ПӒРДӒШ

Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы

-Валька-а!.. Валька-а!..- тӓгӱ мӹньӹм ӧлицӓ гӹц сӹгӹрӓ.
- Ма-а?..- омпыш донок мӹнь пӧрт окня вашт анжальым. Э-э, тидӹ тӓнгем, Влайка.
- Лӓктӹма!
- Малын?
-Кол кычаш кенӓ?!
- Тырлай, ӹшке пыремӓ, качкылдалам веле.
Влайкан кок ӓнгӹрваштыржы ижӹ улы, коктыге сагажы нӓлӹн, каждыйжын кым ӓнгӹр рӓдӹ ижӹ. Кынамжы молы икӓнӓштӹ кым колым шыпшын лыктеш. Когонок кычен мышта. Мӓ икӓнӓ агыл тӹдӹн доно тӓнгӓшеннӓ: кӱ кечӹ мычкы шукырак колым кычен лыктеш? Тӹдӹ со сӹнгӹшеш лӓктӹн: тамалын-ӓнят тӹдӹлӓн шукырак кол вӓрештеш доко. Цӓшӓнрӓк ылеш векӓт.
- Йӹлӹм ӓнпичӹштӹ агыл, каремӹштӹ, кыныж ара лӹвӓлнӹ кӹчӓлӹнӓ. Тӹштӹ патырраквлӓ ылыт,- пӧртыш пырымыкыжы, Влайка попа.- Тагачы тыр, мардежӓн агыл.
- Цецаш...- мӹнь тури туаткалым ышмашкем шӹшкӹн шӹнденӓм, шӹшерӹм эче подылаш цацем.
Мӹньӹнӓт такшым кок ӓнгӹрваштырем улы, ӹнде тожы кым ӓнгӹр рӓдӹ, но пӹтӓри кокты рӓдӹ веле ыльы, а тенгечӹ йориок пижӹктӹшӹм.
- Вадимӹм шӹц сӹгӹрӓл ма?
- Сӹгӹрӓльӹм дӓ... ам ке маньы.
- Кышкы, келесӹшӹц?
- Келесӹшӹм дӓ... чӹчӹжы толын...
- Мам канден?
- Ам пӓлӹ, нимат ӹш попы доко.
Вадимӓт тенгежӹ со сагана каштеш. Но тӹдӹн халашты ӹлӹшӹ чӹчӹжӹ улы, толмыжы йӹде Вадимлӓн тамавлӓмӓт канда. Имештӹ моло бинокльым пуэн. Седӹндон,анзылнына тӹдӹ когоракеш ӹшкӹмжӹм ужеш ыльы.Хайзижӹмӓт эче хайзирӓк ылеш, со командир лиӓш цаца.Эче йӓлӹмӓт мыскылалеш- техеньрӓк ӹрвезӹ.
- Яра ӹнде, кенӓ!- туаткал лаштык донок мӹнь стӧл логӹц лӓктӹм.
Кол кычаш кынамжы Кожваж ӓнгӹрӹш, а кынамжы Кого Йынгышкок каштынна. Тагачыжы Йынгы тӹрӹш кеӓш лина. Велосипедвлӓнӓм кышкыжнаат, йӹллан каремӹш сӓрнӓл толна. Вара Ольгын Лык варӹш кыдална.
- Шонг йӓмӹш!- Влайка манеш- Тӹштӹ пӓрдаш вӓр, икечӹ Филимон ежӹнг кыташым кычен!
- Кӱ манеш?
- Вадим!
- Алтала сӓй...
Такшым, солана мары, Филимон, яжо коллоэцеш шотлалтеш, шӹренок кого колвлӓм кыча. Но Вадимӹн попымыжылан когонат ӹнянӓш ак ли, тӹдӹ алталашат ярата.
-Ӓлмӓ-ӓлмӓ...
Кришкӓн Влайка мӹнь гӹцем ик иэш веле когорак, тӹдӹ кӱшӹл вуйышты ӹлӓ. Мӹньжӹ токышты со кыргыжталам. Нӹнӹн пуркавлӓштӹ моло улы, а сарай лӹвӓлнӹштӹ яжо пу станок шалген, дӓ хӓдӹрвлӓжӓт тӹштӹ ембӹлвлӓ, пыровлӓ, толотавлӓ ылыныт. Тьотяжы яжо кид мастар ылын.Седӹ, мӓ тӹштӹ пу гӹц сакой мадышвлӓм, пичӓлвлӓм ӹштӹлӹннӓ.Тевеш, ӓнгӹрваштырвлӓмӓт тӹшток ягылтеннӓ. Влайкажын эче Анюка шыжаржы ылын, тӹдӓт со мӓ сагана иквӓреш мадын.
Теве ӹнде "шонг йӓм" манмы вӓрӹшкат кыдал толна. Ти вӓрӹштӹ Йынгы ӓнгӹрнӓ кого лыкым пуа, лач пӱгӹ ганьок какляка ылеш. Кӱшнӹрӓкшӹ- кӱэрӓн дӓ коаш, ашкед ванжашат лиэш, а тидын турежӹ- пиш келгӹ дӓ кымда. Вӹдшӓт ире, тырын йога.Вӹдшӹ изиш ти варӹштӹ шонгештешӓт векӓт "шонг йӓм" маныт? Ӱлнӹрӓк ӓнгӹрнӓ эче какляргалт кеӓ, а вара тӹшкӓвлӓ шайылан сӹнзӓ анзыцын ямеш.
Мӓ ӓнгӹрваштырвлӓнӓм велосипед рам гӹцын кедӓрен, нӹнӹм кол кычаш йӓмдӹленӓ, а вара йӹлвлӓм чиктен шӹнден, капцакавлӓнӓм вӹдыш шуэн колтышна. Влайкажын капцакажы комбы пын гыц ылыт, а мӹньӹн- лапкашты нӓлмӹвлӓ гӹнят, но сойток яжон кайыт.
- Маняр гӓнӓ шӹвӓльӹц?- Влайка мӹнь гӹцем ядеш.
-Ик гӓнӓ!..
-Э-э, тенге нимат ат кычы!
- Малын вара?
-Кым гӓнӓ вет келеш: йымын йыла кым йыла!
Лачокат,тидӹм веле келесен шоктыш, ик капцакажы, вара весӹжӓт вӹд лӹвӓкӹ вален-вален кевӹ. Ӓнгӹрваштырвлӓжӹм шыпшын лыкты: каждыйышты- ик мӱктӹ рӓдӹ. Э-э! Теве, мӹньӹнӓт капцакаэм пытькаш тӹнгӓльӹ, дӓ мӹнят ик мӱктӹм шыпшын лыктым. Ах-ха! Качкеш!..
Вара Влайканат дӓ мӹньӹнӓт капцакавлӓнӓ мадыт веле: ик кол паштек весӹм сирӹш кӹшкенӓ. Мӱктӹвлӓ дӓ пынтӹрвӹвлӓ веле гӹнят, ма вара, сойток сусу ылына. Тенге цаклыдеок пӱлӓ веремӓ эртӹш векӓт.Кечӹвӓлӓт лишемеш. Шотлен нӓлнӓ: Влайка кымлы вӹц колым кычен, а мӹньӹн чӹдӹрӓк- кымлы кокты веле. Ти гӓнӓкӓт сойток вет Влайка анзык лӓктӹ!
-Пытькы-пытькы, кол-кол!
-Мытькы-мытькы, тол-тол!
-Лиэш яжо кагыль!
- Коклы вӹц падкагыль!
- Ура-а!
- Ура-а!
.....
-Эй, тырлай-тырлай, айда эче изиш кычалалына?!- Влайка тӹргештӹлаш цӓрнӹш,- Кого пӓрдӓшвлӓ кечӹвӓл анзыцат вет качкыт,- манеш.
_Яра йок, ситӓ, токына кеӓш келеш,- мӹньжӹ ӹнгӹрем,- Мӹшкӹрӓт теве шужен колтыш.
- Ӓлмӓ-ӓлма эче изиш шӹнзӓлынӓ, сойток вет иктӓ пӓрдашым кыченӓ!,- Влайка мӹньым сарвала,- Нужер шукш доно шуэн анженӓ,- манеш.
- Ӓлмӓ-ӓлмӓ ӹне... толькы шукы агыл, кечӹвӓл якте веле. Вара кенӓ.
- Кыш пырен кенӓ? Кенӓ!- нужер тӹшкӓвлӓ логӹц шукшвлӓм поген толят, Влайка ӓнгӹрвлӓм вӹдышкӹ нужер шукшвлӓ доно колтыш.Мӹламжӹ мам ӹштӹмӹлӓ? Мӹнят паштекшӹ тенгеок ӹштӹшӹм дӓ вара сагажы шӹнзӹм. Толькы вот ӹнде ик капцакаат ак тӓрвӓнӹ. Мӱктӹ дон пынтӹрвӹвлӓ темевӹ виднӹ, а пӓрдӓшвлӓ эче шужен шоктыделыт гыце?
Ти веремӓн сӹнзӓэш ӱлнӹрак ылшы каргыжан преня тӹкнӹш. Преня дык преня. Но тӹдӹ со токынала дӓ токынала лишем миӓ.
- Ужат?- мӹнь Влайкам йышкыральым.
- Ужам-йӓ...
- Йогы ваштареш куза...Кыце тенге?
-Ах-ха-а...
Теве пренянӓ туренӓ якте шо дӓ вес сиреш шагальы.
- Валька, тидым тамахань кол кузыкта векӓт,- влайка попа.
-Кыце колжы кузыктен кердеш? Лепкӓ донжы шӹкӓ ма?- мӹньӹ йӹрем.
- Агыл, ӓнят тагыце преняэш пижӹн шӹнзӹн...
-Кыце вара?
- Кыце-кыце...Ӓнят, иктӓжын ӓнгӹрӹш варештӹн ылын, вара лескӹжӹ хӓлӓ кӹрын шуэн: ӹнде преняэш лескӹжӹм куктен-пӹтырен шӹнден. Вот и шыпшедӓ.Кого кол, векӓт!..
- Лачок вӓл?..
- Ӓне кыце преняжӹ ӹшке вуяжок каштын кердеш?
Ти кытлашты мӹньӹн ик капцакаэм пыть-йошт вӹд лӹвӓкӹ вален кеш! Акат кай.
- Ужат?! Ужат!?- Влайка сӹгӹрӓл колтыш.
Мӹнь ӓнгӹрваштырем роалтышым дӓ вурдыжым токемлӓ шыпшаш тӹнгальӹм.
-Э-э! Махань нелӹ! Когон нелӹ!- саслем.
-Попышым вет! Кого пӓрдӓш!- Влайкаэмӓт токем тӹргештен, ӓнгӹрваштырем шыпшаш ӹнде палша.- Сӹсӹрген веле ӹнжӹ ке!
Тенге веле манын шоктыш, ӓнгӹрваштырна выртешок куштылге кеш. Лескӹм шыпшын лыкна- ӓнгӹрӹш тамахань трӓпка лаштык веле пижӹн шӹнзӹн. Лишкӹрӓк анжална- тӓгӱн трусик гӹнь веле.
Ти веремӓн тӓгӱн-ӓнят ваштылмы юкшы шактен колтыш. Анженӓ- вӹд вӹлнӹ эдем вуй каеш.
-Пӓрдӓшдӓжӹм кычышда ма?- эдем вуй мӓ гӹцнӓ ядеш.- Хи-хи-хи дӓ ха-ха-ха!Э-э, тидӹ Вадимлӓ чучеш-ӹш!
- Э,Вадим, тӹнь ылат ма? Кыце тишкӹжӹ вӓрештӹнӓт?
- Ох, ам керд! Ох, ам керд!Колем! Ваштыл колем!- тӹдӹ кайышлана. Лепкӓштӹжӹ кого сӹнзӓлык, а ышма сагажы тамахань какляка пыч.
- Ит ородыланы!Мам ваштылат, теве трусикетӹм нужер тӹшкӓ лош шуэн колтенӓ, вара цӓрӓн токыда кыргыжаш шоат!
...Кыце вет ти гӓнӓ мӓмнӓм чиктӓш шанен пиштен!
Мам вара, чӹчӹжӹ йори вӹд лӹвӓлнӹ каштмы маскым дӓ ялыш чимӹ ластывлӓм нӓлӹн канден ылын. Дӓ Вадимет мӓмнӓм лӱдӹктӓш манын, сагана кол кычаш вуйта кеде. Э-э,мӓжӹ лӱдӹннӓ ма? Уке-изиш веле!Ӓнят когонок лӱдӹнӓ ыльы... Но мӓ ти лӱдӹшнӓжӹм ӓнгӹрен лыктынна!

("Чарли" книгӓ гӹц, Й-Ола,2008)