӹртни пецкӓм теменӓ. Тӹ вӓрӹштӹ ӓнгӹр пындаш гыц вӹдважвлӓ лӓктӹнӹтӓт вӹджӹ когон ӱштӹ дӓ йонгата ыльы...
...Вадеш, качкындалытат хресӓньвлӓнӓ тыл йӹр изижӓт-когожат, цилӓн иквӓреш цымыргат дӓ ик кого семнялӓок тыл сотышты веремӓм эртӓрӓт...
Тевеш иктӓжӹ шонгемшӹ марым ядышташ тӹнгӓлеш: «Михӓлӓ! Лачокок ма соланавлӓ суасламарывлӓ ваштареш Кожваж алыкышты шидӓлӹнӹт?»
Тидӹм колын цилӓн трӱк полдымактылаш цӓрнӓт дӓ пӹлӹшӹштӹм кашартен Михӓлӓ-кугузам вел колышташ тӹнгӓлӹт. Тӹдӹ цигӓркӓм шыпшылын кахыралта дӓ шайышташ тӹнгӓлеш (...тӹжемшӹ гӓнӓок агыл вӓл...).
Тӹ шидӓлмӓш иктӓ кокшӱдӹ и перви лиӓлтӹн дӓ изи вырсы гань ылын маныт... Йынгы-Кушырышты тӹшӓк колышы патырвлӓм чоте шотеш пиштенӹт. Но, лачок тиды лиӓлтӹн, ӓль ямак вел курым гӹц курымыш аварген кузен — кӱ вара пӓлӓ?..
Ти йиш шайыштмашвлӓм, ямаквлӓм дӓ манеш-манешвлӓм ӹлӓлшӹвлӓ церот дон шайыштыныт. Сӓмӹрӹквлӓжӹ тынӓм первиш ӹлӹмӓш гишӓн пиш шукым пӓлӓш тӹнгӓлӹнӹт — техень шаныдым тыменьмӓш лиӓлтӹн...
...Тыл пӹслӓнен йӧрӓш тӹнгӓлмеш тӹшкӓнӓ тӹштӹ цымырген шӹнзен. Шонгыраквлӓ вел йук лыкдеок кӹньӹлӹт дӓ омештӹн-омештӹн амаш кӧргӹш пырен кеӓт. Пыйырт эртӹмӹк тӹшец цила йиш нерьюквлӓ оркестр гань шакташ тӹнгӓлӹт... Тӹдӹм колын кодшы сӓмӹрӹквлӓэт йук кычен ваштыл колтат дӓ пакыла тамам вычен шӹнзӓт... Хайзирӓк ӹрвезӹвлӓ ӹдӹрӓшвлӓм элтӓлен яратымаш йиш мадмашвлӓм тӹнгӓлнештӹ... Ӹдӹрӓшвлӓжӹ кайышланат, вуйта шӹдешкӓт мол (кыдыжы ӓнят кайышланыдеок седӹ...), ахальывлӓэтӹм лывшал колтат кынамжы цаткыдынок шокшы туп тӧр...
Теве кыды-тидӹ, иктӹ весӹ дон иквӓреш мадын-балуен, пӹц кӧргӹш кыргыж пырат дӓ тӹшӓк айырланен, шӹдӹр лӹвӓлӓн... пышкыды шуды вылӓн... шӹжвӹк мырым йыд вашт колыштын — курымеш мыжырангыт...
Весӹвлӓжӹ пӹслӓнӹш тыл йӹр пӹзӹрген, пел-йукын яратымаш мырывлӓм мырен шӹнзӓт... Сӓмӹрӹквлӓэт воксьок ӹнештӹ шӓлӓнеп ылнежӹ, но костан ӓтя-ӓвӓ йуквлӓ амашвлӓ кӧргӹш нӹнӹм сотыки шыпшеден пыртат...
(эче лиэш...)