пятница, 15 февраля 2013 г.

Капка оролымаш - Йоласал пазар

Геннади Смирнов, Йынгы Кушыргы
Измаил Ефимов, фото

Кынамжы мадмыла семӹнь Йынгы Кушыргы тетявлӓ изи оксам ӹштенӹт. Сек яжо оксажым Йоласал пазар кечӹн погеннӓ ыльы. Амат пӓлӹ кынам дӓ кӱ техень "бизнесым" тумаен лыктын.
Пазар кечӹн Йоласалышкет пиш шукы суасламарынвлӓ имни арава дон каштыныт ыльы. Корныжы солана гач кен. Солаш пырашжы Пошкырт корны гӹц нӹнӹ Весирӹштӹш дӓ Кӱшлык капкавлӓ гач вел кердӹнӹт. А сола гыц Йоласал корнышкыжы Изилык капка гач лӓктӹнӹт... Мӹнгешжӓт ти корны донок токышты кеӓт ыльы.
Пазар кечӹн ирокок цилӓ капкаеш иктӓ 5-7 тетя погынен шӹнзӹтӓт пазарыш кешӹвлӓм вычат. Тевеш суасламары араваэт ляврӓ корны мыч кулдыртен капка анзык кыдал толеш... Капкажы чӱчмӹ дӓ цепжӹ мӓнгӹ кӹлеш пиштымы - сыралым ганьок. "Откройте пожалуйста!" - суасламарет пуры семӹнь ядеш гӹнь пачына. Капкам эртӹмӹк араваштым шагалтатат тыгыды оксам пуат. Мӓжӹ когон сусу линӓ дӓ вес арававлам капка вӹлкы кузен мол мӹндӹрцок ужын колташ цаценӓ - пиш выченнӓ. Кынамжы сола мыч кыдалмы годымат суасламарывлӓэт иктӓ олицаштӹш тетям вӓшлит дӓ сӹгӹрӓлӹт - вӹдӹм лыкташ ядыт. Йӱлдӓлӹтат тожы 3-5 копекым пуры тетялӓн пуат ылын. Пазар гӹц мӹнгеш токышты кемӹ годымжы тыгыды окса вӓреш кынамжы конфетым, пряникӹм, ӓль печеньӹм пуэнӹт. Тӹдӹлӓнжӓт мӓ пиш сусу ылынна седӹ - цилӓ «капка оролы» лоэш пайленнӓ оксажымат, дӓ костенецжӹмӓт. Кынамжы кукырвлӓӓт вӓшлиӓлтӹнӹт. Нимамат тӱлӹдеок капка вашт кыдал лӓктӹтат араваштым шагалтыдеок, имним лывшалытат, пакыла цудырге кыдалыт. Мӓжӹ орланеннӓ гӹнят сулыкым кужын урдыделна, вес арава толмы якте вел, - пуры эдемвлӓжӹ шӹрерӓкӹн вӓшлиӓлтӹнӹт! Кынамжы мӓ лоштына иктӓ патыррак рвезӓш техень кукырвлӓлӓн капкам ак пач дӓ мӓлӓннӓӓт: "Идӓ пач!" - манеш. Тӹнӓм тӹ кукырвлӓэтлан сола йӹр пичӹ шайылныш кужырак корны дон Пошкырт монгырышкет кеӓш вӓрештӹн...

Капка оролым гач пиш шукым сола ӹлӹмӓш гишӓн пӓлӓш вӓрештӹн. Мам выжалаш ӓль нӓлӓш хресӓньвлӓ Йоласалышкет каштыныт - тӹдӹм эртӹш арававлӓштӹ ужынна, шергӓш-шулдаш гишӓн шайыштмашвлӓм колынна... Арававлӓэш суасла- дӓ кырык марывлӓжӓт цилӓ йиш солашты кычылтмы хӓдӹрӹм шывштен каштыт ыльы. Дӓ, цилӓ тӹ хӓдӹрвлӓжӹм вет шке кидӹштӹ доно ӹштенӹт: йыдалвлӓ, керемвлӓ, мижгем-тьосынгывлӓ, шарык каваштывлӓ, миж мешаквлӓ, миж носкивлӓ-пижоргывлӓ, изи тирвлӓ-ечӹвлӓ, пистӹн пешӹрвлӓ-кырышвлӓ, уала ваштырын корзинвлӓ, камака олтым хӓдӹрвлӓ, крӓплявлӓ, сӓ- тавар вурдывлӓ, тумын сыра урдым пецкӓвлӓ, кавшта-охрец санзалтым вачкывлӓ, тум кольмывлӓ, шун коршоквлӓ-кринкӓвлӓ, тама йиш кӹртни хӓдӹрвлӓ, сӓ шымым лопаткавлӓ (шӹрӓтӹм смольыш пун лопаткам шыралытат вара монгырвлӓэшжӹ шалдыра ошмам пижӹктӓт - тӹдӹ пингӹдеммӹкжӹ пиш яжон сӓм пӹсемдӓрен кердӹн, манарлаок) дӓ когон шукы тамавлӓ - амат ӓшӹндӓры...







Арава паштек шӹренок шур йӹр керем дон ялштен шӹндӹм ышкал мыльген-мыльген кеӓ ыльы, шарыквлӓжӓт арава паштекок цымырген кыдалыныт, а сасна игӹвлӓжӹм кого короплявлӓэш, аль корзинвлӓэш шывштенӹт - вӹцкӹж ньыргыжмыштым мӹндӹрцок колаш лиэш ыльы. Комбы-лыды-цӹвӹвлӓжӹмӓт корзинвлӓэш кандыштыныт. Комбывлӓжӹ кужы шуӓн вуйыштым лыктын шӹндӓтӓт цилӓ велкӹлӓ вуй сӓрен тамам ӹшке йӹлмӹштӹ дон кытырат. Мешӓквлӓ дон садвичеш куштым качкышым: турим, охрам, ушманым, кавштам, олмам шывштеныт, да тамахань фрукты-овощвлам эче амат ӓшӹндӓры... Цилӓ йиш санзалтым охрец-помидорым-кавштам-рижӹкӹм тум вачкывлӓ дон кандыштыныт...
Халыкжы пазарышкет косиррӓк выргемым вел чиэн каштыт ыльы. Вӓтӹвлӓ шим шавыр дон ош савыцым, ялешӹштӹ — куштылгы хром кемӹм. Сӓмӹрӹк ӹдӹрӓшвлӓжы рушын статян сарапанвлӓм дӓ туфльым чиэн каштыныт. Вуйэш вӹцкӹж вискозын косинкӹм хала ӹлӹзӹвлӓн моды семӹнь ялштен шӹндӓт ыльы. Марывлажӹ, кӱн улы гӹнь, хром кемӹм шим крем доно аяр гань йӹлгӹжмеш шӹркӓлен шӹндат, а кӱн уке гӹнь - кирзӹ кемжӹмӓт хайзи статян чиэн мыштенӹт. Йыдал яланжы сек незервлӓ вел каштыныт — дӓ нӹнӹжӓт йыдалыштым кыце гӹнят уэмдӓш цаценӹт. Тошты йыдал керем вӓреш у керемӹм ялштенӹт, дӓ ӹштӹржӹмӓт уракым да ирерӓкӹм ял йыр косиррӓкӹн пӹтӹрен шӹндӓт ыльы.
Сӓмӹрӹк эргӓшвлӓнӓ ӹдӹрӓшвлӓ паштек цымырен каштыныт. Иктӓжӹ гармонь доно шактен кеа, тӓнгвлӓжӹ частушкым мыралтен дӓ кынамжы кушталтенӓт пазар яктеок кенӹт. Ыдӹрӓшвлӓжӹ мырызывлӓм колыштын кынамжы тянгыран ваштыл колтат, кынамжы вӹцкӹж йонгата йукышты дон эргӓшвлӓлӓн ваштарешлӓ ӹшкӹмӹштӹн частушкым гармонь семешок мыралтен колтат. Йоласалышкыжы уже иквӓреш ушнен дӓ икмахань яратымаш мырым мырен пырат.

2 комментария:

  1. Капка оролы мӹнят ылынам. 5 иӓш гӹцок ӓштем. Мӓ кӱшӹл вуй капкам ороленӓ ыльы. Кӓнгӹжӹм, эртен кешӹ имниарава гӹц тыгыды оксам пырак лош шуэн колтат- эх, мӓэт пыргедӹнӓ-кӹчӓлӹнӓ! Кришкӓн Владька, Ерохин Коля, Беляев Измаил, Танилӓн Леонид, Танилӓн Лексе, Иванов Генай, Софронь Вадим, Онти Естафи дӓ мӹнят- Ондрин Валька.

    ОтветитьУдалить
    Ответы
    1. Мӹньжӹ 1958-61 ивлӓм ашӹндӓрем. 2-3-5- копекӓн оксавлӓм шуэн колтат ыльы, вара капкам пачына, а то ана.Тӹнӓм солаштына им.Маленкова изи колхоз веле ыльы.Йоласал пазарышкыжы шукынжок вольыкым выжалаш каштыныт. Тевеш, кыце Генай тишты сирӓ: комбы-лыды-цӹвӹвлӓм, шарыквлӓм-саснавлӓм-ӱшкӱжвлӓмӓт.Сусламарывлӓ тунамвлӓм-ышкалвламӓт солана вашт кынамжы виден кеӓт ыльы доко. Мӓжӹ араван эртӹшӹвлӓм веле кого капка гач ана колты ыльы, ялешкӹвлӓжӹм кыце ӓрет? Ну, конешны тидӹ мадышла веле ылын, араван кешӹвлӓжӓт тидӹм ынгыленӹт, дӓ йӹренок оксаштым пырак лош кӹшкӓт ыльы. Вет мӓ пашкуды саусламарывлӓ донжы икток ылынна, ик овуцавлӓ донок ӹленнӓ.

      Удалить