Кӱшӹл шӹргӹштӹ суасламары лесник дон вӓтӹжӹ ӹлевӹ. Иван Григорьевич дӓ Анна Григорьевна - тетядеок, лач коктын вел... Тагыце лиӓлтӹн, но мӹнь изиэм годшенок тӹ лесник дон тӓнг постол ылынам. Сек пӹтӓриш ӓшӹндӓрӹмӓшем - ӓтям дон дӓ лесник дон иквӓреш изи йӓктӹвлӓм шӹргӹ тыреш шӹнденнӓ. 1957-59 ивлӓ векӓт... Кушмыкем тӹшты уже кӱкшӹ йӓктерлӓ кушкын шагалын ыльы - солана халык когон понгы погаш тӹш пыраш яратен. Йӓктӹпонгывлӓжӹм пытӓри лач тӹштӹ вел моаш тӹнгӓлӹнӹт. Ти понгет йӓктӹ лошты вел кушкеш ане вет.
Кыце тӹ йӓктӹвлӓм шындӓт? Тевеш, сӹнзӓэм анзылнок - ӓтям "пика" лӹмӓн кӹртнин пӹсӹ мычашан хӓдӹрӹм рокыш когон силан шыралешӓт кок векылӓ вурдым шӹкен рокым шӓрӓлтӓ. Мӹньжӹ изи йӓктӹм тӹ рок шелӹк кӧргыш важ яммеш пиштемӓт ӓтям кок монгыр гыц тӹ "пикы" донок мӹнгеш шелӹкетӹм пӹзӹрен чӱчеш... Иктӹ паштек вес йӓктӹ - тӹ пӓшӓм чоте пӹсӹн ӹштӓш лиэш ыльы токо. Кӹзӹт тӹ йӓктерлӓм космос гӹц симайымы картышты ужын кердӓм. Цӱдеет вел - тенге ӹлӹмӓш вашталт кеш ане вет?!
Шонгы тумвлӓ лошты пӹркем тӹшкӓвлӓ шӹрен-шоэн кушкыныт. Тӓнгвлӓэм дон мӓ тӹ тӹшкӓ лоштет тӧррӓк дӓ кужырак ӓнгӹр-ваштырвлӓм шошым йӹде пӹчкеден лыктына ыльы. Дӓ тӹдӹм лесник гӹц мӹндӹрнӹрӓк кӹчӓлӹннӓ, ато кычаат штрафым тӱлӹктӓ машаненнӓ. Солашты кого марывлӓ чоте лӱдӹктӓт ыльы мӓмнӓм - дӓ тӹ марывлӓэтжӹн сулыкышты тенге попаш ылын - кынамжы пум шолышт канденӹтат лесниклӓнет попазенӹт...
Шошымжы эче тӹштӹ когон яжо пеледӹшвлӓ имештӹш ӹлӹштӓш логӹц кушкын шагалыт ыльы: кок цӹреан шымшуды (иван-да-марья), яжо пышан ош ландыш, кловой сӹртпеледӹш дӓ весӹвлӓ - цилӓн лӹмӹштӹм амат ӓшӹндӓры.
Тӹнгӓлтӹш школына тетявлӓм кӓнгӹж каникулыш колтым анзыц тӹ шӹргыштӹ "последний костёрым" ӹштен. Тӹ лиӓлтмӓшжӹм цилӓ сола тетявлӓ пиш когон выченӹт. Тымдышывлӓ и гӹц иш тӹ костёрвлӓэтӹм шӹп-йывырт йӓмдӹленӹт дӓ айо кечӹн тетявлӓлӓм тӹ сӓрӓн кӹчӓлӓш колтенӹт. Ай-яй! Кыце пӹсӹн мӓ школ анзыц шӹргӹшкӹлӓ кыргыжына ыльы. Тыл вӓр мошыжым вет тамахань подарка вычен... Шӹргӹ якте кок уштыш, дӓ эче тумерлӓ кӧргӹштыжӹ иктӓ уштышак-пелӓкӹм кыргыжаш вӓрештӹн. "Кыды сӓрӓнӹштӹ вӓл?" - тенге тумаен тетявлӓ пӹсӹрӓкӹн чӱктӓт ыльы... Цӱдеет вел, но тымдышывлӓжӓт, ӓтя-ӓвӓвлӓжӓт кого шӹргӹ лоэш тетяштӹ ямын кердмӹ гишӓн воксьок лӱдделыт!!! Кӹзӹт тенгелӓ лин ак керд векӓт. "Костёр" вӓрӹм со цаткыдырак эргӓшвлӓ кӹчӓл мот ыльы, дӓ, мӓ вӹлкӹ кӱшӹц анжен, подаркаштым (шӹренжок конфетвлӓ дӓ печеньӹ-пряниквлӓ) ӹрзен-ӹрзен, мӓмнӓм аздарен каштыныт... Вара коговлӓ тылым пижӹктӓт ыльы, дӓ мӓ йылыш укш ара йӹрет мырен-куштен-мадын вады яктеок кымылангынна.
Икӓнӓ лесникнӓ мӹньӹм шошым, лым шылен пӹтӹмешок, шӹргӹш миӓш яды. Мӹньлӓнемжӹ тӹнӓм иктӓ луаткок-луаткым и темӹ сӓй. Лесниквлӓжӹ кого казоной пӧртӹштӹ ӹлевӹ. Тӹ пӧрт йӹржӹ кого шуды сӓрӓн ыльы. Сӓрӓн йӹржӹ кӱкшӹ тумерлӓ шалгыш. Иван Григорычет мӹньӹм кӓтӓ тумын ӱл укшыш кузаш палшалтышат эче пыйырт кӱшкӹрӓк кузаш анжыктыш. Сӹсӹрген кенвазаш ӹнжӹ ли манын кӓпемӹм керем доно тум йыр ялштен шӹндӓш ядын. Вара вес керем мычашым ӱлӹц шуэн дӓ мӹнь тӹ керемым шыпшын тум вӹлкӹ ханган кек пӹжӓшӹм кузыктенӓм - "скворечникӹм". "Давай, Гена, чуть пониже опусти и прибивай!" - суасламары лесник донет мӓ рушла вел икӓнӓ иктӹм ынгыленнӓ... Кечӹ гыт 5-7 кек пӹжӓшӹм тенге пӱшӓнгӹвлӓ мыч сӓкӓлтенӓ ыльы. Тӹ кек пӹжӓшвлӓм тӹдӹлӓн шошым йӹде лесничествы гӹц машинӓ дон шывштен кандат ыльы. Техень задани ылын - шӹргӹм шукшвлӓ гӹц перегӓш манын кеквлӓм шукемдӓш цаценӹт...
Пӓшӓнӓм ӹштен пӹтӓрӹмӹк сагажы охотничӓяш кеӓш ӱжы. Пиш когон сусу лин колтышым! Казоной пӧрт дорц кок уштышышты кого сӓрӓн ыльы - тӹштӹ тагынамок шӹргӹм роэн лыкмы паштек пӹркем тӹшкӓвлӓ вел кушкыт ыльы. Охыр неркӓэш тӹшкӓ сага шагальынаат валыш кечӹ монгырыш анжаш тӹнгалнӓ. Изин-олен пӹцкемӹшӓлтӹн. Трӱк тагышец тамахань йук лишемӓш тӹнгальӹ: "Коррр! Хоррр! Кхоррр!" Вуйта тӓгӱ цецен пичӹм панды дон ыдыра... Теве! Пӹцкемшы лапата гӹц яргата пӹлгом тӹрӹш кужы нерӓн кырмызак чонгештен лӓктӹ. Шылдыржым лӹпӹн статян кужын лыжген жерӓ мыч вуйта хайзилӓнен талашыдеок цӱдӓ-кек чӱктӓ... "Пытлоооч! Пытлооооч!" - кок тулан пичӓл лӱэн колтыш. "Хоррр! Хырр! Херр!" - кырмызакна шылдыржым ӹрзальӹ дӓ пакыла чонгештӹш... "Я ничего не вижу, Гена!" - ти шая дон лесник-тӓнгем пичӓлжӹм мӹньлӓнем кычыктыш...
Тенге тӹнгальӹ мӹньӹн ӹшкӹмемӹн охотньык корнем... Но!!! Ик кекӹмӓт мӹнь тӹ шыргӹ неркӓштӹ шӹм пушт. Тӹ вадынжат, да вес вадывлӓ мычжат. Иван Григорычем пичӓлжӹм мӹлӓм кынам шанем тӹнӓм пуэн, дӓ ӹшкетемӹмок кок-кым патроным кычыкаат тӹ неркӓш колта ыльы.
Шӹлӹн шӹнзӓмӓт йук лыкдеок пӹцкемӹшӓлтмӹм вычем ыльы. Вадеммӹ семӹнь якшар пӹлгом тӹшкӓ лоштет йӧрӓш тӹнгӓлеш. Пӹтӓриш кырмызак йук ӱштӹ вӹдлӓок мӹньӹм нерӓлтӹмӓш гӹц шижтӓрӹш. Йӓнгем когон шӹрен шиӓш тӹнгӓлеш ыльы, а кид лапавлӓэмжӹ трӱк пӱжӓлт колтат, дӓ вуйстыкын цӹтӹрен, пичӓлӹм тӧр кычен воксьок кердтелыт...
Лӱэн-лӱэн мӹнь тыр шӹргӹм вел рашкалтыш йук доно тыргыжландаренӓм. Кырмызаквлӓэмжӹ аздарен-мыскылен лӱддеок лишнӹ дӓ лишнӹ чонгештӹлӓш тӹнгӓлӹт ыльы - вуйта пичӓл мычашышкемок кӓнӓлтӓш ижӹ пырен шӹцнештӹ...
Вычыдым йыд сойток кого шӹргӹм йӹрвец ӓрӹш дӓ тӹнӓм шимемшӹ сӓрӓн йӹр кайдымы цӱдӓ-кеквлӓэм цӓрнӹдеок мужедӓш тӹнгӓлӹт ыльы. Вуйта коэштӓлтшӹ шӹдӹрвлӓ лоэш шылдырвлӓштӹ пӹцкемӹш мӹнерӹм коэнӹт: "Коррр! Кхорррр! Хоррр! Оррр! Ррррр! Мыррр! Мӧррр! Тыррр! Тӹрррр! Шӹррр! Гӹррр! Шууу! Жееен! Мӹӹӹш! Кӹӹӹррр!.."
Мам ӹштет - йыд тольы. Мӹшкӹрем лачокат шужен. Шимемшӹ шӹргӹ дон лесник токы кыргыжынам. "Эх! Эчеӓт шӹм кычы!" - пыйыртын кынамжы ӧрӹн колтенӓм, но шошымын шижшӹ шӹргӹ ылӹмӓш йӓнгемӹм цаклыдеок аварта ыльы.
"Опять пустой?!!! Ну, ничего, в другой раз добудешь! Покушаешь с нами?" - Иван Григорычем пичалжӹм цыланыш сӓкӓлтӓ дӓ стӧл лош ӱжеш.
"Не, спасибо Ван Григорч, поем дома!" - келесемӓт когон чӹнь солана векӹлӓ чӱктем ыльы. Иргодым ирокок школыш, Йоласалыш кеӓш келеш, а тоныш пӓшӓэмжӹ эче воскьок ӹштӹмӹ агыл...
Тау, Генай,пиш яжон сирӹмӹ.Тидӹм лыдын лӓкмӹкем, цилӓ сӹнзӓ анзылны ӹлӹжӹ: теве казоной шӹргӹ, теве лесникӹн томажы, ти вӓрвлӓ кынамжы мӹланемӓт омынеш кайыт.А йӓктерлӓэтшӹ!Мане, мӓӓт ти шӹргӹш понгы погаш кыргыжталынна.Тӧр попет, кӱ вара мӓмнӓм кид мыч кычен,кӹтен каштын, изинек мӓ пиш ӹшкедуреш ылынна, тагышкат шонна. Иван Григорьевичӹмӓт дӓ вӓтӹжӹмӓт пиш яжон ӓштем, школышты тыменьмӹнӓ годым экскурси семӹнят тӹ лесник тома док Валентина Дмитриевна дон Роз-Иванны кандыштыт ыльы: ӹлӹштӓшвлӓм погеннӓ дӓ махань пушӓнгӹвлӓ кыце лӹмдӓлтӹт, тӹдӹмӓт тыменьӹннӓ.Пичӓл донат вара изивлӓок ти шӹргӹ мыч чӹдӹ агыл каштынна, Кришкӓн Влайкан тьотяжын бердӓнкӹжӹ ыльы (32 калибран),а эче вет тӹнӓм шукынжок поджигалкывлӓм ӹштеннӓ, а изирӓквлӓжӹ цикылкывлӓ доно каштыныт. Порохшы дӓ тровыжат тӹнӓм со ыльы доко, вет колхоз конторышток кукурузы оролаш манын пуэнӹт.
ОтветитьУдалитьГенай, тӹньӹн писатель талантет улы,художниквлӓ теве этюдвлӓм сирӓт, дӓ тӹньӹнӓт сирӹмӹвлӓэт этюд гань ылыт манаш лиэш, а эчежӹ техеньӹвлӓм молнам очерк, а кӹзӹт эссе маныт. Ик сирӹмет гӹц весӹш кайынок мастарлыкет кушкеш, керек кынам-тинӓм изиш мӓ семӹньнӓ ат сирӹ: ЮК-ым, ЙУК манат, воксеок-воксьок,шыпштен-шывштен, постарашжы... дӓ эче уты гӓнӓ теве ЫЛЬЫ шамакым кычылтат, а кынамжы (вуйыш ит нӓл) ЫЛЬЫ гӹц паснаок пиш ынгылыман. Но тидӹ нимат агыл, наоборот (марлажы МӸНГЕШЛӒ манмыла) тӹнӓмшӹ, изинӓ годшы, халык попымы шая семӹнь сирет, кыды раскыдыракын мӓлӓннӓ тӹ жепӹм анжыкта дӓ пиш лишӹл ылеш.
Пиш кого тау, шергӓкӓн Валькы! Тӧрлӹмӓшетӹм палшыкеш вел шотлем - тидӹ когон керӓл мӹньлӓнем...
ОтветитьУдалитьЭче яднем - сола вуйыштыш кого шонгы пистӹ перегӓлт кодде? Тӹ пистӹ ышыштем керемет вӓр гань ӓшӹндӓралтеш токо. Шонгывлӓэт тӓгӱ попеныт вӓл? Ам ӓшӹндӓрӹ, но пистӹжӹ сола оролы ганьок сӹнзӹ анзылнем кӹзӹт якте каеш...
Валентин.
ОтветитьУдалитьӸнде эче раскыдыракынок йӓктерлӓ гишӓнет ӓшӹндӓрен колтышым. 1958 ин, кӓнгӹжӹм, мӹланем 4и дӓ пелӹ ыльы. Шӹргӹ тӹрӹштӹ Кушыргы мары-вӓтӹвлӓ пушӓнгӹвлӓм сӹмӹрӓт, мӹнят ӓвӓм сага ылынам. Ик пушӓнгӹ кенвазаш тӹнгӓлмӹк, мӹнь как раз тӹдӹн лӹвакӹ лиӓм ганьок, пиш чӹнь кыргыж лӓктӓш цацем. Тореш моло кыргыж лӓктӹма, а мӹньжӹ пушӓнгӹ кыт мыч кыргыжам. Кыце вет кердӹм- пыр-р-р-лоп-п!- пушӓнгет кенвазы, лач мычашыштышы ӹлӹштӓшвлӓжӹ веле тупемӹм ниӓлтен колтевӹ. Кӹзӹтӓт ышыштем: вӓтӹвлӓ тӹнӓм пиш ӓрдӹвлӓштӹм лыпшевӹ дӓ саслат- йымок ытарыш, йымок ытарыш!А кыце ылынжы, ти делянкым роаш Кушыргы изи колхозна сылен нӓлӹн ылын тӓ имни сарйым, тӓ клӓтӹм, тӓ вӓкш пӧртӹм ӹштӓш ӓль тӧрлӓш, тидӹм яжонжок ам пӓлӹ, а вара ти роэн шумы вӓрӹштет йӓктӹвлӓэтӹм шӹжӹм и шӹнденӹт.
А сола вуйыштышы тӹ шонгы пистет кӹзӹт уке, важшы моло кодын вӓл, кодын гӹнь, соикток тӹдӹ эче ӹлӹжеш сай. Мане ти шонгы пистӹ шукым кӹзӹтӓт ӓшӹндӓрӹктӓ. Теве кӹзӹт тидӹ гишӓн сиремӓт, тотлы пышыжат нерӹшкем пырен кеш.
Ай-яй, Валентин! Мӹлӓмӓт ӓрдемӹм лыпшалаш вел вӓрештеш - лачокат йымы ытарыш тӹньым витнӹ. Тау йымылан! Ти делянкӹ гишӓнжӹ воксьок пӓлӹделам. Анжок, хресӓньвлӓнӓ колхозлан роэныт ӓӓ? Конный дворжым тӹнӓмок шӓрленӹт векӓт, дӓ эче вӓкш порт дон электростанцин томам ӹштенӹт сӓй. Ӓтям тагышец движок дон генераторым шывштен кандыш, а тӹньӹн ӓтятжӹ светӹм пуаш тӹнгӓльӹ. Кечӹн - 4-цӓш вадын, дӓ 6-цаш ирок. Тенге вет? Вара ӓвӓтжӓт тӹшток ӹш ровотайы? Телӹм, каремӹштӹ ечӹ-коньки дон катайымна годым нӹл цӓш шомым пускачын йук дон пӓленӓ ыльы... Цудыргаш тӹнгалешӓт шукы тетя токышты воля ваштареш кешӓшлык ылыныт. Ак колыштеп гӹнь кутаныштым прӓжӓ дон вӓшлиӓш йӓмдӹлӓш вӓрештӹн...
ОтветитьУдалить"Нӹлӹтӹн карем гыц толшашлык ылынат!" - шӹдешкӹш ӓтя ялашжы гӹц цаткыды прӓжӓм лыктын попа.
"Веремӓжӹм палӹделам!!!" - сӹнзӓвӹд вашт ньыргынза поздаракын кузышы эргӓш.
"Палӹделат!!!??? Пӹлӹшет ак кол ма!!!??? Пускач йукым нӹл цӓшын сола йӹрвеш цилан колыт - тӹнь вел ат кол???!!! - пингыдӹ йук дон вырсен, ӓтяжӹ прӓжӓм кид лапа йыр пӹтырӓ...
Валентин.
ОтветитьУдалитьМане,Генай, электростанци пӧртӓт шӹренок мӹлӓнем омынепш каеш, вет тӹштӹ, тӧр ӓшӹндӓрет, ӓтямӓт дӓ ӓвӓмӓт,ровотаенӹт.Ӓтямжӹ Йоласал МТС-ын бригадир-механик семӹнь веле тӹш пыралалын. Мӹньжат, изиэт, тӹштӹ пӹтӹрнӓлтӹнӓм.Ӓвӓм сага ведрӓ доно дизель-генераторлан бензинӹм дӓ соляркымат намалаш палшенӓм. Палшашыжы когонат седӹ палшен кердделам, лач паштекшӹ веле шӹдӹрген каштынам. М-да... тӹ жепӹн пиш кого вашталтмашвлӓ солаш пыраш тӹнгӓлевӹ: электро-тыл мӓнгӹвлӓм сола мыч шагалташ кевӹ: мӓ, ӹрвезӹвлӓ,ялеш кого кӹртни кӹчвлӓм чиэн шӹндӹшӹ дӓ кӹдӓлеш кӹртни цеп прӓжӓӓн электро-монтажниквлӓм сек пӹтӓри ужын колтеннӓ дӓ пиш цӱдеенӓ, кыце нӹнӹ мӓнгӹ вуйыш кӹртни ваштырвлӓм шыпшаш кузен шӹнзӹт. Ӓнят тӹ шӹргӹштӹшӹ пренявлӓэтшӹ мӓнгӹвлӓлӓнӓт ярал линӹт? Эче кӹзӹт тумаем: кыце тенге, суасламары шӹргӹ гӹц мӓлӓннӓ пушӓнгӹвлӓм йӧрӓш пуэнӹт, вет нигнамат тенге ылде? Но историм семӹнь тӹшлен кеен, кӹзӹт тидӹ мӹлӓнем раш, вет тӹнӓм Хрущёв сӓндӓлыкӹм виктӓрен, тӹдӹ парти обкомвлӓ власть гӹц пасна, эче совнаркомвлӓм ӹштӹл шӹнден, а совнаркомвлӓ экономикы ядмашвлӓм кымдаракын анженӹт,дӓ ӹшке семӹньӹштӹ цилӓ ӹштӹлӹнӹт, седӹндон виднӹ тӹнӓм Йылымбакы мӓлӓннӓ моло кеӓш агыл, а сагаок кушшы пушӓнгӹвлӓм роаш манын яра маныныт.Хрущёв годым пиш цӱдӓ ӹлӹмӓш ыльы, теве ти йӓктерлӓэтшӹ лач тӹ веремӓм пӓлдӹртӓ дӓ курымеш ӹнде техень пӓлӹкеш кодеш- космос гӹцӓт тидӹм кӹзӹт анжалаш лиэш. Вот, Генай, маняр ӓшӹндӓрӹмӓшӹм ти йӓктерлӓэт лыкты, кыце тидӹ цӱдӓлӓ изинӓ годшы жепӹн кӹньӹлтен шагалтыш.
Генай,29.03.2016, 11:21 текстӹштӹ самыньвлӓм колтенӓм: омынепш-омынеш, "... электро-тыл мӓнгӹвлӓм сола мыч шагалтен кевӹ...", совнарком агыл- тӧржӹ лыдаш келеш-СОВНАРХОЗ, Совнархозвлӓ 1957-1965 ивлӓн ӹштӹмӹ ылыныт, тидӹ тӹнӓм техень экономикы реформым сӓндӓлӹкӹштӹнӓ Никита Хрущёв ӹштен.Республиканский(РСФСР,Украина дӓ тӹлец молат) министерствывлӓм совнархозвлӓ доно вашталтенӹт. 1965 ин властьым Брежнев доно Косыгин нӓлӹнӹт дӓ ти реформым самынеш лыктын,тидӹм чӱчӹнӹт.
УдалитьЛачок тенге лин векӓт, Валентин! Суасламары шӹргӹм кырык мары солалан роаш тӹнӓм кӱ вара пуэн кердӹн. Тӹ мытык "совнархоз" жепет солам кузыкташ чоте палшыш ане? Варажы вет, ӓштем, мындӹр Йылымбал гӹц пуралык пренявлӓм имни дон телӹм шывштат ыльы. Иктӓ лу-луатвӹц имни кужы йӓктӹ пренявлӓм шывшын толыт ыльы. Тирвлӓштӹм пиш интереслӓ ӹштӹмӹ ылыныт. Кӹцкӹм тирӹш кӹжгӹ преня мычавлӓм (кӓшкӓвлӓм) арален пиштӓт дӓ кӹжгӹ керем дон цаткыдын иквӓреш пӹтӹрӓт. Вӹцкӹж преня мычавлӓжӹм пасна, изирӓк, тирӹш араленӹт дӓ тенгеок цымырен ялштенӹт. Шайыл тиржӹн тир вуйжат ылте, тартажат. Ӧрдыж гӹц анжалат гӹнь тӹ возыжы пиш кужы ылын - тагчыш "фура" ганьок...
ОтветитьУдалитьВалентин.
ОтветитьУдалитьТенге, Генай! Преня мычашвлӓэтшӹм пӧцӓнгӹш пиштенӹт. Пӧцӓнгӹ- рушлажы подсанок. Мане, 60-шы ивлӓштӹ солаштына пиш шукын у пӧртвлӓм чангевӹ, сола олицӓвлӓштӹ, ане вет, вӓрӹн-вӓрӹн пӧрт пуравлӓ шалген кеӓт ыльы- эдемвлӓ строялтыныт дӓ анзыкыла яжон ӹлӓш шаненӹт. А эче солана гач тракторвлӓ доно пренявлӓм Пошкырт суасламарывлӓ со шыпштенӹт( ик кого тиржӹ кок трактор ижӹ пачелӓ-пачелӓ шыпшыт ыльы. Телӹм солана кӱшӹл капка доны пиш йожтен шӹндӓ- тӹштӓкен тракторвлӓштӹ со пырен шӹнзӹнӹт. Гусеницы доно лымым ыдырат, дӓ ӹшкежтӹ лач вӓрӹштӹ кичкӹж шалгат. А мӓлӓннӓ, изивлӓлӓн тидӹ лач веселӓ аттракцион ыльы- кышты эче вес техень икмахатьым ужат.Хрущёв пиш шукы вашталтышым ӹштен, теве маняр такешок суен колтымы эдемӹм ГУЛАГ гӹцӹн пӧртӹлтен. КУКУРУЗЫМ шӹндӓш тӹнгӓлӹн дӓ мӓлӓннӓ, тетявлалӓн, тидӹн доно, ане вет, маняр сусум ӹштен. Хрущёв годым эдемвлӓ власть гӹц лӱдӓш цӓрненӹт дӓ ирӹкрӓкӹн шӱлӓш тӹнгӓлӹнӹт. Хрущёв 1980 ин уже КОММУНИЗМ ӹштӓш сӧрен. Но...
Хрущёв кок йиш эдем ылын: ик семӹньжӹ яжо дӓ пуры, а вес семӹньжӹ пиш худа. 1956 ин Тбилисиштӹ эдем демонстрацим лӱӓш шӱдён- 12 эдемӹм пуштыныт. 1960 ин рабочийвлӓн расценкывлӓм валтен шуэн а пӓшӓ веремӓм кужемден, солашты вольыкым кычаш ак ли манын цӓрен, ӓнпичӹвлӓм пӹчкедӹлӹн дӓ изиэмдӹлӹн. Сӓндӓлӹкӹштӹ шужымаш тӹнгӓлӓлтӹн, лапкашты сыкырымат нӓлӓш проблемы лин.1962 ин Новочеркасскышты демонстрациш лӓктӹнӹт- пулемёт доно лӱлӹнӹт- 26 эдем колен, а колышывлӓм, иктӓт ӹнжӹ пӓлӹ манын, йывырт таенӹт, нигыштат тидӹ гишӓн сирӹделыт. Хрущёв тӹреш варажы цилӓн ӓптӹргенӹт, когон тыри-вури эдем ылын. Образованижӹ дӓ воспитанижӹ нимаханят ылде, Америкӹштӹ, кыце тӹдӹ проста рабочий гань попен дӓ тагыце арик-суриклӓ ӹшкӹмжӹм виден, пиш цӱдеенӹт.Хрущёв мам шанен, тӹдӹм ӹштен. Жуков маняры тӹдӹм вурчен( 1953 им ин Берийӹм карангдаш палшен, а 1956 ин Маленковым, Булганинӹм дӓ Кагановичӹм)- Хрущёв сотыки Жуковымат пӹзӹрӓл шуэн дӓ пиш ӱлӹксемден. Дӓ вара... тевеш ӹшкӹмжӹмӓт1964 ин октябрь тӹлзӹн Брежнев партет сымӹрен шуэвӹ.Но Юрежнев сотыки тӹдӹм Новодевичий шӹгерлӓэш таяш разрешӓйен. А Косыгин Эрнст Неизвестныйын памятникшым тӹдӹн мыгилӓэшӹжӹ шагалташ разрешеним пуэн, а то кым и нӓрӹ шагалтен кердделыт.Но мӓлӓннӓ Хрущёв- тидӹ КУКУРУЗЫ ОРОЛЫМАШ доно когонжок ӓшеш кодын.
ОтветитьУдалитьМане-мане! Тӹ жепӹнжӹ солана чоте кузыш. Тынгӓлтӹш школышты 65 тетя тыменьӹнӹт. Тиды сек кого рекорд ылеш! Пакылажы чӹдемӓш тӹнгӓлевӹ. Ӓтям дон ӓвӓм тидӹ гишӓн со тыргыжланенӹт - тетя ак ситӹ гӹнь школнам чӱчӹн кердӹт маневӹ.
ОтветитьУдалитьСотыки, совет власть жепын яжорак ылын, ане вет? Тынам цила кушкын, а кызыт цила вала.
УдалитьСовет власть годым яжо ӓль худа ылын? 40-50-60 ивлӓн солаштына пиш шукы тетя шачын, айыртемӹн кого вырсы паштек.Шукы тетяӓн семьявлӓлӓн ӹлӓш яжо пӧртвлӓ келӹнӹт, седӹндон цилӓн строяш цаценӹт,ӓквлӓ шулдывлӓ ылыныт.Турим моло ӱлӹкӹлӓ пароход доно выжалаш каштыныт, тенге оксам ӹштенӹт, Микрӓк монгырвлӓ эче Йӱрнӹш мӧрӹм выжалаш вӹдвӓрӓ доно намалыныт, Йыл вес монгырыш пыш доно ванженӹт, тенгелӓ оксам ӹштенӹт дӓ ӹшкӹланыштӹ у пӧртвлӓм чангыктенӹт.Кыдыжы ӱшкӱжӹм куштенӹт дӓ вара выжаленӹт. Колхозышты нимахань оксам вет тӹнӓм тӱлӹделыт. Совет власть годым солашкына нимахань яжо корны ылде, со лявӹрӓ мыч каштынна, а машинӓвлӓ со буксуенӹт. А вот совет власть пӹтымӹк, 2005 ин, Йынгы-Кушыргы якте асфальт корным шӓрен нӓнгенӹт, кӹзӹт кӓнгӹжӹмат-телӹмӓт кыдалышташ пиш йӧнӓн. Но кӹзӹт седӹ солана оикток тӹнӓмшӹ гань агыл: эдемжӓт чӹдӹ, тетявлӓӓт ак каеп, пиш шукын сола гӹц вес вӓрвлӓш ӹлӓш кен колтенӹт. Верема воксеок весӹ толын шагалын.Школ ылын, клуб, библиотекы- кӹзӹт нимат уке, эдемвлӓ кӹзӹт вес семӹнь ӹлӓш тӹнгӓлӹнӹт, шукынжок фермервлӓ, ЛПХ хозавлӓ лин шӹнзӹнӹт, солашкына газым пыртымы, пум йӓмдӹлен кашташ ак кел, пӧртӹштӹ соок шокшы.
УдалитьЦилӓ тенге ылын... Тау, Валька, эртыш жеп вуйта анзыланем пачылт кеш... Турим - ӱлык, шӓдӓнгӹм - кӱш. Хала пристиньӹштӹ грузчиквлӓм ӓшындӓрем - тупыш ӹшке кид дон ӹштӹмӹ станым (станковый рюкзаквлӓ тӹшец ӹш тынгӓлеп вӓл?)) чиӓт дӓ тури-пӹрцӹ мешӓквлӓм пыроходыш кыргыжын, иктӹ паштек весӹ, когон пӹсӹн намалыштыт ыльы... Вара тӹ хӓдӹр кыдашдеок Йыл сирӹштӹ вес пыроход толмеш вычен шӹнзӓт...
УдалитьСола халыкын окса уке, паспорт уке, воля уке - кыш кеӓш лиэш? Лачок, Валька, корныжат уке - пӹтӓри тӹдӹ имни арава корны ыльы, вара "полутыркы" машинӓ имни корным кымдаэмден шӓвӹктӹш, вара трактырвлӓ дӓ когорак машинӓвлӓ (ГАЗ-51, ЗИС) эче кымдаэмдевӹ. Юр паштек ляврӓ, шокшы жепӹн - пырак... Лап вӓрвлӓштӹ корнына пел уштыш якте шарлен кеш - кок-кым машинӓ мол арава яммеш буксуен шӹнзӹт дӓ шофырвлӓэт ялын токышты кузат ыльы... Техень сорт ӹлӹмӓш уже 65-75-шӹ ивлӓ лошты тӹнгӓльӹ - кынамжы ик мешӓк пӹрцӹм склад гӹц вӓкшӹш 150 имни силаан трактыр дон вел нӓнгенӹт... КРС фермвлӓ ӹшкал намозы кырыквлӓ лошкы вуйта вален ямыт ыльы - цилӓ ӓнгӹрвлӓ мыч ляврӓн-ядан вӹд йоген дӓ яратымы Йынгынам пушташ цацен...
Но, цилӓн пӓшӓштӹ ылын ане!? Оксажат пыйырт улы, лапкаштыжат ӓрӓкӓ - кынам шанет улы! Йӱн пачалт кердӓт - ӓрня, тӹлзӹ... колхоз гӹц иктӓт тӹньӹм поктен ак лык... Но, собраништӹ цилӓн парням ӹрзен тыньым страмаят-вырсат, "доска позорашкы" лӹметӹм сӓкӓлтӓт... Вара преседӓтьӹль дон секретарь политинформацим эртӓрӓт - "тунеядец Бродский", "отщепенец Солженицын", "предатель Сахаров" гишӓн шайыштыт...
Тӱгӹ тӹ собрани паштек лӓктӓтӓт ляврӓ мыч, урын валыш пичӹ тӹр дон перегӓлт кодшы сирем лаштыкым моаш цацен,.. тамам тумаен, сола мыч токыла ашкедӓт...
Махань шанымашвлӓ сола ӹлызӹн вуй кӧргӹштӹ шолыныт машанедӓ?
Дӓ шолыныт вӓл...???
Уке векӓт...
Совет властьым ида страмайы, коммуниствлам ида вырсы!Ты власть тамдам ял вык шагалтен, тымден лыктын пашам пуэн - цила бесплатны. Арака йуаш совет власть ма тымден. А колхоз собраништы пианицавлам да шолывлам веле страмаеныт да вырсеныт. Тевеш ик мары пум шолыштын, весы токыжы пырцы мешакым намал кеен- вот техеньвлам веле. Солженицын, Сахаров-влажым палыделытат иктат. Эдемвла йыдет кечет ровотаеныт- колхозышты да тонышты.Кызыт яжо ма ылаш? Нимат яжо агыл.Молодёжлан паша уке, ордыж варыш ровотаяш каштыт, а кыдыжы аракам веле йун ылат. Кызыт ылымаш хударак лин, а совет власть годым хоть паша ылын.
ОтветитьУдалитьКомуниствлӓэтжӹ СССР империм мӓмнӹн вырсымдеок ямдевӹ. Ышан патырвлӓнӓм властьыш пыртым вӓреш тюрьмаш шыренӹт, сӓндӓлӹк гӹц поктен лыктыныт. А вет Сахаров дон Солженицын (Бродскийжӓт) СССРым пиш когон перегӹнештӹ ылын, дӓ сӓндӓлӹклӓн у кымда корным пачмы гишӓн шукы тумаенӹт...
УдалитьКомунист идеологим келеш ылын тӧрлӓлтӓш, халыклан волям пуаш - мӱлӓндӹм фермервлӓлӓн пуаш, изи кооперативвлӓм пачаш, дӓ эче шукы свеза важвлӓм халык вуй кӧргӹш келеш ылын. Но, КПССжы кӱэр гань ылын - нӹнӹм ит тарвӓтӹ, ит шӹкӓл, ышетӹм ит анжыкты...
Кӹзӹтшӹ ӹлӹмӓш гишӓн тӓмдӓн шаядажат тӧр ылеш - солана изин-олен ямеш. Тидӹ пакылаат тенгеок лиэш манытыш. Сола гӹц цилӓн ыгыл гынь шукынжок халавлӓш ванжат. Нырышты трактыр-комбайнвлӓ эдемдеок цилӓ йиш пӓшӓм ыштен кердӹт. Фермервлӓ компьютыр дон хала гӹц цилӓ виктӓрен кердӹт. Ӧрӓт вел, но тидӹ улы уже тагачы...
Халаштыжат эдемлӓн пӓшӓм моаш тагачы нелӹ... иргодым эче нелӹрӓк лиэш... а иктӓ 15-30 иштӹ воксьок моаш ак ли...
Роботвлӓ толыныт!!!
Но, тиды вет коммунизм толеш!!!!! Ӓшӹндаредӓ вара мам коммунизм гишӓн 1960шы ивлӓ лошты шайыштыныт?
Окса ак кел, машинӓ ак кел, кӹлӓт/вӓскӓ ак кел - лапкаш миэтӓт тошты выргемӹм кыдашат, ум чиэт, дӓ пакыла кыш шанет кет... Мӓ 5-6 классышты тымдышынам пиш яратен ядыштынна: "Шайышт пудай коммунизм гишан!" Дӓ тӹдӹжӓт пиш сусун тынгӓлеш: "Ровотаяш ак кел лиэш, лач кыды-тидӹ вел 2-4 цӓш арняштӹ пӓшӓм тоцынок ӹштӓт..."
Вот техень ужмашым 50 и первиок СССР халыклан Хрущев анжыктен...
Дӓ вет тидӹ лиӓлтеш, но яратымы СССРна яммык вел...
Пиш цӱдӓ сӓндӓлык ыльы - худажат шукы, яжожат ылын, но жепжӹ пӹтӹш гӹнят коммунизм тевеш сойток лишемеш.
Капитализм монгыр гӹц!
Мане, нырышты трактор-комбайнвлӓ кӹзӹт пӓшӓм ӹштӓт, но тидӹ цилӓ вӓреок агыл.Но шукынжок кӹзӹт кырык марышты фермер семӹнь агыл, а ЛПХ(личное подсобное хозяйство) хозавлӓ семӹнь регистрируялтыт, тенге шукы налогым тӱлаш ак кел,седӹндон нӹнӹ молднамшы ганьок нырышты какляргылын шалгат, шукы пӓшӓм киддонок эче ӹштӓт. Кынам тӹньӹн роботизаци дӓ автоматизациэт мӓ докына шоэш? Утла шукым приваен шайыштатыш. Коммунизм гишӓн мӓлӓннӓӓт 60-шы ивлӓн ямаквлам попенӹт, но мӓ иктӓт ӹнянӹделна. А тӹньӹн ӓтятшӹ, партийный коммунист ылын маныт доко, ӓтяток шукыжым коммунизм гишанжӹ алтален сӓй. Ӧрӓт веле вет, ӓтяжӹ сек лӹмлӹ коммунист ылын, а эргӹжӹ Америкӹш ижӹ шӹлӹн. Мӓжӹ тишток ӹленӓ доко, нимат худа агыл. Капитализм гӹц коммунизм нигнамат ак шач- ӓтят Карл Марксын "Капитал" книгӓжӹм лыдде ма?
УдалитьПуры лижӹ, Тамара...
УдалитьАне сексжӹ тольы вет ӓӓ?! (ваштылалмада эчеат...)
Роботиизацижӓт толеш - тидӹ, рушла гынь, неизбежность...
Поздаракын седӹ, но толеш - интернет иктӓ 15-20 и поздарак Кырык Сир солаш тольы?
Ну, ти жепӹм ушнаш гынь, эче иктӓ 15-20 им пижӹктӓш келеш...
Америкыш шӹлделам - преступник ӓль беженец ам ыл вет (йӹрӓлтем...)
Ӹшке ти сӓндӓлыкым чоте ӹлӓш ярыктышым дӓ эмигрируенӓм...
Эче...
Карл Маркс "Капитал" книгӓ кӹзӹт пиш популярный ылеш Америкыштат, но сек керӓлӹн тӹдӹм Европышты кычылтыт. Вот Норвеги, Швейцари, Финлянди, да эче вес сӓндӓлӹквлӓ уже социализмым строен пӹтӓренӹт, дӓ коммунизмжӓт тӹш пӹтӓриок толеш векӓт...
Вот тенге...
Пуры лижӹ! Эх, Генади, шачмы вӓр гӹц шергӹ нимат уке!
ОтветитьУдалитьМӹнь шанымаштем, коммунизм- тидӹ тьотижӹ-папижӹ,вӓтӹжӹ-марыжы, тетявлӓ, ыныкавлӓ, родывлӓ, кыдывлӓ цаткыды яжо томашты икышын дӓ пурын ӹлыштӹ.Мыштен ровотайышты, мыштен пайышты дӓ йӓллӓнӓт пурым ӹштӹштӹ. Вот техеньӹ ӹдрӓмӓшӹн коммунизмыжы. А тӓ, пӱэргӹвлӓ, со тамахань Карл Марксын коммунизмывлӓм америкывлӓшты кӹчӓл каштыда.Ну,яра йок, идӓ шӹдешкӹ. Кӱлӓн кыце пуйырен, тенге...
Но мӓмнӓн халыкым поздарак дӓ пачеш кодшы эдемвлаэш ит шотлы пожалуста. Тӓ докыда цилӓ поздаракын толеш манатыш. Роботизаци дӓ интернет. Тидӹвлӓжӹ малын келӹт? Компьютерӹм тевеш тумаен лыктыныт. Тетявлӓ ородыш кеӓш цацат ти компьютервлӓ доно. Мӓ тевеш цӓрӓяла кушкынна, нимахань компьютервлӓмӓт пӓлӹделна, кечы мыч тамахань мадышлаат мадынна, кыргыжталынна. Норвеги, Швейцари, Финлянди -влӓ гишӓнжӹ хоть ит алталы, мӓжӹ техеньок окмак ылына машанет ма. Мӓӓт вет изишӹжок пӓлӹкӓленӓ.Скоро нӹнӹн оксаштат ак ситӹ лиэш пособивлӓм тӱлаш- цилӓ Африкы нӹнӹ док толын шагалеш.Вот нӹнӹлӓн коммунизмет и лиэш.
Пуры вады, Тамара! Пиш яжон кытыренӓ ане?! Шӹдӹжӹ мӓ лоштына линжӓт ак керд - презӹм ана пайлы вет... (йӹрӓлталдок...).
ОтветитьУдалитьМа гишӓн споренӓ? Прогресс гишӓн ане?
Мӹнь мары халык ӹлӹмӓшӹм тенгеок ӓшӹндӓрем - сирӹмдӓ семӹнь. Сӓмӹрӹк жепем ти йиш ылын... Пиш яратем ӓшындӓрӓш тӹдӹм - тиштӹ кӱ шана лыдын кердеш. Ам алталы!
Но!
Тӹ жеп телевизыр толмык пӹтӓш тынгӓльӹ - карем лым тел вашт пышкыды - тетя йук ак шакты, ик ечӹ кишӓмӓт ужаш ак ли... Тетявлӓ пӧртӹш пыревӹ - телевизӹрым анжаш.
Вара видеовлӓ, компьютер, телефонвлӓ нӹнӹм воксьок туня гыц айырлевӹ...
Тидӹ ваштареш мӓ нимат ӹштен ана керд...
Дӓ ти йиш ӹлӹмӓш пакылажат эдемӹм цаткыдын пӹтӹрӓ-ӓрӓ, техень жеп ӹнде толеш - сингулярностьым вычат токо...
Кырык Сирӹштӹнажат вычалда эче иктӓ 7-10 и вел дӓ ӹлӹмӓш моды пиш вашталт кеӓ. Машинӓ-трактырвлӓ шофырдеок кыдалышташ тӹнгалӹт, нырыштат кид пӓшӓ воксьок ямеш, почтальон, продавец, кассир, секретарь, уборщик, дӓ эче вес пӓшӓвлӓмӓт роботвлӓ ӹштӓш тӹнгӓлӹт (Америкышты шукы вӓре уже ӹштӓт)...
Яжо тидӹ ӓль худа? Тидӹ гишӓн ана попы - сойток тенге лиэш. Но, лачокжым анзыцрак тенге ӹлӓш йӓмдӹ лидӓ гӹнь тӓлӓндӓ куштылгырак ванжаш...
Пӓшӓ вӓрвлӓ ямытат ӹнде халыклан "базовый доход" оксам пуаш тӹнгӓлӹт. Америкышты пока тумаят вел (Аляскышты уже тулы векӓт...), а Европышты уже техеньӹ улы. Ти окса лач качкаш-чиӓш-пӧртӹм урдаш ситӹжӹ вел, но сотыки халык ясыланыдеок ӹлен кердеш...
Пӓшӓде ӹлӓш скучнаракат шукы йиш программывлӓм пачыт - халыкым социализируяш: творчествы, наукы, культуры, тыменьмӓш да эче вес монгыр группывлӓш шанет гӹнь пижӹн кердӓт. Ти группывлӓ цилӓ вӓре улы - кукшыгечӹн/рушӓрнян пӓшӓвлӓштӹм парквлӓштӹ халыклан анжыктат. Пиш интереслӓ!)
P.S.
Африкы гишӓнжӹ рушэлын ТВ шукым алтала. Интернетдӓ улыш - вес ресурсвлӓм ада лыд ма?
Геннади, мӓ институтышты Томас Мор, Оуэн дӓ вес утопиствлӓ гишӓнӓт тыменӹннӓ, нӹнӹм "социалисты-утописты" маныныт. Но тагачы кечеш ӹнде пӓленӓ- Карл Маркс, Фридрих Энгельс дӓ Владимир Ленинӓт утопиствлӓ ылыныт,Россий импери вӓрӹштӹ коммунизмӹм шагалташ цацевӹ. Ат ӓшӹндӓрӹ гыце, цилӓ томавлӓ тервен, корны важиквлӓшты- лозунгвлӓ кечевӹ , кышты "Наша цель-коммунизм!"шалдыра шамаквлӓ доно пӓлдӹртӓт ыльы, тенге вет? Ит шӹдешкӹ Генади, но тӹнят утопист ылат. Иктӓт эче келесӹделыт гӹнь, мӹнь келесем.ФАНТАЗЁР! Ӓтят Йынгы-Кушыргыштет Карл Маркс-Ленин семӹнь малын коммунизмӹм ӹштен ӹш керд, малын, тӹнь, эргӹжӹ, ӓтятӹн делажым пакыла нӓнгеделат, дӓ ӹшке шачмы вӓрӹштет коммунизмӹм строяш цацыделат, а йӓмдӹшкӹ веле шынгалтынат? Вет, тӹнь попымет семӹнь, Карл Маркс цилӓ тӧр тымден? Вот Ближний Восток, Африкы гӹцӹнӓт Европыш дӓ Америкӹш йӓмдӹм веле кӹчӓлӓш толыт дӓ пособивлӓшкӹ шӹнзӹт. А кӱ ровотаяшыжы тӹнгӓлеш, если цилӓн техень ялазывлӓ веле толын шӹнзӹт гӹнь?Тӹнь семӹнет роботвлӓ! (Ваштыл колтышым!) Ох, ямак мастарок ылатыш.Ну, яраш-яраш. Техень ваштылтышы эдемвлӓӓт келӹт, хоть йӓлӹн кымылым кузыктат.Солаштына ик техень тьотя ыльы, со тӹнь постолет ямаклӓм колтылын.Тӹдӹм пурын веле ӓшӹндӓренӓ.
ОтветитьУдалитьА ӹнде РушЭл тВ гишӓн. Тӹнь седӹ, Россий гӹц кен колтенӓтӓт, ӹнде тӹлӓт Российжӹ йӓл монгыр ылеш, а запад пропаганды семӹнь пиш шӹдӹ, худа дӓ дикий.Но, Геннади, тӓмдӓмӓт тӹштӹ пиш алталат. А мӹнь вет Росси гражданкы ылам, россии заслуженный пенсим получаем, мӹньӹн тетявлӓэм дӓ ыныкавлӓэм тожы России гражданвлӓ ылыт, а тӹнь мӹлӓм Росси ваштареш тумаяш дӓ хытыраш согоньлет? Мӹнь Российымок яратем, хоть марын ылам гӹнят, мӹлӓм Росси нима худамат ӹштӹде, тетявлӓэмӓт Российышты пакыла ӹлӓш тумаят. Вет тишток ӹлен, тишток яжон ровотаен, цилӓ ӥӹрваш яжоэмден, мӓӓт йӓл гӹц худан ӹлӓш ана тӹнгӓл. А вот тӓ ганьдавлӓ со тӹш-тиш кыргыжталыт, кышты яжорак дӓ куштылгыракым веле кӹчӓлӹт. Йынгы_Кушыргы ӹлӹмӓшӹм яжоэмдӓш тӹнь мам ӹштенӓт? Ӓтят теве пиш цацен маныт, кыды-тидӹ эдемвлӓмӓт обижӓен, а коомунизмым таки вычен ӹш шокты дӓ тетялӓжӓт ти делажым пакыла ӹш нӓнгеэп. Тидӹ утопи агыл ма? Такеш веле эдемвлӓм мутенӹт,ГУЛАГ-влӓш колтылыныт, такеш веле йыдет-кечет оксам тӱлӹдеок, паспортым пудеок ровотайыктенӹт. Яра йок, мам ӹнде попаш, ӹнде анзыкыла ӹлӓш келеш. Амеркӹ скоро вӹд лӹвӓкӹ лиэш маныт,а пӹтӓриок Сан-Франсиско, Эдгар Кейси тенге попен.А Российын анзыкылашыжы пиш яжо лиэш манын.
P.S.Тау, пиш яжон хытырышна. Ӹнде солаш кен колтем, компьютерем уке лиэш. Тиштӹ тетялӓн доно веле сирӹшӹм. Цеверӹн.
Тамара! Институтым пӹтӓрендӓ, ане? Мӹнят пӹтӓренӓм...
ОтветитьУдалитьТенге гӹнь коктынат интеллигент ылына ане?!
Ти спорымы сирмӓшвлӓнӓм лыдын эдемвлӓ ышке вуйышты дон решӹштӹш кӱ тӧр, кӱ какляка...
Кӱ аргументвлӓ дон ӹняндӓрӓш цаца, а кӱ тӹдӹ вӓреш ляврӓн манеш-манешвлӓм постарен тӹдӹм страмаяш тынгӓлеш...
Ти йиш "обличительвлӓм" мӹнь чоте раскыдын ӓшӹндӓрем - академик Сахаров ваштареш, Нобелевский лауреатвлӓ Солженицын дон Бродский ваштареш пиш когон шукы алталымаш-страмайымаш газетвлӓштӹ, ТВ-штӹ ыльы...
Но, мӹнь нигнамат нӹнӹ лошты ылтелам!
Наоборот, студент жепӹн мӓ СССР-ышты запретный книгӓвлам лыдынна, глушымы радио дон поктен лыкмы писатель-поэтвлам колыштынна...
Дӓ тӓ ваштарешдӓжӓт ик худа шамакымат нигнамат ам попы...
Лач фактвлӓм, аргументвлӓм, логикым вел спорышты кычылтам - тенге мӹньӹм ӓтям изиэм годшенок тымден.
Таум вел тидӹ гишан ӓтямлӓн келесен кердӓм, хыть тӹдӹ дон ӹшкӹмнӓн спорымашна кӹзӹт якте, 33 и колымжы паштекӓт, ак цӓрнӹ...
Тумаялдаок, Тамара, тетявлӓдӓ-ыныкавлӓдӓ ти спорымашнам вет лыдын кердӹт курым вашт перегӓлт кердеш...
Лач ӹшке вел мӹньӹм ядыда гӹнь уты шамаквлӓдӓм итрӓен кердӓм, но ядмешкӹдӓ нимат ам тӹкӓл.
Пурым шанен, Генай
Кх-м-м-м... Мане, пӱэргӹ доно ӹдрӓмӓш кӓрмӓшӓш тӹнгӓлӹт гӹнь,кыды ӹдрӓмӓшӹжӹ соикток вӹкӹ лӓкнежӹ дӓ ширӹжӹмӓт-качыжымат цилӓ иквӓреш ярен шӹндӓ-" В Киеве дядька, в огороде бузина" манмы семӹнь.Ӹдрӓмӓш соикток кужырак ӱпӓн ылеш.Но тӧр попаш гӹнь тиштӹ шукынжок тӹдӹн семӹнь тумаят векӓт. Шаяжым тӹнгӓлмӹ вет тиштӹ Кушыргы сола кӱшӹл шӹргӹ гишӓн, а теве коммунизм темӹшкат ӹнде ванжен кешнӓ дӓ эчежӹ икӓнӓ-иктӹм шыркедӹлӹнӓ.Генайын ӓтяжӹ гишӓн попаш гӹнь, тӹдӹ войнаш каштын толшы, пиш пышкыды кымылан дӓ пуры эдем ыльы, изинӓ годым тӹдӹ мӓмнӓм Кушыргы тӹнгӓлтӹш школышты тымден, икӓнӓкӓт костанын моло пелештӹде.Ӓшӹндӓрем телӹм моло ожым кӹцкен йӓрнӹмӹ тир доно кыдалыштеш ыльы, солаштына йори ожывлӓм урденӹт, иктӹжӹм, Ермакым лӹмӓнӹм, ӓшӹндӓрем. Тӹнӓм ӓтяжӹ " Коммунизм" колхозын партийный секретарьжы ыльы векӓт, мам ӹштет, верема тӹнӓм техень ылын, шотан эдемвлӓм вуйлатышеш шагалтенӹт. Кӱм тӹдӹ обижӓен кердӹн? Седӹ, кӱшӹцӹн пиш костанын дӓ туран тергенӹт, дӓ радио доно моло ялахайвлӓмӓт, пиӓницӓвлӓмӓт дӓ ӱлӹкӹлӓ каштшывлӓмӓт вырсенӹт.А ГУЛАГ-влӓ тӹгодым уж ылделыт, утым попаш ак кел. Коммуниствлӓ гишӓн попаш гӹнь, мӹньӹнӓт ӓтям коммунист ыльы , Йоласал МТС-штӹ механик, а вара колхозышты трактор бригадым тӹдӹ вуйлалтен шалгыш. Коммунистшӹм коммунист дӓ...а Карл Марксын книгӓжӹм иктӓ гӓнӓ тӹдӹ лыдын ылын вӓл? Ӓтям доно мӹнят со тӧрӹм кӹчӓлӓш яратенӓм, но тӹдӹм сӹнгӓш нигнамат лиде, тӹдӓт войнашты ылын, Гитлерым сӹнген, седӹндон, тӹдӹ иктӹлӓнӓт вара сӹрӹм пуде. Фронтовиквлӓ цилӓнок техень ылевӹ, а мӓ нӹнӹн анзылны- руннервлӓ веле. Иктӹ худа,мӓмнӓм нӹнӹ коммунизмлӓн ӹнянӓш пиш яжонжок ӹш тымдеп дӓ йӓрсӓшӹжӓт йӓрсӹделыт, со пӓшаштӹ дӓ пӓшӓштӹ. Ӓтямжӹ моло со тракторный паркышты, со механизаторвлӓ лошты йыштылын, то нырвлӓм кыралаш-ширӓш келеш, то шудым салаш, то вара комбайнвлӓм ходыш колташ, шурным тӹредӓш дӓ погаш, вара сортируяш, кошташ дӓ тӹлец молат.А мӓжӹ цилӓ тӹрӹнь-вочыквлӓжӹм ужынна вет дӓ пиш кого айыртемвлӓм цакленнӓ.
ОтветитьУдалитьТамара, конешнӹ , ӹшке семӹньжӹ, мам шанен, тӹдӹм сирен, но утыжым ак кел ылын. Эдгар Кейси- кӱ техеньӹ? Интернетӹштӹ анжышым- "выдающийся американский целитель-ясновидец, анзыкылашы шукы лишӓш событим келесен, кыдывлӓ вара лачок линӹт. Кӱ пӓлӓ, кӱ пӓлӓ... А Россий шотышты, Болгариштӹшӹ ясновидица Ванга тожы Кейси семӹньок попен, а Россий гишӓн тожы Российыштӹ анзыкылажы пиш яжо ӹлӹмӓш лиэш манын.Но тидӹм мӓ ана пӓлӹ, седӹндон соикток вет циланок анзыкылаш яжо ӹлӹмӓшлӓн ӹняненӓ.
Интитутым пӹтӓренӓм, маныда? Мане, пӹтӓренӓм. Иктӹм агыл, эче весӹмӓт.
Удалить"В Киеве дядька- в огороде бузина" маныда? Нимахань БУЗИНА агыл. Тӓ шке БУЗИНА ылыда. Генайжы моло кышты тыменьӹн моло, тыменьмӹжӹ изишӓт ак кай, логикыжӓт уке. Ӓтяжӹ партийный коммунист, колхоз секретарь ылын гӹнь, эргӹжӹ малын вара техень В ОГОРОДЕ БУЗИНА лин колтен?Кышты, шӹргӹ лошты ӹлен гыце? Махань процессвлӓ Российышты кеӓт- нимат ак пӓлӹ. Тамахань тошты годшы Солженицын-Сахароввлӓм веле ӓшӹндӓрӓ. Но тидӹвлӓм тиштӹ тагынамок монденӹт, тидӹвла кӹзӹт совсем актуальныйвлӓ агылеп. Дӓ нӹнӹ док кӹзӹт отношенийжӓт вашталтын,кӹзӹт нӹнӹлӓн вес ӓквлӓм пуат. Ак кел, ак кел вӹкем шӹдешкӓш, мӹнь тӓлӓндӓ тӧрӹм попем. Америкӹшкӹжӹ тӓмдӓм келтӹмӓш ӱжеш ма, чёрт тӓмдӓм йори тӹшӓкен пога гыце, чтобы вара цилӓдӓм вӹд лӹвӓк валтен колташ. Тидӹ ик анекдоты гань.Ӹжӓлок ылыда.Толдок цӹлерӓк мӹнгеш Российышкы, Америкыдан анзыкылашыжы уке, тидӹм ик ясновидящий веле агыл келесен. Ӓль тӓмдӓн в КИЕВЕ ДЯДЬКӹдӓ улы?
Ой!.. Интернетэм локтылалтын ыльы, тагачы тевеш мастарвлӓ тӧрлен пуэвӹ, тагынамшен анжыделам ыльы...Тагачы пӹтӓри техень ӧрӹктарӹшӹ тематикан сайтдам ужын колтышым. Пиш интересны! Тау-тау, техень пӓшӓлӓнда. Вырсаш агыл, когоэшнӓш келеш- кырык мары эдемвлӓ Америкӹшкӓт шоныт дӓ ӹшке туан велӹм ак мондеп, ӹшке туан йӹлмӹ доно цилӓ сирӓт. Но Ондрин Валькажат Америкӹш кен колтен гыце? А мӹнь Цигӓнсола гишан келесӓлнем. Коммунизм-социализм маныда, а Цигӓнсолашты эче кӹзӹтӓт нимахань корны уке, газым пыртымы агыл, дӓ эче адат ӹнянӹ сӓй- техень кого солашты ик лапкаат уке, ӧрдӹж Макар Сир лапкаш веле цилӓн каштыт.Иктӹлӓнӓт нимат ак кел. Страм! А вет улы депутатвлӓ, улы район тӧрӓвлӓ...Халыкшы ӹнде иктӹлӓнӓт ак ӹняны гыце? Тевеш кӹзӹт республикы вуйым айыревӹ, Евстифеевӹм. Тӹдӹ ӹнде корным ӹштӓш дӓ газым пырташ палша гӹнь веле.
УдалитьСирмӓшлӓндӓ кого тау, шотеш пиштӹмӹ Д. тӓнг!
ОтветитьУдалитьСола ӹлӹмӓш куштылгы агыл - мӹнят тидӹм пӓлем мӹндӹрнӹ ӹлем гынят. Интернет ӹнде тӧрӧк цилӓ проблемывлӓм йӹр-йӹрвеш пӓлдӹртӓ... Тӓ верцдӓ Кого Йымым вел сарвален кердӓм... Ӓнят палша, колеш гӹнь...
Туан йӹлмӹнӓм пиш яратем, но прамойын кычылташжы тиштӹ, Америкӹштӹ вел, тӹнгӓльӹм. Изиэм годымжы школышты руш йӹлмӹм вел тыменьӹнӓм вет. Лач сола лошты кечӹнь марла попаш вӓрештӹнат тӹ незер йӹлмӹ вел вуй кӧргешем кодын.
Дӓ тау А.А.Саватеевалан - пиш яжо словарьым ӹштен. Тӹ книгӓ палшык дон мӹнь у гыц йӹлмӹнӓм тыменьӹм дӓ ӹнде руш шамак кычылдеок кырык марла сирӓш цацем.
Куштылгы агыл...
Тӓлӓндӓӓт таум келесем - "тӧрӓ" шамакым анжыктышда! Тидӹм кӹзӹт эчеӓт кычылташ тынгӓлӹнӹт кыце? Саваткова семӹньжӹ тидӹ первиш шамак ылеш, а кӹзӹт "вуйлатышы" маныт ӓӓ?
Цивилизацинӓжӹ пиш чӹнь анзык чӱктӓ - шайылан кодшы сӓндӓлыквлӓштӓт смартфонвлӓ, компьютырвлӓ, цилӓ йиш ышан машинӓвлӓ улы, но Америкы дон Европыштыжы технологивлӓ кид пӓшӓм кӹзӹток кӓньӹсӹртӓт...
Технологивлӓжӓт иктӓ 10-20 иштӹ ӹшкеок уэмӓш тӹнгӓлӹт маныт - "сингулярность" тӹнгӓлмӹк витнӹ... Ти эра толеш лудӓт гынят, сӹнзӓм чӱчӓт гӹнят...))).
Но тагачыжат пиш шукы цӱдӓ вӓшлиӓлтеш...
Тевеш эртӹш ӓрнян мӓ вӓтем дон ик кого лапкаш пырышна - мам шанет сумкышкет оптет, дӓ окса тӱлыдеок лӓктӓт дӓ токет кет. Иктӓт тӹньӹм ак поктеп, ак кычеп... Кыце тидӹ ровотая?
Амаса цилӓ ӹштӓ - лапкаш пырет, амаса смартфонетӹм ядеш: "Оксажы ситӓ?". Смартфонет тӹдӹлӓн цилӓ анжыкта (оксам, адресым, лӹметӹм)... А мӹнгеш лӓкмет годым тӹ амаса цилӓ мам сумкыш-кӹшӓнӹш оптенӓт шотла, дӓ телефонетӹм тӱлӓш ядеш. Ӹшкежӹ манярым шӓвӹшӹц пӓлӹнет гӹнь смартфонетӹм юкын ядын кердӓт... Ти йиш лапкавлӓ лач пачылташ тӹнгӓлевӹ, но уже нӹнӹмӓт кыдыжы эртӹш технологиэш шотлат. "Лапкаш кашташ воксьок ак кел!" - маныт. "Цилӓ керӓл товар токет ӹшке толшашлык!" Дӓ техень лапкавлӓ икӓнӓ иктӹм анзылтен мам шанет тӹлӓт кандаш сӧрӓт. Роботвлӓ машинӓ дон, ӓль дронвлӓ дон кандат... Эчеӓт ик эдемӓт тӹ пӓшӓм ак ӹштӹ - робот-машинӓвлӓ вел...
Нырышты тӓнгнӓн ӹзӓжӹ ӹшкедшок 4000 гектар кукурузым кушта, тӹредеш, янгышта... Ай-яй! Пиш цӱдӓ ыльы иктӓ 5 и перви ужынна - ик кого тракторышты ӹшкежӹ шӹнзӓ, а сагажы эче 3 техеньок кого трактырвлӓ цилӓ йиш пӓшӓм ӹштӓт. Кабинвлӓшты иктӓт уке! Тенге вӹц и перви ылын, а кӹзӹт фермервлӓ пӧрт гӹц лӓкдеок маняр келеш тӹнӓр трактыр дон виктӓрӓт - компьютыр-дрон-G4-дӓ эче тамахань ышан хӓдырвлӓ нӹнӹм кӹлдӓт...
Вот тенге цилӓ пиш чӹнь вашталтеш вет... Цӱдӓ, но эдемлӓнжӹ цӱдейӹмӓш сагаок кого тыргыжланымаш лӓктеш... Кид пӓшӓ ямеш...
Кыце оксам ӹштӓш вара пӓшӓде кодыц гӹнь?...
Ти проблемы цивилизуйымы сӓндӓлӹквлӓштӹ кушкеш дӓ шӓрлӓ...
Беспилотный трактор дӓ комбайвлӓм мӓ доннаат ӹнде разрабатываят, но тидӹ цилӓ нырланок вет ак яры. США-шты дӓ Канадышты пиш тӧр вӓрвлӓ, тӹштӹ почвыжат дӓ климатшат Российыштыш гань агыл, а мӓ донна ЗОНА РИСКОВАННОГО ЗЕМЛЕДЕЛИЯ маналтеш. Конешно заводвлӓштӹ конвейервлӓ дӓ роботвлӓ ровотаят. Но роботизацим цилӓ вӓреок пырташ ак ли. Шамакеш, стройкывлӓштӹ, тӹштӹ мардеж вашталт кен кердеш, техникы пыдырген шагалеш, электроэнерги трӱк йӧрен кеӓ дӓ весӹ молат, а тидӹ ровотайышы строительвлӓм шушыртен шуэн кердеш. Корнывлӓ шотышты республикыштына местный корнывлӓ 90процент нӓрӹ цилӓ пыдырген шӹнзӹнӹт, а маняр солашты бовше корны уке, лявра лошты ӹленӓ, мӓмнӓм Америкы доно сравниваяш изишӓт ак ли. Район администраци нимат ӹштен ак керд, оксашты уке, лӹмлӓн веле шӹнзӓт, хыть кыце нӹнӹм вырсы.
ОтветитьУдалитьТау, пиш кого тау, шотеш пиштӹмӹ Саша!
ОтветитьУдалитьЦилӓ мам сирышдӓ тенгеок, тумайымда семӹнь кеӓ - тӧр ынгыледӓ дӓ раскыдын ынгылдаредӓ. Кырык Сирӹштӹнӓ кӹзӹт нелӹ ӹлӹмӓш, вуйлатышвлӓжӓт шукым ӹштен ак кердеп. Окса уке гӹнь лач саган полдымактылаш вел кодеш ане? (йӹрӓлтӓлдок...).
Но, сойток вет ӹлӹмӓш шайык агыл - анзык вел кеӓ! Тидӹ ваштареш нимамат ӹштӓш ак ли... Ма лиэш 3, 5, 10, 25 и эртӹмӹк? Тидӹм иктӓт пӓлен ак кердеп. Но, сойток вет, изин-олен туан монгырышкынаат тидӹ толеш... Дӓ тӓмдӓн шотлымы проблемывлӓдӓ (каремӓн нырвлӓ, электроэнерги, мардеж, худа корны да весӹвлӓӓт...) иктӹ паштек весӹ сойток решӓлтӹт... иктӹ паштек весӹ... Оксажат моалтеш - инвесторвлӓ кандат...
Но, тагачы тидӹлӓн ӹнянӓш акли ане? Ӹшкежӓт ӹнянен ам керд))). Но вара ӓшӹндӓрен колтем: "Прогресс нигынамат ак шагал - анзык вел кеӓ!"...
Но, вот кыце проста кид пӓшӓ дон ӹлӹшӹ эдемлӓн пӓшӓ ямдымык пакыла ӹлӓш??? Ти ядмаш пиш шукым тыргыжландара... Тевеш "базовый доход" гишӓн шӹренок спораш тӹнгӓлевӹ. Вуйта свет йӹр окса цилӓ халыквлӓм пукшаш-чиктӓш ситӹшӓшлык. Вот и шотлат - маняр тӓнгӓм ик эдемлӓн ӹлӓшӹжӹ пумыла?... Роботвлӓэтжӹлан окса ак кел ане?...
Кыце роботвлӓлӓн окса ак кел, а кӱ роботвлӓжӹм обслуживаяш дӓ нӹнӹн пӓшӓштӹм тергаш тӹнгӓлеш? А вет пӹтариок ти роботвлӓм шӹндӓш дӓ налаживаяш дӓ ходыш колташ пиш шукы оксам пиштӹмӹла, нӹнӹ махань энерги доно ровотаяш тӹнгӓлӹт? Если электроэнерги, то йӧрен кен кердеш, келеш подстраховкылан аккумуляторвла ӓль эче весӹ. Икманаш обслуживающий бригадылан(операторвлӓлӓн) оксам тӱлӹмӹлӓ. Кӹзӹт когонжок лӱдӓш ак кел. Кид пӓшӓ соок лиэш. Эдем гӹц яжон иктӓт ӹлӹмӓшӹм тӹвӹлӓен ак керддеп.А район администраци шотышты сотыки когон тӹштӹ инертный эдемвлӓ шӹнзӓт, утыжым ӹштӓш лӱдӹт, трӱк кид гӹц шелӹт машанат. А вет если солашты, вот теве сирӓ Д.Цигӓнсолашты 19 век, газ уке, корны уке, ляврӓ лош машинӓвлӓ пырен ак керддеп, седӹндон ик лапкаат уке, корныжым сола мыч ӹштӓш ак ли ма, район администрацижӹ республикы анзылны со ти ядмашым шӹндӹшӓш, корным ӹштӹмӹ документацим тергӹшӓш, саслен-саслышаш, малыг тидӹ нимат ак ӹштӓлт? Вет вара хадыкшат ак код тиштӹ, цилӓн шӹлӹн кыргыжыт. Лӱдӹт-лӱдӹт уты гӓнӓ ӹшкӹмӹштӹм пӓлдӹртӓшӓт, пӓшӓ вӓрӹштӹм ямден шуат машанат?
ОтветитьУдалитьПуры лижӹ, Саша! Анжалдай, вот теве 100 робот, 100 эдем вӓреш пӓшӓм ӹштӓт. 100 эдемлӓн ик цӓшеш $8 (минималка) тӱлаш келеш, дӓ эче страховкыш, пенсиш, отпускыш оксам погаш... А роботвлӓлӓн нимахань пӓшадӓр ак кел, лач пыдыргым семӹнь тамахань кӹртни/пластик/ваштыр лаштыкым вашталташ. Тӹ пашӓм ӹштен 1 эдем 100 роботым урден кердеш. Дӓ уже вет шукы вӓре тӹ роботвлӓм уже вес роботвлӓ тӧрлӓт. Техень экономи...
ОтветитьУдалитьПотикӓжӓт лиӓлтеш - тевеш телефон звонялта. Мӹнь лӱктӓлӓм дӓ: "Алло!" манам. "Эй кого шӓлӓ, мӹнь Саманта ылам, ӓшындӓрет?" - сусу ӹдрӓмӓш йук шакта. "Сорри! Кышец звонедӓ? Кӱ келеш? - ядам. Дӓ тӹ "Самантаэт" эртӹш цӓшан лиӓлтмӓш гишӓн шайышташ тӹнгӓлеш, кышты вуйта мӓ вӓшлиннӓ, дӓ эчеӓт тӹшкӹ толаш ӱжеш... "Кышты вӓшлиннӓ?" - ӧрт кемеш нимат ам ӓшӹндӓрӹ, вуй кӧргӹм кымшы гӓнӓ пыдратен лыктым гӹнят. "Курортышты! Палм Бичӹм монденӓт ма? Тӹштӹ вет 50% шулдемӹн! Кӹзӹток авансым тӱлен кердӓт..." Мӹньжӹ пакыла уже ам колышт - ынгылышым, реклама! Вот техень "ӹдрӓмӓш" йук доно тене роботвлӓ шайышт мыштат...
Техень жеп тӹнгӓлын - йӹрнӓ пиш шукы йиш "цифровой" цӱдӓ кечӹнь шукемеш, цӱдеяшӓт цӓрнӹмлӓ тама...
Этот комментарий был удален администратором блога.
ОтветитьУдалитьТамара! Тидӹ Кырык Сир гишӓн блог ылеш. Тиштӹ изи халыкнан ӹлӹмӓшӹм вел мӓ, цилӓ шаныш кырыкмарынвлӓ, иквӓреш-дружнан, йӹр-йӹрвеш ӹлӹш халыквлӓлӓн пӓлдӹртенӓ. СаганА кодаш шанедӓ гӹнь - пуры лидӓ. Агыл гӹнь - вес корным моаш нелӹ агыл... Пурым шанем, но пакыла керӓл агыл коментвлӓдӓм тишец ШУЭН ЛЫКТАМ.
ОтветитьУдалитьЛыкок-лыкок, ма вара ...кого йыла...Роботвлӓ гишӓн сиредӓ. Мынь шанымаштем, скоры эдемлӓнӓт иктӓ-махань чипым кӧргешӹжӹ ырген пуат, вара тӹдӓт робот- эдем лиэш. А мӹнь ярышын, тырхен керддӹмын тидӹ ваштареш ылам. Если тӓ кырык мары мадмашвлӓ гишӓн сиредӓ гӹнь, малын Америкыштышы роботизаци гишан ӹшкеок шаям тӹнгӓлӹнда, мӹнь вет роботвлӓ гишан нимат попыделам. Америкыштышы Лас-Вегас халашты Педдок 59 эдемӹм лӱл пуштын, а 600 эдемӹм шушыртен дӓ инвалидӹш сӓртен- тидӹжӹм тӧр фактым, лачок ылмым сиренӓмӹш, малын мӹньжӹ тӧрӧк тӹлӓнет тышман лин шӹнзӹнӓм? Тӧрӹм агыл, каклякам веле яратедӓ виднӹ. Мӹнь тӓмдӓм ам вырсы, вӹкӹдӓ ам шӹдешкӹ, цилӓ кырык мары гишан сирӹмӹм яратем веле. Икӓнӓ-иктӹм ӓлдок ынгыленӓ дӓ ма-шон тӹрӹнь-вочыквлӓм тырхалына.
ОтветитьУдалитьЯра йок, Тамара! Ӓлдок пакыла кенӓ...
ОтветитьУдалитьЭтот комментарий был удален администратором блога.
ОтветитьУдалитьФлуд удаляется без предупреждений!
ОтветитьУдалитьВ 80-е годы через этот лес проходил конный туристический маршрут. Отправлялись туристы из конного завода, который находился в Засурье.Маршрут проходил через живописные места около Яштуги,Орва Дреня, Красный Май ит.д. Я помню,очень много было боевых девчат среди этих туристов. Остановку они делали как раз около дома лесника, что близ деревни Юнго-Кушерги. Потом они верхом на лошадях выезжали даже на Еласовскую плотину купаться.Находились они здесь до ночи. Наши местные парни с ними знакомились и некоторые потом заболели даже венерической болезнью. Местные женщины после этого долго ругались.
ОтветитьУдалитьОрва Дреня - ти солажым воксьок ам ӓшӹндӓрӹ. Мӓжӹ Йынгы-Кушыргы гӹц кӓнгӹжӹм со вет Шурыш велосипед дон каштынна. Лач ти корны доно шӹренжок - казоной шӹргӹш, Красный Майыш, вара Яштугашкы, а тӹшецжӹ Шур Кушыргыш валеннӓ.
УдалитьПо-русски официально именуется ОРБА-ПАВЛОВО, эта деревня русская, находится чуть восточнее, рядом с Засурьем. Просто марийцы эти населённые пункты называют по-своему: Засурье-Трунски а Орба-Павлово - Орва- Дреня. Раньше при крепостном праве эти русские деревни были собственостью помещика Трунского и входили в состав Нижегородской губернии.
УдалитьЭ-э-ээ! Трунский лӹмӓн солам ӓшӹндарем. Конзавод тӹштӹ ыльы?
УдалитьЦарский генерал Трунский в этих местах занимался конезаводством.Места здесь очень уж хороши для выпаса конских табунов.Эти табуны ходили по сурским берегам и смотреть на них было просто загляденье. Да и при советской власти, здесь был конезавод. Но сейчас увы, уже нет...Всё похерили нынешние власти.
УдалитьЧувашский конезавод им. В.И.Чапаева до сих пор здравствует и процветает. А тот богатей Трунский закупил крепостных крестьян Подмосковья и привёз сюда. После отмены крепостного права он продал своё хозяйство промышленнику Зубову Петру Петровичу. Конезавод с принадлежащими деревнями развивался и богател. Рысаков разводили и продавали. Но годы революции Мало-Карачкинские и другие близлежащие Ювановские крестьяне позавидовали богатству Зубова, налетели в 1918 году на Засурье и подожгли дома и сараи. Всё сгорело. Зубову пришлось бежать на ту сторону Суры и дальше.Возродился завод в 1926 году и до сих пор работает.
УдалитьЯ помню этих конных туристок, они купались сами и купали своих коней в Юнге. Тут, около правления колхоза Коммунизм, в то время как раз построили плотину с мостом, из узкой и небольшой речки Юнга в этих местах превратилась в большой и широкий пруд, так что, летом место это было очень привлекательным. Да-а, были времена...было и пьянство, конечно... и другие весёлые истории... и молодёжи было полно. Но сейчас ничего такого нет. Едешь по этим местам и никого не видно. А жаль...
ОтветитьУдалитьВерхом на лошадях, в основном это были красивые и породистые кобылы, они ехали по разработанному у них маршруту, по лугам и по широким берегам ручьёв и речек, сначала по территории Чувашии,начиная от самого Засурья, потом по казённому лесу до дома лесника. Тут были оборудованы конные привязи и дом лесника использовался как база отдыха. Поскольку летом было жарко, страшно много было комаров, то они заезжали и в Марий Эл через деревню Юнго-Кушергу, ну не по самой деревне ехали, а по краю речки Сазанки, а затем по берегу Юнги, до самой плотины. Красиво было смотреть, как они едут, такие разноцветные.
Удалить"Земляк" дон "Анонимный" - пиш яжон сиредӓ... Мӹньжӹ охыр лесник пӧртӹм ышыштемӓт ужын ам керд. Институтыш тыменьӓш 1966 ин лӓктын кенам. Иван Григорьевич дон Анна Григорьевнажы коктынат эче таманяр и тышток ӹлевӹ... Вара солана гыц вес увервлӓм колынам - охыремшӹ лесник пӧртӹм тамахань турбазы кычылташ тӹнгӓлӹн...
ОтветитьУдалитьТӹ ямшы жепӹм ӓшӹндӓремӓт сынзӓвӹдэмӓт лӓктын кеӓ мол...
Кӱшнӹ мам сирӹмӹ, цилӓ лыдым. Кӱшӹл шӹргыжӹ- тидӹ тӓ суасламары шӹргӹ гишӓн сиредӓ ылыныш, ти шӹргӹм Йӓкӹнырвлӓӓт, Пистерлӓвлӓӓт, Тарашнырвлӓӓт пӓлӓт. А Шур монгырышкыла мары шӹргӹвлӓок шыпшылтыт. Ти кӱшӹл шыргӹштӹжӹ махань пушӓнгӹвлӓ кушкыт? Тевеш, Генай кожвлӓ (ӓль йӓктывлӓ?) гишӓн сирен, но нӹнӹ тиштӓкен ак кушеп, если йори шӹндет гӹнь веле, тиштӹ тум, ваштар, куги, шапки, пӹркем, ӱэ, нӧлгӹ, пистӹ, эче мам мондышым вӓл - икманаш пиш шукы йиш ӹлӹшташӓн пушангылӓ кушкыт. Йӓкыныр вачкы мастар(бондарь) Яндыков Серге ти шӹргӹштӹ веле тумвлӓм нӓлеш - пиш яжо хӓдӹрвлӓм Пистерлӓ школ мастерскойыштыжы ӹштӓ.
ОтветитьУдалитьТау-тау, шотеш пиштӹмӹ Эльвира!
УдалитьТӧр сиредӓ - кӱшӹл шӹргӹштӹ ӹлӹштӓшӓн пушӓнгӹвлӓ вел кушкыт. "Широколиственный лес" рушла гӹнь.
А йӓктӹвлӓм изи делянкӓштӹ шӹргӹ тырӹшток мӓ лесниклӓн палшен шӹнденнӓ. Тидӹ 60 и перви ылын.
Тевеш шукердӹ агыл рушла ти посадкы гишӓнӓт тиштӹ сирӹшӹм https://hillmarygames.blogspot.com/p/blog-page_40.html
Кӹзӹт тӹ йӓктерлӓжӹ уже шонгемӹн сӓй - тӹш кедӓ гӹнь иктӓжӹ фотом ӹштемӓдӓ. Тишкӹ анжыкташ колтедӓ гӹнь цилӓн йӹр-йӹрвеш тӹдӹм ужын кердӹт.
Цилӓ шергӓкӓн кырык мары халыклан пурым дӓ цӓшӓн ӹлымӓшӹм шанем...
Тау ӹшкӹландӓ, техень блогым цӱдӓ блогым пачында. Мӹньжы ӹшкежӹ Горьковский(Нижегородский) областьышты ӹлем,ӹзӓм компьютер делавлӓ дон Нижнийӹштӹ пашӓлӓ, ӓтям дон ӓвӓм Ленин Сир гӹц дӓ Яштуга гыц ылыт, мӹнь марла тымденӹт попашат дӓ сирашӓт пӹтари мары школышкок каштынам, вара веле мӹньым нӓнгенытНижегородский областьыш. Но сойток ӓвӓм палшымы дон сирем. Мары йӹлмӹжӹ пиш яжо, мондаш ак кел ӓтя-ӓвӓвлӓмат, тьоти-папивламат, мӹнь генеологически пушангым погынем(генеологическое дерево рода). Кӱшӹл шыргӹштӹ изиэм годым шукы каштынам, понгывлӓм погенӓм. Рижӹк, опонга, крузы, вӹлӹдӹрвӹ, тум понгы, шапки понгы, куги понгы дӓ молат. Шӹргӹ кого, моренвлӓат улы,ик каремӹштӹ нергывлӓ ӹлӓт, ӹрвӹжвлӓӓт вӓшлиӓлтыт, кынамжы шӹргӹ гӹц лӓктӹт дӓ ныр мыч сӓрнӓт.Кожвлӓм, ӓвӓм манеш, 70-шы ивлӓн каремвла тӹреш шӹнденӹт, ӹнжӹ уреп манын, ӓвӓмжӹ Йынгы-Кушергаэш шачын,Кого Лидӹ карем вуйышты Якыныр якте ӹнде шӹргӹ гань кого кож-йӓктывлӓ кушкын шагалыныт, манеш. Аӓвӓмжӹ, Афанасьева Неонила,Яштугаш марлан кен,Хӹльӹп Ондрин, Афанасьев Андрей Филипповичӹн ӓкӓжӹ. А марлан кен тӹдӹ Анна Андреевна Саваткован ӹзӓжӹлӓн, Костялан, тӹдӹ мӹланем тьотям лиэш.Эче Ондрин Валька Валентинжӹ мӹланем чӹчӹ лиэш.Ти шӹргӹ гач мӓ Яштуга гӹц Кушыргыш со ялын каштынна.Пӹцкемӹшӓлт кемӹкӹжӹ, пиш когон лӱдӹш.Зато тидӹм эртӹмӹк, вара нимат ат лӱд.
УдалитьПуры лижӹ, Эльвира!
УдалитьЧоте лӹмлӹ, шотеш пиштӹмӹ роды гӹц ылыдаш! Тидӹжӓт (факт) туан йӹлмӹм кычылташ дӓ анзыкыла виктӓш тӓмдӓм ӱжшӓшлык векӓт...
Шӹргӹ гишӓн чоте яжон сиредӓ - ӹрвӹжвлӓэт тӧрӧк сӹнзӓ анзылан ныр вашт калям кычен тӹргештӹлӓш тӹнгӓлӹт...
Тӹ пӹцкемшӹ шӹргӹ вашт каштмыда гишӓн раскыдырак шайыштмашым сиредӓ гӹнь тӹдӹ цилӓлӓн пиш интереслӓ лишӓшлык.
Кӧргӹштӹдӓ сирӹзӹн шам амала, тӹдӹм понгыжалтараш келеш. Тенге каеш...
Пурым шанен...
Эльвира дон ӓвӓжӹ тиштӹ изиш ярлалт кенӹт, сотыки сирмӓшӹжӹм ӓвӓжӹ виднӹ сирен, седӹндон изиш йонгештӓрем: Эльвиражы Неонила куакамланжы ыныкажы веле лиэш. Шӹргӹ гачыжы шукыжок папажы веле каштын,сӓй, ну, ӓнят ӓвӓжӹ ик-кок гӓнӓ. Анна Андреевна Саваткова токемӓт икӓна шачмы кечӹнем толын ыльы, ӹшке словарьжым тӹнӓм пӓлӹклӓ пуш,кыды мӹлӓнем пиш шергы, мӹнят токышты таманяр гӓнӓ пыренӓм. Йошкар-Ола квартирышты нынӹ Константин Медяков дон ӹленыт, К.Медяков (шачынжы Ямангаш гӹц) тоже поэт дӓ филолог ыльы,тӹдӹн шамакешӹжӹ Константин Беляев (солана) ик мырым моло сирен: Йыл сирӹн лапыш мишӹмӓт,Коэвлӓн мадмым анжышым..." Литературы гишӓн мӓ попеннӓ,марла газетӹм со нӹнӹ сылат ыльы, тӹштӹ сирымӹвлӓм ланзыленнӓ. Уж лу и эртӹш, коктынат колен кевӹ ... А шӹргӹштӹ пӹцкемӹш лимӹк, лачокат пиш лӱдӹш: пушӓнгывлӓ шужгат да ламаялтыт, тамахань шим ӹмӹлвлӓ каштыт машанет- уй-й!..
УдалитьЦила яжон сиреда, но кызыт техень йыла- шыргым шамдымы роат.Нимат кодде, кодшыды йылен. Яддок ик президент гыц.Первиракшы поратка ылын сӓй.А кырык мары районыштыжы махань шыргы гишӓн сиредӓ? Нимахань шӹргы уке-ш.
УдалитьШотеш пиштӹмӹ ???! Лачок, Кырык Сирӹштӹ кого шӹргӹм моаш ӹнде пиш нелӹ. Тӧр попаш гӹнь акат ли векӓт...
УдалитьПиш ӹжӓл!
Мӓжӹ тиштӹ суасламары шӹргӹ гишӓн сиренӓ. Но, Йынгы-Кушыргы, Тарашныр дӓ Якыныр сола халык тӹ шӹргӹм курым гӹц курымыш кычылтын. Седӹндон "де факто" тӹ Кӱшӹл шӹргӹнӓ кырыкмарывлӓлӓн ӹшкӹмӹнлӓок чучеш.
Тӹдӹмӓт роэн пӹтӓрӓт гӹнь пиш ӹжӓл...
Ти шӹргӹжӹм кӱвлӓ, суасламарывлӓ шӹнденӹт ма? Ти шӹргӹ йымын ылеш дӓ первишенок тӹжем ивлӓ доно кушкын, так что тидӹ цилӓ тагыенамшенок цилӓнӓн мӓмнӓн ылын. Тенгеок ӓнгырвлӓ гишӓн, каремвлӓ гишанӓт келесӓш лиэш. Анжалда доко,животныйвлӓн, зверьвлӓн нимахань техень пайылымаш уке, нӹнӹ нимахань пӹсманвдлӓм ак анжеп, цилӓ вӓре шеклӓнӹдеок каштыт, а эдемвлӓжӹ малын техеньӹвлӓ ылыт: тидӹ мӓмнӓн, а тидӹ тӓмдӓн?Тиш пыраш ак ли, тишты кашташ ак ли....Эдем сек шык дӓ сек.... Эдемвлӓ ӹшкеок ӹшкӹмыштӹм качкын пӹтарӓт! Сек пуры ӹлӹмӓшӹжӹ первобытный строй годым веле ылын векӓт...
Удалить??? Ада пӓлӹ гӹнь, идӓ сирӹ. Животныйвлӓ- зверьвлӓ пиш когон ӹшке пӹсмӓнвлӓштӹм пӓлӓт сӓй дӓ тидӹ верц пыт шалгат. Озы котивлӓм вет ужында, кыце нӹны ӹшке вӓрӹштӹ верцӹн шиэдалӹт. Кӱ сынга, тӹдӹ тиштӹ хоза лиэш. Когонжок тӹш-тиш шӹргӹ мычкат ат кашт сӓй. Тидӹ гишӓн яжон егерьвлӓ келесен пуэн кердыт.
УдалитьОзы котивлӓ шӹргӹштӹ ак каштеп сӓй. Нӹнӹ шиэдӓлӹт-пыредӓлӹт, мӹнь ужынам, но ӹшке томашты дорц мӹндӹрк ак карангеп.
УдалитьШукы кӹзӹт вашталтын, молнам казоной ымбак соланавлӓ шуды салаш молы каштыныт, колхозын млӓндӹжӹ тӹштӹ ыльы. Малын "казоной" маныт, "казённый", ынгылаш келеш- государственный.Ти казоной шӹргӹжӹ, кынам пӹсмӓн-границӓвлӓм ыдыренӹт, суасламары республикы век лиӓлтын, но тӹдӹ гач эртӹмыкӹ, казоной ымбалнышы мландӹжӹ (дӓ Шур векӹ пакылаат), Мары республикылан пӹчкӹн пуэныт. Тидӹ 1920-21 ивлӓштӹ Ленин правительствы мары, чуваш дӓ вес халыквлӓлӓнӓт кугижанӹш статусым пумы годым пынзалмы. А молнамжы, кугижӓ годым,нимахань пӹсмӓнвлӓ ылделыт виднӹ, седӹндон соланавлӓ якыныр, пистерлӓ, тарашныр да вес монгыр халыкшат со ти казоной-ыш шангӹм погаш, понгывлӓм-шудывлам кӹчӓлӓш каштыныт, а казоной ымбакы нилӓн миэнӹт, тӹштӹ пиш шукы пистӹ тышкӓвлӓ кушкыныт.Ни шӹштӹ гӹц корзинвлӓм, йыдалвлӓм пидӹнӹт,эче йыдал керемлӓнӓт яренӹт. Мацалажым пистӹ каргыжвлӓ гӹц ӹштӓт ыльы. Казоной шӹргӹштӹ иктӓ пушӓнгым моло йори йғӧрен шуэт гӹнь, лесник кыча ылын, протоколым тӹдӹ сирен, а казоной ымбалнышы шӹргӹ, тӹдӹ вет колхозный, хоть-мам ӹштӹ, но когонжок седӹ тожы балуяш ак ли ылын...председатель пелештен кердӹн.
УдалитьПиш кого тау, шергӓкӓн Г.!
УдалитьМондымы ӹлӹмӓш гишӓн сирен кодышда...
Паштекдӓ тӧрӧк шукым ӓштӓш вӓрештӹ...
Шамаквлӓӓт тевеш шошымшы сиремлӓок ӹлӹж кевӹ: "ни", "казоной ымбал" - мӓжӹ "казонойвал" манына ыльы, "шӓнгӹ"...
Пиш яжон сирен мыштедӓ - ӓлдӓй йӓ ти шайыштмашдам цилӓлӓн пасна ӹлӹштӓшлӓок анжыктенӓ. Пыйырт кужемдӓлӹн куердӹдӓ вет - Казоной ымбал лӹмӓн рассказым сиремӓдӓ. Тӹшкӹ, ӓштем, шонгы олмавувлӓм (тӓгӱн тошты садыжы ылын?) кӹчӓл каштынна ыльы...
Дӓ эче морен-кӹдӹрвлӓм поктылаш солана охотниквлӓ тӹш кеӓш яратат ыльы...
Мам маныда? Сирӓлтедӓ гынь тидӹ вет сӓмӹрӹк кырык марывлӓлан пиш керӓл "краеведческий материал" лин кердеш! Лӹмдӓжӹмӓт сирӓлтӹдӓй кужыракын, сарвалымемок шоэш, шергӓкӓн Г.)))
Чоте яжо ӓшӹндарымӓшӹм Г. сирен. Тидӹ солана Галинаок агыл вӓл?. Тӹды вет Чебоксарышты кӹзыт ӹлӓ. Мане,
Удалитьказоной ымбалым мӓ лачокат "казонойвал" манына ыльы. Но Йыл ымбалым- Йылымбал-ок манынаш. Ымбал- пал, палнышы. Пал Генайымат теве Ымбал Генай манаш лиэш. Йӹрем. Казоной шӹргӹ ымбакы кок казоной йонгы гач кемӹлӓ ыльы, изиэм годым ӓштем, тӹштӹ кок-кым тома эче шӹнзенӹт, тидӹ солана изи колхоз годшы хозяйственный томавлӓ( вара нӹнӹм пыжен шуэнӹт гӹнь веле), ти шӹргӹ лоштыш мландӹжӹм кыце ӹштенӹт, перви пушӓнгӹвлӓжӹм роэнӹт виднӹ, вара тангатавлӓм шӱден лыктын, кыралыныт молы,тӹшӓк тамам-гӹнят ӱденӹт сӓй. Изи ылынам, яжонжок тидӹ гишӓн ам пӓлӹ. Икӓнӓ тӓнгвлӓ сага понгым погаш каштынам дӓ ямынам ылын моло, вара тӹшец араван толшы ик тьоти, табак трубкам, шыпшын солашкына мӹньӹм шӹнден канден.Казоной палны каремвлӓштӹ Пистерлӓ-Тарашныр сола мӱкш чельнӹквлӓӓт шӹнзӓт ыльы, нӹнӹ кӹзытӓт ылыт векӓт. Солана ӹрвезӹ-хулиганвлӓ тӹ чельнӹквлӓш мӱм-сахар-песокым шолышташ пыренӹт, икӓнӓ ик чельнӹк гӹц пичӓлӹм моло шолышт лыктыныт, вара тӹ пичӓл доно моренвлӓм поктылаш каштыныт. Техень дела яжо агыл седӹ, тидӹ гишӓн Кушӹл Тарашнырвлӓ молы со солана ӹрвезывлӓ вӹк шӹдешкен попат ыльы, но милицӹш моло йӓвӹделыт. Пистӹ ним ньӹкмӹ шотышты, мӓжӹ "ним вактыт" манынна,ВАКТЫТ. Мане-йӓ, ни гӹц йыдалым пидӹныт, пешӹрвлӓмӓт ӹштенӹт. Кӹзӹтшы веремӓн тиштӹ выжалаш куги веньӹквламӓт пидӹт. Казоной ымбак эче и йӹде 19 майын "пионерский костёр" манмы кечӹм Йоласал школ, Пистерлӓ дӓ суасламары Пошкырт школ тыменьшӹвлӓ сага эче иквӓреш молнам эртаренӹт, маняры ӓштем, мӓ школьниквлӓ, казоной вашт со тӹ "келшӹмӓш костёр"-ыш каштына ыльы. Икманаш, ти КАЗОНОЙ ЫМБАЛ манмы вӓрӹм мӓ цилӓн яжон пӓленнӓ. Но тӹнь, Генай, мӓ гӹцнӓ когорак ылат, седындон ти вӓр гишӓн эче шукыракым келесен пуэн кердӓт векӓт.
Казоной Эштӹк сола вуеш и йӹде 19 майын пионер костёрым со эртӓренӹт.Тӹш Кушыргы, Пистерлӓ, Пошкырт школьниквлӓ толыныт. Футболла, волейболла, кытым, кӱкшӹцӹм тӹргенӹт. Сценӹ гӹц мырывлӓм мыренӹт, куштенӹт. Икӓна Пистерлӓ рвезӹвлӓ Пошккыртвлӓ доно шиэдӓлӹныт ыльы моло.Но ничего, вара мирееныт доко.Пиш веселӓн тӹ костёрвлӓ эртӓт ыльы. Мане, тӹш шыргӹ гач кемӹлӓ ыльы, мӓжӹ Ӱл Тарашныр гӹц каштынна.
Удалить