ОМЪЮАВЛӒ

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

Ирок Шур алык лапышты тыр: арашӹнгӓвлӓ веле пызгат. Когораквлӓ шуды салаш кен колтенӹт, мӓ веле, рвезӹвлӓ, эче вӓрӹштӹнӓок пӓрдӓлын, нигыцеӓт кӹньӹл ана керд. Омжы пиш когонок нелӹ, кӹпцӹк вӹлӓн вуйым вуйта шӹм пуд темдӓ.
Тагачы молы ӓвӓм анзыцынрак кӹньылтӹнежӹ ыльы, пӹтарижӹ пурынок, а вара:"Анжы вет, ӱштӹ вӹдым вӹкет кӹшкӓлам!"-маньы.
-Хыть щокшы смольым йӧрӓл!- тенге вӓшештӹшӹмӓт, вес монгырыш веле сӓрнӓл вазым.
Мам вара, эче луаткок иӓш веле ылам ӹшкӓлӓ. Техеньӹ годым нимат ӹштен ат керд, омок тӹнь гӹцет силанрак. А тенгежӹ гӹнь вет мӓжӓт тиштӹ такеш амален ана ки, мӓмнӓнӓт ӹшке пӓшанӓ улы: мӹнь молы,шамак толшеш, Анани тӓнгем доно Шуркушыргы гӹц вӹдым шыпштем. Вес ӹрвезӹ-ӹдӹрвлӓӓт улы, нӹнӓт пӓшӓде ак шӹнзеп:иктӹвлӓ имнивлӓм анжат, весывлӓ пад лӹвӓк пум-шӓнгӹм йӓмдӹлӓт, качкаш шолташ турим итӹрӓят, шудым аврташ каштыт дӓ молат.
Ох, ӹнде вӓрӹштем шукы киӓш ак яры, ато вес ӹрвезӹвлӓ пӹсӹрӓкӹн кӹньӹлӹтӓт, эче сыцымат тӹлӓнет шӹрен кодат. Икӓнӓ тенге, екшуквлӓ, ӹштевӹ вет- амаш гӹц лӓктын шагальым, как раз ти кытлан когораквлӓ шудым сален толыт ыльы, мӹньӹм техеньӹм ужын колтен, ваштылаш тӹнгӓлевӹ.Мӹнгеш амашыш пырен, лицӓэм тӹнӓм тӹгӹр вашт анжал колтышым- сыц веле шалгем!..Тевеш, тевеш, эчеӓт кӹзӹт тӓгӱвлӓ хихиклен кыргыжталыт, омъюавлӓм "тымден" каштыт.
Эх, кӓрнӓлтен колтемӓт, йӹлерӓк ӹнде имним кычаш кемӹлӓ, вара тӹдӹм кандымыкы, пецкӓӓн араваэш кӹцкӹмӹлӓ. Кышты вара Ананиэмжӹ? Эче амала гыце? Имнилӓн кеӓш тагачы такшым мӹньӹн церотем.
Имнинӓжӹ моло утла пӹсӹ идӓ машаны. Мӓлӓннӓ вет со тӧргӹш доно кыдалыштмыла, а алашана мыльырак ӹшкӓлӓ, ӹзӹрӓ тӹдӹм когонат ат талаштары, кидетшӓт сӓп шыпшедӹлмӓшеш каршташ тӹнгӓлеш. Но охыр пецкӓ доно кемӹ годым, сотыки парым пуэнӓ конешны дӓ алык лап мычкы тунгырге веле кыдалына, Шуркушыргы якте кок уштыш веле гӹнят, йӓнгнӓм чоте кӓндӓренӓ:
-Э-ге-гей, хали-гали!
Э-ге-гей, хали-гай!
Вӹдшӹм сола лапыштышы вӹдсӹнзӓ гӹц нӓлӹнӓ. Но тиштӹ пыток пӓшӓлӓш келеш. А мӓ со вет церот доно пӓшӓлена. Шамак толшеш, если мӹнь тагачы имним кӹценӓм гӹнь, тӹнӓм вӹдӹм Анани лыктеш, а мӹнь вӹдӹм пецкӓшкӹ темӹмӹ годым, кӓнӓлтенӓт кердӓм.Тӹнь ти нӱжвек пӱжвӹд лоэш ямаш цацы(пецкӓшкӹжӹ вет пиш шукы ведрӓ вӹд пыра), а мӹнь ти веремӓн ирокшы омем пакыла шыпшам.
Икечӹ молы ведрӓнӓм валтен колтеннӓ ыльы, тагыце-ӓнят кид гӹцӹн сӹсӹрген кеш дӓ кенвазы. Яра тидӹ гишан эче иктӓт ак палеп да кыце-гӹнят, пагырым нӓлӹн, тӹдӹм мӹнгеш ыдырен лыкташ келеш ылнежӹ.
Молнам моло мӓ тенге ана амалы ыльы. А тидӹ ик тӓнгӓштӓрӹмнӓ паштек вет ли. Мам вара, мӓ, Анани доно коктын споренна, кӱ маняры амалыдеок тырхен кердеш? Кок йыд тырхеннӓ, а кымшы кечеш ирок имнинӓм кӹцкеннӓ дӓ тиш вӹдлан толынна. А варажы ӓшӹндӓрӓшӓт намыс. Вӹдсӹнзӓ яктежӹ эче шонна тама, а тӹштӹжӹ гӹнь колен вацшывлӓ гань кенвазынна. Иктӓ кок чӓсӹштӹ веле вӹдлӓн толшывлӓ кӹньӹлтенӹт. Вара имнинӓм тӓрвӓтӓш цаценӓ- а тӹдӹ пыдален шӹндӹмӹ гань вӓрӹштӹжок шалга.
Анженӓ гӹнь, когонок потикӓ:имнинӓ тарта лошты ик пичӹ монгырны шалга, а пецкӓӓн аравана- вес монгырны. Кыце тидӹ тенге лин кердын? Арава- ик монгырны, а имни- вес монгырны? Омпышанвлӓэт мӓ воксеок ынгылен ана керд. А Шуркушыргы ӹрвезӹвлӓ уталген кеен ваштылыт. Тенге, екшуквлӓ, мыскылен пуэнӹт: имнинӓм туарен, арава тартавлӓм пичы раж вашт лыктын, вес вецӹн мӹнгеш кӹцкен шӹнденӹт- ни анзык, ни шайык...
- Эй,Валька, ситӓ амалаш, кӹньӹл, пецкӓнӓ циц!- Ананин юкшы шакта. Шижӹн колтышым, лачокат, тӹдӹ уже сӓпӹм пӹтыркӓлен, имнинӓм мӹнгешлӓ сӓрӓлӓш цаца."Тырлай,-шанем,-тагачыжы цилӓок шот доно вӓл?"
- Ведрӓнӓжӹм ана лык ма?- тыргыжланен Анани гӹц ядам.
- Махань ведрӓм?
- Тевеш,.. икечӹ валтен коденнӓ ыльы?..
- Кына-а-ам?
- Тевеш тӹнӓметшӹ?..
- Ит алталы!
- Лачок попем!
- Омыным ужделат? Шӹц йӹле!
Мӹнь пецкӓ вӹц кузен шӹнзӹмӓт, пел корны эртӹмӹ якте ик юкдеок шӹнзӹшӹм. Со тумаем, тидӹ лачокат ылын ӓли агыл? Раз Анани ведрӓ гишӓн ак пӓлӹ, значит, нимат техеньӹ ылде, лач омынеш веле кайын. Сотыки вара тырхен шӹм керд дӓ ядым:
- Тӹнь, Анани, амалыдеок маняры тырхен кердӓт?
- Амалыде?-
- Ы-ӹ-ӹ?...
- Ам пӓлӹ...
_ Айда споренӓ?!
- Айда!
Лачокат вет Анани дон спорышна. Цилӓ вара омынем семӹньок ли: кок йыд тырхеннӓ, вара ирокеш вӹдланӓт Шуркушыргыш кеннӓ дӓ тенгеок вӹдсӹнзӓ сага вара шыралт вазынна.Имнинӓм веле тупынешлӓ иктӓт кӹцкен шагалтыделыт, тӹдӹ ӹшкедурешӹжок амашвлӓ докы охыр пецкӓ доно миэн шагалын.Амашвлӓ доны вес ӹрвезӹвлӓ тӹдӹм ужын колтенӹтӓт, мӹнгеш мӓмнӓм кӹчӓлӓш толыныт. А мӓ, пышкыды шуды вӹлнет, нерӹм веле шыпшыл колтенӓ- амаленнӓ, маныт ыльы доко.
Вот техень омъюавлӓ ылынна.