Акули

Геннади Смирнов, Йынгы Кушыргы

Эче техень статян мадмашла кӓнгӹжӹм мадынна ыльы. Лӹмжӹ - "Акули"... Эргӓшвлӓ вел мадыт ыльы токо. Коктын мадаш лиэш. Ти мадышлан пун лопатка дон "акулим" яктӹ ханга гӹц пӹчкӹн лыктыт ыльы. Лопаткажы иктӓ пел-метӹр кытан, дӓ кымда мычашыжы вӹцкӹжемдӓлтеш ылын. Акулижӹ - тетян кид лапа кыташ брус лаштык, кок вуйге кашартымы лишӓшлык ылыныт. Кӹжгӹцжӹ 2-2,5 см нӓрӹ. Акулин нӹл покаэш тореш канававлӓм пӹчкӹн лыкташ келеш. Иктӹ гӹц нӹлӹт якте...

Кукшы рок лаштыкеш нӹл оголан вӓрым ("пӧртӹм") панды дон ыдырен шӹндӓт (покавлӓжӹ 50-70 см нӓрӹ). Акулижӹм ти вӓр покшалан пиштӓш келеш. Мадшывлӓжӹ шотлым лыдыш доно церотым шӹндӓт (марын церот шотлым лыдышвлӓ ылыныт вет - монденӓм, ӓшӹндӓрӓш палшемӓдӓ... ). Яра, пытӓриш мадшы эргӓшет (ӓлмӓдӓ тӹдӹм Волойкы лӹм дон лӹмден шӹнденӓ) лопаткажы дон акулин кашаргы вуйым шелешӓт: "Иктӹ!!!" - сӹгӹрӓл колта. Шелмӹ паштек акулижӹ кӱш тӹргештӓ седӹ. Вара тӹргештӹш акулиэтӹм лопатка дон когон цаткыдын лывшал колтаат: "Кокты!!!" - сӹгӹрал колта. Акулижӹ мӹндӹркӹрӓк чонгештӓ... Яжон шин мыштет гӹнь - когонок мӹндӹркӹ чонгештен кердеш. Кокшы рвезӓшет (Ондри лижӹш) кенвацшы акулим рок гӹц нӓлешат пӧрт кӧргӹш попазаш цацен шуен колта. Акулижӹ пӧрт кӧргеш вазеш гӹнь - церот вашталтеш. Идӓ монды - Волойкетӹн кокты (кок шот) "кӹшӓнӹштӹжӹ" уже улы... Акули пӧртӹш ак попазы гӹнь - Волойкы пакыла мадеш. Коктынат анжалыт махань пока дон акулижӹ кӱшкӹлӓ киӓ. Аштедӓ? Лин кердӹт - "иктӹ" гӹц "нӹлӹт" якте. Яра, ӓлмӓдӓ иквӓреш анжалына, ужыда? "Кымыт!" - кым пӹчкӹн лыкмы канава пока дон кӱшкӹла киӓ. Волойкет пиш сусу ылеш - кым гӓнӓ шин кердеш, дӓ мышта гӹнь шукы гӓнӓ акулим куштыктен кердеш. Лопаткан тореш мычаш доно акулин кашар вуйжым слабкаракын шелӹн колтыш дӓ цӓрнӹдеок кӱшкӹла шин кеӓ дӓ акулилӓн рок вӹлкӹ кенвазаш воксьок ак пу... "Кымыт, нӹлӹт, вӹзӹт, кудыт, шӹмӹт!!! - шелмӹшвлӓжӹм шотла. Шимӹ семӹнь пӧрт дорц мӹндӹркӹрӓк, ашкыл паштек ашкылым ӹштен, карангаш цаца... Иктӓ вӹц метӹр нӓрым уже шин-шин ӧрдӹжӹш каранг кеш, дӓ самынь шелмӹжӹ паштек акулижӹ рокыш кенвазы. Но! Эче кок церотжы кодын вет! Седӹн дон пакыла мадеш дӓ тенгеок акулим лывшен-лывшен "куштыкта"... "Коклы, коклы иктӹ, коклы... таманяры..." якте шотлен шӹндӹшӓт, трӱк ӹш чуч, дӓ акулижӹ рокыш кенвазы. Пӧрт гӹцжат уже пакырак каранг кен колтен, но ти гӓнӓжы Ондринӓ акулим прамойракын шуэн колтышат пӧрт коргӹш попазыш. Ындежӹ тӹдӹн церотжы акулим "куштыкташ" дӓ шелмӹшвлӓжӹм шотлаш... Тенге Йынгы Кушыргы рвезӓшвлӓ мадыныт ыльы "шӱдӹ", "кокшӱдӹ", "кымшӱдӹ"... якте - маняр якте мадыш анзыц ӹшке лоштышток ярыктат.