Кукурузым оролымаш

Иктӓ 11-13 иӓш ылмем годым тӓнгвлӓэм дон иквӓреш колхозыштына кукурузы нырым караквлӓ гӹц кӓнгӹжӹм ороленнӓ. Тангвлӓэмжы, Йорги дон Игыр, пашкудывлӓэмок ыльевӹ. Оролым нырнажы Йынгы тӹрӹштӹ ыльы, вес монгырвлӓжы Сазан-ӓнгӹр дӓ Йоласал корны (кӹвер якте). Цилӓжы 10 гектар утларак векӓт. Малан тӹдӹм оролаш келеш ылын? Тевеш, ӱдӹм паштек, ик-кок ӓрняштӹ, кукурузетжӹ нӱшмӹ гӹц чӹнгӓлт лӓктешӓт ыжар сиремлӓ шим рок лӹвӓц лӓктӹн шӹнзеш. Тидӹ паштек когон чӹнь кушкын кердӹн ылнежӹ..., карак агыл гӹнь! Караквлӓжӹ когон вет качкыт ыльы ти свезӓ нӹжгӹ "кукурузы игӹвлӓм". Шӱдӹн, тӹжемӹн, шим пӹл гань, чонгештен миӓт дӓ ныретым ик-кок кечӹ гыт качкын колтен кердӹнӹт. Седӹн дон техень оролывлӓ колхозлан пиш керӓл ылыныт. Мӓлӓннӓжӹ ти постол пӓшӓжӹ сусум вел ӹштен. Ныр гӹц караквлӓм поктен колтетӓт большы нимат ӹштӓш ак кел!!!
Оролымы анзыц мӓ, тумайышнаат, тура Йынгы сиреш землянкӹм капаен лыкна да кӧргешжӹ цилӓ ӹлӹмӓшлӓн керӓлӹм ӹштӹшна. Хангавлӓм, равывлӓм, тамахань кӹртнин, дӓ пун хӓдырвлӓм сола гӹц ик уштышак-пелӓкӹм пулышешнӓ цилӓ намалын канденнӓ. Землянкы кӧргеш йыд вашт ӹлӓшнӓ сек керӓлжӹм вел ыштеннӓ: амалым вӓрвлӓм дӓ стӧлӹм.
Колхозжы тынӓм мӓлӓннӓ ик тулан пичӓлӹм ижӹ вет пуэн ыльы. Дӓ тӹдӹлӓн порых дон тровымат. Техень жеп ылын - кӹзӹтшӹ гӹц чоте айырлалтын. Кынамжы мӓ каракым лӱэннӓ дӓ тӹдӹм вара пандеш ялштен ныр покшалан сӓкӓлтеннӓ - вес караквлӓ лӱдӹштӹ манын. Кынамжы, каравлӓжӹ мӹндӹрнӹ шынзенӹт гӹнь, лач кӱшкӹ вел лӱэннӓӓт нӹным поктен колтеннӓ ылын. Дӓ порыхжым шукым путелытат шыренжок лач саслым йук доно вел караквлӓм поктылаш вӓрештӹн. Ой-ой, кынамжы вет ныр йӹр кечӹ гыт кыргышталаш вӓрештӹн, дӓ йук яммеш саслаш... Мӓмнӓн тӓнгвлӓнӓ когон ти пӓшӓ гишӓн ушыкаленӹт, шӹренок сагана соты кечӹ гач эртӓренӹт. Кого Йӓмӹш нуштӹлӓш толытат вара сагана кодыт дӓ вады якте цилӓ пӓшӓнӓм малӓннӓ ӹштӓш палшенӹт. Ӓль кӹзӹла, картла дӓ вес йишлӓ мадын землянкӓнӓ лишнӹ веремӓм эртӓренӹт. Кынамжы Йынгы колым иквӓреш кыченнӓӓт тӹшӓкок кол лемӹм шолтеннӓ дӓ цилӓн иквӓреш качкынна. Когон яратым жеп ыльы цилӓлӓннӓ тӹ "кукурузы оролым кӓнгӹж"...

"Ондрин Валькан "Икӓнӓ Опанас" масак книгӓштӹжӹ "Микитӓвлӓ" манын лӹмдӹмӹ шайыштмаш улы, Тӹштӹ как раз кукурузы оролымы гишӓнет попалтеш. Дӓ вара ӹрвезӹвлӓн оролымы ныр вӹлкӹ пиш кого кек вазалеш. Тидӹ Чебоксар аэроклубын планержӹ ылын. Техень случай лачокат Йынгы-Кушыргы сола вуйышты лин." Валентин Афанасьев

Тӹ планерӹм мӹнь пиш яжон ӓшӹндӓрем. Иктӓ 10-15 планервлӓ ты кечӹн соревнуялтыныт ыльы Чываксар гыц Угарманыш чонгештен. Нӹнӹ лошты иктӹжӹ силажым ямденат солана сага, кӱшӹл ныреш шӹнзын. Ай-яй когон кого цӱдӓ ыльы ти планерет цила сола ӹлӹзӹвлӓлӓн векӓт. Изивлӓ вел агыл, коговлӓжат тӹ нырышкет чӹнь кыргыж миэнӹт... Планеристжӹ телефон келеш маньы дӓ пел-сола нӓрӹ халык телефон анжыкташ манын сагажы "коныйдвор" якте кешнӓ. Ӓшӹндӓрем, Большак Влайкалан, планеристнӓ кӹшӓнжӹ гӹц лыктын шоколадым пуш. Влайкаэт шоколаджым пачынжат мыштыде (ӹлӹмӓшӹштӹжӹ тидӹ пӹтӹриш шоколад ылын векӓт...). Парня дон огол ражыш шылен кешӹ шоколадым пӹзӹрен-пӹзӹрен лыктын качкын - лицӓжӓт шоколад цӹреӓн лин колтыш...
Планеристет телефон дон Чываксар гӹц самолётым сӹгӹрен ӱжын. Вара цилан иквӓреш мынгеш нырыш кузышна - тӹштӹ планержӹм кого марывлӓ оролен выченӹт. Изи самолёт (ЯК-12 векӓт) чонгештен миш. Планерист Смирнов Кыпитонлан тамам тымдышат, тӹ Кыпитонет планерын кужы шылдыр мычашжым рок вӹлвӓц кузыктыш дӓ тенге шалгыш. Тӹ жепӹн планерист кабинӹш пырен шӹнзӹ. Самолетжы кужы трос дон планерӹм пижӹктӹшӓт ныр мыч тӹдӹм шыпшаш тӹнгӓльӹ. Кыпитонет шылдыр мычашым кычен самолет паштек пӹтӓри ашкедӹн, варажы когон чӹнь кыргыжын кеш... Пакылажы планерет рок вӹлвец кӱш кузаш тӹнгӓльы. Самолетжат кузен кешӓт коктынат вады жерӓэш чонгештӹм семӹнь шылен ямевӹ...