Ондрин Валька, Йынгы-Кушыргы
1.
Кӓнгӹж, кӓнгӹж, толын кӓнгӹж,
Коэштӓлтеш ыжар тангыж.
Тене шурны кушкын пуры,
Йӓмдӹлӓлток халык Шурыш:
Алык лошкы, ирӹк лошкы;
Пыры имни тарта лошкы.
Ялшты, ӓтят, крӓпля-сӓвлӓм.
Опты, ӓвӓт, ма-керӓлвлӓм:
Пиштӹ шокшы санзал-киндӹм-
Тарам, мыным, селмӓгиндӹм.
Тыргыж лошты лиэш ямаш...
Кышты вара мӹнер -амаш?
Эх, мӱлӓндӹнӓ-ӓвӓнӓ,
Угӹц тене йӓнг тӓрвӓна.
Цевер коддок когораквлӓ,
Кычы ӹнде кидӹш сӓпвлӓм.
Анзык лӓктӹмӓ тӓлгӱдӹ,
Шӹцок токына пашкуды!
Ну-о, тӓлгӱдӹ яжон чымы
(Эхо-хо, перегӹ йымы!).
Имнин пачыжы ялаван,
Ныр дон сӓртӹлеш арава.
Малын шӹнзӹмӹлӓ тырын,-
Тӹнгӓл колтенӓ мӓ мырым.
Мыры семӹнь тьыри тьырга,
Кӱ-йӓ техень годым тырха?
.........................
3.
Шуды сӓрӓн, шуды сӓрӓн,
Пӹчкеш пӹсӹн шудым сӓнӓ.
Шуды сӓрӓн, шуды сӓран,-
Йога пӱжвӹд, ат керд цӓрен.
Ире пыра онгыш шӱлӹш,
Мӹнгеш-анеш каштеш пулыш.
Лӓктеш покан шуды начкы,
Шижӓт-ма кужынер качмым?
Мадыш агыл шудым салаш,
Келеш тиштӹ йӧнӹм пӓлаш.
Салы-салы сӓэм пӹсӹн,
Салы-тотлы шуды пышым.
Яжон-яжон кӓпем ӓйем,
Пӹсӹн-пӹсӹн салы сӓэм!
.....................
6.
Тыргыжтара йӓнгӹм сӹлнӹ,-
Ирӹк! Ирӹк алык вӹлнӹ!
Шолеш алык вӹлнӹ пӓшӓ,
Кодеш кужын тидӹ ӓшеш.
Ялахайжы тиштӹ уты,
Ягылталтын крӓпля вурды.
Ваштыл-мадын, мырен мырым,
Авартымывлӓм цымыры.
Пыры кӧргӹш, Шурын шытыр,
Погы шудым вӓтӹ-ӹдӹр!
Погы-сӓртӹ, ӹштӹ арам...
Шеньӹк кидӓ толок мары.
Кӹртним шудышкы шыралок,
Капнавлӓэтӹм аралок.
Кыдал толок ти турешкӹ
Капна шшыпштышы мыктешкӹ.
Кечеш йылен шӹнзӹн шӹргет,
Имни туп гӹц валы-тӹргӹ...
Изи веле, ыжат, кӓпет,
Кидеш кычет уже сӓпӹм.
Капна йӹретшӹ сӓрнӓл,
Йӹпшӹм шудышкы шырал,
Виктен имним корнет доно,
Тек йыжгыкты кӓвӓн докы.
Мадеш, тьолгыж, шеньӹк парня,-
Ӹштӓ шукым кукшы ӓрня.
Ӱлӹк-кӱшкӹ каштеш шеньӹк,
Тӓрвӓнӹлеш халык чӹньӹ.
Кок покашкы шуды шӓпнӓ,
Шыпштен толок эргӹ капнам.
Вуйым кечӹ гӹц перегӹ,
Вуйыш ошым чи пӱэргӹ.
У кӓвӓнӹм кӹшкӓт-шӹндӓт,
Янгылыде пӓшӓм ӹштӓт.
Кузы шуды кӓван кӱшкӹ,-
Керӓл лиӓт телӹм ӱштӹн.
Телвлӓ тиштӹ ылыт кужы,
Шалга телӹм вольык шужен.
Мыльгы, кӱшнӹ савыц-ошы.
Кӓвӓн ташкышылан шокшы.
Патыр- вӓтӹ, тергӹ-тергӹ,
Йӧн дон шудым пиштӹм шергӹ.
...Кӱктӓ-кӱктӓ шокшын тыр,
Пӱжвӹд шӓпнӓ кӓвӓн йӹр.
Ситӓ гыце шамак-пидӹш,
Лиэш-ма келесӓш тидӹм:
Кердеш-кердеш халык мыштен.
Кердеш яжон пӓшӓм ӹштен.
Уж-йӓ, тидӹм корныгешӹ,
Тидӹм анжен, когоэшнӹ.
Хоть-кынамын, хоть-маханьын
Ак керд шкӹмжӹм ямден мары.
Пуры, пуры лижӹ пӓшӓ,
Ӹлӹмӓшнӓ лижӹ цӓшӓн!
.....................................
Ондрин Валька . "Шур" поэма гӹц лаштыквлӓ, 1990.("Шамак" книгӓ гӹц нӓлмӹ, Й-Ола, 1993.)
Шергӓкӓн халык! Первиш тетя мадмашвлӓм ӓлмӓдӓ ӓшӹндӓрӓлнӓ. Ӹнянӓшӓт акли, 30-50 и перви кырык мары тетявлӓн ӹлӹмӓшӹштӹ кӹзӹтшӹ гӹц пиш айыртемӓлтӹн. Тагачы тетявлӓ компьютырышты ик парня доно мадын ӹлӓт, кӓпӹштӹ акат янгылы. Первиш тетявлӓжӹ каремвлӓ мыч ньоцок пӱжӓлтмеш, моч гӹц кемеш мадыныт. Мадмашвлӓ гач нӹнӹ кырык мары ӹлӹмӓш дон йӹлмӹм яжоракын ынгылаш тӹнгӓлӹнӹт. Шукы йиш мадышла мадыныт. Тӹ мондымы мадмашвлӓм тишӓк ӓшӹндӓрӓш дӓ постараш цаценӓ - тӓжӓт палшедӓ гӹнь, пиш кого тау!
Чоте яжон сиры"мы". Ондрин Валькажы -лач мары поэток,цила"н яратат, лач партийныйвла" веле когон ак яратеп.
ОтветитьУдалитьКӹзӹт тӹ партийныйвлӓ игечӹм ак ӹштеп, хотя литературы гишӓн попаш гӹнь, кырык мары сӹлнӹшаяна 90-шы ивлӓ якте воксеок ирӹкӓн ылде-вашт партийный ылын дӓ кӹзӹтӓт эче велӹкшӹ кодын.
УдалитьВеремӓ, веремӓ,-
Махань тӹньӹ ылат:
Йонгата. шӹремӓн,
Йыд-кечӹ ӹфӹлет.
Кӱкшикӓ, каремӓн-
Ялгорным кӹлдылат;
То лыман, сиремӓн-,
Цӹревлӓм ӹштӹлӓт.
Кымдыкетӹн ирӹк-
Анжалтышлан йӹрӓш:
Мӓ лӓктынӓ ирок
Аярешет ӹрӓш.
Мӓ лӓктынӓ ирок
Ӹштӹметӹн тырыш...
Цевер кечӹ лиок
Ӹлӹмӹнӓ тӹреш.
...Но ылын игечӹ-
Уталген кен, тырхы!
Техень ылын кечӹ-
Сӹнзӓвӹдет пӹрхӓ.
Кынам йыд покшецӹн
Кого ойхы тӹрген,
Кынам вуй вӹлецӹн
Пӧртемвлӓм пӹтӹрен.
...Ороды-ышанвлӓ
Мӓ лоштына каштыт?
Кӱн вӓл ӹмӹлкӓвлӓ
Тӹ йыд веремӓштӹ?
Якшар вӹр кишӓвлӓм
Веремӓ тӹнь ӓштӹ:
Ӹзӓвлӓ шолявлӓм
Шит НКВД-штӹ!
Техеньӹ лин пӧрӹк-
Йӹлмӹде код, апай.
Техеньӹ лин ӧрӹк-
Омынешет ак кай.
Какляргылок тӧрӹ,
Ли сусу ялахай,-
Техеньӹ лин пӧрӹк-
Ашкедӓш яклака.
Тӹ ӓштӹмӹ ивлӓ
Кок векӹ кӹшкедӓт:
Кого вырсын пивлӓ
Мӱлӓндӹм кышкедӹт.
Йочыргылыт пӱвлӓ
(Мам кердӓт ӹшкетет?)
Ӓтивлӓ-тьотивлӓ
Шӹкш лошты ашкедӹт.
Тӹ корным ынгылаш-
Тыл салымеш кӱӓт.
Ӹнянендӓ ӹлӓш-
Тӓмдӓжӹм со лӱӓт.
Дӓ ит цацы шӹлӓш-
Туп шайыцет пуат,
Мӱлӓндӹм тӹкӹлӓш
Каремӹшкӹ шуат.
Мычашыжы иктӹ-
Укешкӹ тӹргештӹ.
Керек кидӹм виктӹ-
Кенвазат шӹргӹштӹ.
Веремӓ, тӹнь лӱктӹ
Тӹ ивлӓм- шергештӹт.
Веремӓ, тӹнь шиктӹ,
Цангетӹм, йӹргешкӹм.
Мӓ ужынна шукым,
Сӹнгӹшӹшкӹ лӓктӹн.
Ылмы гӹцӹн уке
Лиӓлтеш вӓл ӓкде?
Веремӓ, пу юкым,
Шке семетӹм шакты:
Мӹнь колыштам юкым
Шагалын шамакде.
1989и.
Валентин! Цӱдейӓш вел вӓрештеш - чоте шамакым вактын-лыпшен-кычылтын мыштет! Курымемым палны эртӓренӓмӓт Кырык Сир литературым кӹзӹт вел пачам... Махань лӹмӓн ти лыдышетжӹ? Комент гыц блогыш лыкнем - лӹмдӓш келеш!..
Удалить"Веремӓ. веремӓ..." маналтеш.
УдалитьКого тау! Валька!
УдалитьТау! Мӹнят тенгеок тумаем.
ОтветитьУдалить